________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२०६
શ્રી તેજેન ધર્મ પ્રકાશ
[ પ્રથમ આષાઢ
- કવિવાગ (કર્મવિપાક)–પણવણાના ૨૭ માંથી ૨૭ મા સુધીનાં પ પિકી એક કે વધારે પયના વિષયનો વિચાર કરતાં કે પછી સ્વતંત્ર રીતે વિચાર કરીને
ગર્ષિએ ૧૬૮ ગાથાની પોતાની કૃતિ માટે કર્મવિવાર એવું નામ થયું છે. આ ગર્ગને સમય વિક્રમની દસમી સદી એટલે તે પ્રાચીન છે જ, કેમકે એમની આ કૃતિ ઉપર વિક્રમની બારમી-તેરમી સદીમાં થઈ ગયેલા પરમાનંદસૂરિએ વૃત્તિ રચી છે.
- આ કમ્પવિરાગ વગેરે “ પ્રાચીન છ કર્મગ્રંથ” તરીકે ઓળખાય છે. એને સામે રાખીને દેવેન્દ્રસૂરિએ પાંચ નશ્વકર્મચલ્થ રમ્યા છે. તેમાં પ્રથમનું નામ કમવિહાગ રાખ્યું છે.
- કમસ્થય (કર્માસ્તવ)-આ ૫૭ ગાથાની એક પ્રાચીન કૃતિ છે. એના રચનારનું નામ કે એવું રચનાવ જાણવામાં નથી. આના પ્રારંભમાં કર્તાએ પિતાને અભિપ્રેત નામ તરીકે આનું નામ બંધુદયસંતજુત્ત થય (બાયસયુકત રસ્તવ) જવું હોય એમ લાગે છે, પરંતુ એના ટીકાકાર ગોવિન્દાચાર્યું તે શરૂઆતમાં તેમજ અંતમાં એનું નામ કર્મ સ્તવ જ દર્શાવ્યું છે. એ ઉપરથી દેવેન્દ્રસૂરિએ બીજા કમપ્રન્યને માટે આ નામ પાડયું છે, કેમકે આ સૂરિએ એમના ત્રીજા કર્મઝન્યના અંતમાં એમણે આપેલા બીજા કર્મ અન્યનું નામ કમસ્થય દર્શાવ્યું છે.
- બંધસામિત્ત (બધસ્વામિત્વ)–આ નામની એક પ્રાચીન કૃતિ છે. એમાં ૫૪ ગાથા છે અને એના ઉપર હરિભદ્રસૂરિએ વિ. સં. ૧૧૭૨ માં વૃત્તિ રચી છે. આ જ નામથી દેવેન્દ્રસૂરિએ પિતાના ત્રીજા કમગ્રન્થને ઓળખાવ્યા છે.
- છાસીઈ (૫ડશીતિ) યાને આગમિયવસ્થવિયારસારપયરણ (આગમિક વસ્તુવિચારસારપ્રકરણ )-આના કર્તા જિનવલ્લભસરિ છે. આ કૃતિના ઉપર મલયગિરિ રિએ તેમજ વૃદ્ધગચ્છીય હરિભદ્રસૂરિએ વૃત્તિ રચી છે અને એ બંનેએ અહીં કોસમાં આપેલાં નામોનો નિર્દેશ કર્યો છે; બાકી મળ લેખકે તે આ કૃતિનું કોઈ વિશેષ નામ સૂચવ્યું હોય એમ જણાતું નથી. દેવેન્દ્રસૂરિએ પિતાના ચોથા કર્મગ્રન્થ માટે એની
પણ ટીકાના પ્રારંભમાં તેમજ અંતમાં પડીતિક શાસ્ત્ર એવું નામ આપ્યું છે. આમ પ્રાચીન નામ એમણે જાળવ્યું છે.
પ્રાચીન અને નવ્ય કર્મચન્ય-કમને લગતો ગ્રંથ તે “કર્મગ્રંથ' કહેવાય. આ નામથી નીચે મુજબની છ પ્રાચીન કૃતિઓને ઓળખાવાય છે –
(૧) કમ્મવિહાગ, (૨) કમ્મય, (૩) બંધસામિત્ત, (૪) છાસીઇ, (૫) સયગ અને (૬) સિરિ.
અને જેમ " પ્રાચીન છે કર્મગ્રંથ ' કહે છે તેમ દેવેન્દ્રસૂરિએ સ્વપજ્ઞ વૃત્તિથી વિભૂષિત કરેલી નિમ્નલિખિત પાંચ કૃતિઓને “નવ્ય પાંચ કર્મગ્રંથ ' કહે છે –
- ૧ જિનરત્નકેશ(ભા. ૧, પૃ. ૭૩)માં જિનવલ્લભસરિ એવું નામ અપાયું છે તો શું એ બરાબર છે ?
For Private And Personal Use Only
