Jain Dharm Prakash 1978 Pustak 094 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

થી જેને પમ પ્રકાશ
વખત બનતાં પ્રસંગોમાં આપણે ક્ષમાની મદદ વડે હંમેશા મત્રીનું વિસ્તૃતીકરણ કરવું જોઈએ અને તેમાંથી “વિશ્વ મૈત્રી” ખીલવવી જોઈએ શ્રી વિનોબાજી તેમની સભાને અંતે એટલા જ માટે “બોલ ભગત જય જગત” સૂત્રને ગુંજારવ કરે છે. * કરૂણું- જેના દર્શનમાં કરૂણાને સમદ્રષ્ટિનું લક્ષણ કરે છે. બૌદ્ધ અને વેદાંતમાં કરૂણાને ધર્મરૂપી વૃક્ષનું મુળ કહ્યું, ઈશુએ કરૂણા એજ સેવા ધર્મ કહ્યો. દરેક દર્શનને મત ભેદ કરુણા પાસે આવી સમાય છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર ધર્મ-તત્વ સમજાવતાં લખ્યું છે કે
સત્ય શીયળ અને સઘળા દાન, દયા હેઈને રહ્યા પ્રમાણ દયા નહીં તે તે નહિ એક વિના સૂર્ય કિરણ નહીં દેખ. કરૂણા, દયા-અનકમ્પાએ સમાન અર્પે છે. અનુશાસન પર્વમાં કહ્યું છે કે
" न प्राणास्प्रियतर लोक किं च न विद्यते ।।
तस्मादयां नरः कुर्याद्यथान्मति तथा परे અર્થાત્ જગતમાં પ્રાણી માત્રને પ્રાણ કરતાં વધુ પ્રિય બીજું કશું નથી માટે દરેક પ્રાણી પ્રત્યે આત્મવત કરૂણા ભાવ રાખવા. “મા હશે, મા હણે;” “જી અને જીવવાઘો,” “નામન: પ્રતિસ્રાન પરેપ ન મારેત ” વગેરે મહાવાક્યોથી આપણે કરૂણાનું સર્વોચ્ચ સ્થાને અનુભવી શકીએ છીએ. * કરૂણાનું સ્વરૂપ
આ જગતમાં અનેક પ્રાણીઓ દુઃખી છે. કોઈને પૈસાનું કે ઈને સ્ત્રીનું કેઇને સંતાનનું. કેઈને વિષય-ભેગનું, કોઈને રેગનું, કેઈને સત્તાનું, કઈને કીર્તિનું, કોઈને જમીન જાગીરનું, કોઈને ઈર્ષા (મત્સર)નું ઈત્યાદિ અનેક દુઃખ છે તેમાં શ્રી કૃણ વાસુદેવ કહે છે કે, “હે ભારત, ! પ્રાણી માત્રને મરણ મોટું દુઃખ છે-અનિષ્ટ અપ્રિય છે તે આ સર્વ પ્રાણીઓ ઉપર દયાભાવ કરૂણ ભાવ રાખે છે કરૂણા ભાવના” પૂ. ગાંધીજી તે કહેતાં કે, તમારી કરૂણા માત્ર કીડી-મકડાં નહીં મારવામાં સમાવી નહીં દેતાં.” તાત્પર્ય કે તે ટૅગ કરી તમે જે બીજાને એ છું તેથી આપતા હે, કે જરૂર કરતાં વધુ નફે મેળવતા હે, કે આ કામ માટે ફલાણાને મળે, અને ફલાણો કહે પિલાને મળો, કે સત્તા આવતા નિર્દયતાથી નાણું એકઠું કરી લે, વગેરે કરતાં છે તો તમે કુર છે, નિષ્ઠુર છે.