________________
XX
×
X
XX
પ્રસંગ ૪ થા
XXXXX X
અધ્યાત્મ–શ્રીપાલ ચરિત્ર
XXXX ( ૩ ) XXXXX
પુત્રી મયણા ! તારા છેલ્લા ઉત્તરથી હું તદ્દન નિરાશ થયા છું. શરૂઆતમાં તમે। મન્ને પુત્રીએએ અધ્યયન સબંધી જે દક્ષતા ને તેજસ્વિતા દાખવી એથી મારું હૃદય નાચી ઊઠયું હતું. એમાં તનયા સુરસુંદરીએ જ્યારે કહ્યું કે—આપના પ્રતાપે જ આ સર્વ પ્રાપ્ત થયુ છે ત્યારે હું મારી જાતને પરમ સુખી માનતા હતા પણ એ પછી તારા · આપકી ' હાવાનેા ધડાકેા થયા અને એ સાથે જ મારા આનદને કિલ્લો એકાએક ધરાશાયી થયા. પાળી પોષી મેાટી કરનાર, રાજ કુમાર સમ લાડ લડાવી આ પ્રકારે શિક્ષિત મનાવનાર, તારા અભ્યાસ પાણી માક ધન ખરચનાર–પિતા તારા સરખી ચતુર કુંવરી પાસેથી આવા જવામની આશા ન જ રાખે.
પાછળ
પિતાશ્રી ! લેાહીના સબંધ અને જ્ઞાનપ્રાપ્તિ એ જુદી ચીજો છે. એવી જ રીતે વહેવાર, મર્યાદા અને આત્મશ્રેય પણ જુદા જ વિષયેા છે. સાચા જ્ઞાનથી અલંકૃત થયેલ આત્મા હાજી હા કરવામાં તૈયાર ન જ હાય. ભગિની સુરસુંદરીને જે જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયુ છે એના જોરે કદાચ એ આપશ્રીને સર્વ માખતમાં કર્તાહર્તા કે સુખદાતા ભલે માને પણ મારાથી એ આંધળી શ્રદ્ધા પાછળ દોડાય તેમ નથી જ. મારા અધ્યાપકે મને અત્ દર્શનના ઉમદા તત્ત્વાનું પાન કરાવ્યું છે એને મુખ્ય ધ્વનિ તેા એ છે કે દરેક આત્મા-ચાહે તેા તે નર રૂપે હાય કિવા નારીના અવતારમાં હાય અગર તેા તે પશુયેાનિમાં ફરતા હાય વા પક્ષીરૂપે આકાશમાં ઉડ્ડયન કરતા હેાય–પેાતાના પૂર્વીકૃત શુભ-અશુભ કર્મોના ફળ ભાગવી રહેલા હાય છે. એ વેળા માતા-પિતાની હાય કે અન્ય પ્રકારની સાનુકૂળતા કિવા પ્રતિકૂળતા એ તેા નિમિત્ત માત્ર છે.
મુરબ્બી, આપને કદાચ અત્યારના સ યેાગેામાં આ નિતરું સત્ય ન પણુ સમ જાય અથવા ‘સાગરનું પાણી મીઠું છે તે હાજી હા' કરનાર પુત્રી વાત આગળ તદ્ન ઉદ્વેગજનક પણ જણાય, અગર સત્તાના સિંહાસન પર બિરાજનાર અને એકછત્રી આણા પ્રવર્તાવનાર સામે ખળવારૂપે અનુભવાય, છતાં એ ટક્શાળી છે.
પ્રજાપાળ-કુવરી, નાના મ્હાડે આવી તત્ત્વજ્ઞાનની વાતેા ન કર. મારા સહકાર અને સાનિધ્ય વિના તું આટલી હદે ન જ પહોંચી શકત. રઝળતી ને ભીખી પેટ ભરતી માળાએ સમ કયાંયે અંધારા ખૂણામાં અટવાઈ જાત. રાજવી તરીકે હું ચાહે તે કરવા સમર્થ છું. મારી નજરના પટ્ટા પર જ્યાં માળવ દેશની પ્રજાના કલ્યાણ ને કષ્ટ તેાલાઇ રહ્યાં છે ત્યાં હારા સરખી માળાનેા આ ગ ન જ ટકી શકે !
( ૮૧ )
