________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે ધસાહિત્યની સમીક્ષા.
આજકાલ ભારતમાં દરેક ધર્મવાળા સિદ્ધાન્તના ઉપાસકને શાન્તિ શાન્તિને પિતપોતાનું સાહિત્ય વિવિધ ભાષામાં મહામંત્ર ફેલાવનાર, જગત મૈત્રી અને અનુવાદિત કરી પ્રકાશિત કરી રહ્યા છે. પ્રેમભાવને પગામ પહોંચાડવાને દા કેટલીક વાર મૂલ સાહિત્યમાં અન્યાન્ય કરનાર. બુદ્ધ દેવને નથી છાજતા આ દર્શનનું ખંડન આવે છે. જ્યારે કેટલીકવાર અક્ષેપો વાંચી કેઈ પણ સહદથી સજજન અનુવાદક મહાશય અનુવાદમાં જ ખંડન પ્રસન્ન નહિ થાય. મંડન ગઠવી નવી ચર્ચાઓ ઉત્પન્ન કરે
આપણી સન્મુખ આજે જે ગ્રંથાજુ છે. આ યુગ પ્રગતિયુગ છે. આ યુગ
ફ છે તે બુદ્ધદેવના કરેલા છે :
અને ઐકય અને શાન્તિનો છે ધર્મના વિવાદો
એજ ગ્રંથને હિન્દિમાં અનુવાદ ત્રિપિટકા અને કલહ જગાડવાને યુગ આથમી ગયે
ચાર્ય રાહુલ સાંકૃત્યાયન નામના બ્રાદ્ધછે, એમ આજના વિદ્વાને સમયે સમયે
સાહિત્યના પ્રકાંડ અભ્યાસી અને બદ્ધ બોલી રહ્યા છે પરંતુ સમય આવ્યે એજ વિ
ધર્મના દીક્ષિતસાધુએ ( આચાર્ય ) આ દ્વાને પોતાની કલમ તીક્ષણ કાતરની માફક
પુસ્તક તૈયાર કર્યું છે. જેનું નામ છે ચલાવે છે અને નવનવા વિવાદ ઉત્પન્ન
બુદ્ધચયા. લગભગ પણ સાતસો કરી શાન્તિમાં અગ્નિની ચીણગારી પ્રગ
પાનાના આ પુસ્તકમાં બદ્ધશાસ્ત્રો ત્રિપીટાવતાં જરાયે ચુકતા નથી.
ટક અને અન્યાન્ય ગ્રંથમાં આલેખાયેલા આટલા ટૂંકા ઉપપ્પાત પછી મૂલવિષય બુદ્ધદેવના જીવનના વિવિધ પ્રસંગો ઉપર આવીયે બૌદ્ધ સાહિત્યમાં જેનદર્શ આલેખ્યા છે. મૂલ ગ્રંથના એ ઉલ્લેખ નની વિરૂદ્ધ વિપુલ પ્રમાણમાં લખાયું છે. સામે આપણે કદાચ મન રહી શકીએ દાર્શનિક ખંડન એ સિદ્ધાન્તભેદ છે, તવ હિતુ અનુવાદમાં અનુવાદક મહાશયજી ભેદ છે. કિન્તુ વ્યકિતગત વિરોધ કે દ્વેષ એજ પુરાણી વાતને પુરાણું ઢબમાંજ કેળવાય ત્યારે તો હદ જ થાય છે. સિદ્ધા- પ્રકાશિત કરી છે એ વધુ ખેદની વાત છે. ન્તના ખંડનના જવાબ તો અપાયા છે એ પુરાણું વાતને આજે ન ઉખેળવામાં જ અને અપાશેજ પરન્તુ બૌદ્ધોના મૂલ મઝા છે. છતાંય સાંકૃત્યાયન મહાશયજીએ ત્રિપીટક સાહિત્યમાં બુદ્ધદેવે પિતાના પુરાણી વાતો ઉખેળી છે અને એમ કરી સમકાલીન જૈન ધર્મના મહાપુરૂષો બુદ્ધદેવની મહત્વતા વધારવા અહેમત અને ઉપાસકે ઉપર જે આક્ષેપ ઉઠાવી છે. પરંતુ આમાં કયાં મહત્વતા કર્યા છે એ ખરેખર તેમના જેવા ઉદાર વધે છે એ હું નથી જઈ શકતે. આમાં તે
For Private And Personal Use Only
