________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક એકાન્તને મહિમા છે
%%Bક્કર
(અનુ-અભ્યાસી બી. એ.) અનેક વખત એકાન્તદ્વારા માણસ મોટી મોટી સમસ્યાને ઉકેલ કરી લે છે, મોટા મોટા લાભના સાધને શોધી કાઢે છે, થેલી શક્તિ અને શાંતિ પ્રાપ્ત કરે છે છતાં પણ એકાંતનો મહિમા જાણતા નથી અને જે મોટા મોટા લાભ સ્વતંત્રતાપૂર્વક એકાંતસેવનથી સિદ્ધ થાય છે તેની ખાતર પરતંત્રતાને પંથે ભટકતે ફરે છે.
- બુદ્ધિમત્તા પ્રાપ્ત કરવા માટે, યથાર્થ જ્ઞાન માટે, શક્તિ તથા શાંતિ માટે દ્વાર ખુલ્યા છે, એ દ્વારોમાં કોઈ પણ માણસ એકતિ પંથને આશ્રય લઈને પ્રવેશ કરી શકે છે અને બુદ્ધિમત્તા, જ્ઞાન, શક્તિ તથા શાંતિથી પિતાના જીવનને સમૃદ્ધ અને સંપન્ન બનાવી શકે છે.
જગતમાં સમયે સમયે માનવ જાતિને પ્રકાશ આપનારા જેટલા મહાપુરુષ થઈ ગયા છે અથવા તે વર્તમાન કાળમાં છે તે સઘળા પ્રાયે કરીને એકાંતને આશ્રય લઈને ક્રિયાઓના કોલાહલને પાર કરીને આત્માની નીરવતા તથા પ્રશાંત ગંભીરતામાં સ્થિર થઈ શક્યા છે અને તેઓએ સર્વોપરી મહત્તા પ્રાપ્ત કરી છે, એવા જ લેકે ભગ સુખના પંથે અધીર બનીને દોડનાર અસ્તવ્યસ્ત ચંચળ મનુષ્યોને માર્ગદર્શન કરે છે, એમની દ્વારા અધઃપતિત માનવજાતિનું કલ્યાણ થાય છે. - સઘળા માસે એકાંતસેવી નથી થઈ શકતા; કેમકે સર્વસાધારણ મનુષ્ય એકાંતનું મહત્ત્વ નથી જાણતા. જેઓ પોતાની ઇન્દ્રિયોને વશ કરવા માટે એકાંત નિવાસ કરે છે, જેએ પિતાના મનને વિષયસ્મરણથી દૂર કરીને ભગવાનના પવિત્ર સ્મરમાં લગાડીને, વૃત્તિઓને અંતર્મુખી બનાવીને યોગના માર્ગે અસર થાય છે તેઓ જ એકાંતનો સર્વોત્કૃષ્ટ લાભ પ્રાપ્ત કરે છે.
એકાંતસેવનથી આપણા અંતઃકરણમાં સૌથી ઊંડી રહેલી વસ્તુઓનું અર્થાત વાસનાએનું જ્ઞાન થાય છે. જેવી રીતે વધારે વખત બહાર કામ કરનાર માણસ થાકીને પોતાના એરડામાં વિશ્રામ લે છે. ત્યારે પહેલેથી સંગ્રહિત વરતુઓ ઉપર દષ્ટિ પડતાં જ નિર્ણય કરે છે કે-તેમાંથી કઈ કઈ વસ્તુ સાર્થક છે; શુદ્ધ સુંદર અને કિંમતી છે; કઈ વસ્તુ નિરર્થક, અનાવશ્યક, અસુંદર અને તુચ્છ છે તેવી રીતે સાધક પુરુષ એકાંતમાં જ પિતાની અંદરની સાર્થક કે નિરર્થક, સુંદર કે અસુંદર હિતપ્રદ કે અહિતપ્રદ વાસનાઓ, ઇચ્છાઓને નિર્ણય કરે છે અને ત્યાંથી જ અંતઃકરણને શુદ્ધ કરવાની શક્તિ મળે છે તથા શક્તિને સદુપયોગ કરવાની યોગ્યતા વધે છે.
દિવસના આરંભમાં એકાંતસેવનથી આખા દિવસના સમસ્ત કર્મોનું શુદ્ધ ચિત્ર બનાવી લેવાય છે અને દિવસને અંતે એકાંતસેવનથી દિવસભરમાં કરેલા કર્મોનું ઠીક ઠીક દર્શન થાય છે, એનાથી ભવિષ્યમાં કાર્યકુશળતાની વૃદ્ધિ થાય છે. જેવી રીતે બજારમાં કરનાર માણસ પોતાને ઘરે આવીને એકાંતમાં પોતાનાં કપડાં ઉતારે છે અને પિતાનાં
મ ૨૦૮ ) c
For Private And Personal Use Only
