________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૭ મે ]. શ્રી આનંદઘનજીનું દિવ્ય જિનમાર્ગદર્શન
૨૧૫" - “ જ્ઞાનકિરાણાં મોકલ -જ્ઞાન ને ક્રિયાથી મેક્ષ છે, એ સૂત્ર પણ એટલું જ અર્થ ગંભીર રહસ્યપૂર્ણ છે, પણ તે ઉકેલતાં આવડવું જોઈએ. કેટલાક લોક આ સૂત્ર ઉચ્ચારે છે, પણ જ્ઞાન શું ને ક્રિયા શું ? તેનું તેમને વાસ્તવિક ભાન નથી હોતું. દેવના આટલો ભેદ, નરકના અટલા પાડ! યાદિ ભંગાલમાં જ માત્ર તેઓ જ્ઞાનની પર્યાપ્ત માને છે, ને બાહ્ય દ્રવ્ય ક્રિયામાં જ-શરીરાદિની ચેષ્ટામાં જ ક્રિયાની પૂર્ણતા માને છે. પણુ દ્રવ્રુતજ્ઞાનના આલંબનથી પણું ભાવશ્રુતજ્ઞાન એટલે કે શુદ્ધ આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તે જ વાસ્તવિક જ્ઞાન છે ! ને દ્રવ્ય ક્રિયાનું આલંબને લઈને પણ અંતરમાં ભાવ—દીપક પ્રગટાવો, અંતરાત્મામાં ભાવક્રિયા સાધવી, શુદ્ધ આત્માનું અનુચરણ કરવું તે જ વાસ્તવિક ક્રિયા વા ચારિત્ર છે. આવા શુદ્ધ આત્મજ્ઞાનને શુદ્ધ આત્મચારિત્રને જ્યારે *સુમેળ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે જ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય એમાં કોઈ વાદ નથી. બાકી તો શાસ્ત્રમાં સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું છે કે-“જો નવ પૂર્વ સુધી ભણ્યો હોય, પણ જીવને જાણ ન હોય, તો તે સાવ અજ્ઞાન છે, કારણ કે તે દ્રવ્યશ્રુતજ્ઞાન તેને ભાવથતરૂપે-શુદ્ધ આત્મજ્ઞાનરૂપે પરિણમ્યું નથી. ઊલટું તે તો અનધિકારી જીવને મિથ્યાભિમાનનું કારણ પણ થઈ પડવાનો સંભવ છે કે–અહા ! હું આટલું બધું મૃત જાણું છું, હુ સકલ આગમન રહસ્યવેત્તા છું, હું અતધર–આગમધર છું, હું શાસ્ત્રનું કેવું વ્યાખ્યાન કરી શકું છું? લેકે મને કે વક્તા-શિરોમણિ માને છે.' એવા મિથ્યાભિમાનથી તે ફૂલીને ફાળકે બને છે, ને “ ઓછું પાત્ર ને અધિકું ભણે” તેના જેવું થાય છે. ઉપ૦ ભવ૦ પ્રપંચો કથામાં વર્ણવેલું સિંહસરિનું દૃષ્ટાંત અને બરાબર લાગુ પડે છે, પણ તે બિચારાને ખબર નથી કે “અગ્નિ+ શત્રુ કે વ્યાલની જેમ શ્રમણપણું દુહીત હાય-બરાબર ન પ્રધું હેય-ઊલટું પડયું હોય, તો તે અનર્થકારક થઈ પડે છે. ' એમ તો* અભવ્ય પણું તેવું દ્રશ્રુતજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે છે, પણ ભાવકૃતજ્ઞાન પામવાને કદી યોગ્ય હોતા નથી, તેથી જ તે અભવ્ય રહે છે, કદી પણ મેક્ષ પામવાને યોગ્ય હોતા નથી. સારાંશ એ છે કે-જ્ઞાન શબ્દથી ભાવત્રુતજ્ઞાન અથવા શુદ્ધ આત્મજ્ઞાન, ક્રિયા શબ્દથી ભાવચારિત્ર અથવા શુદ્ધ આત્મચારિત્ર વિવક્ષિત છે એવા જ્ઞાન-ક્રિયાને મેળ મળે ત્યારે જ મેક્ષ મળે એ નિશ્ચય છે. બાકી ક્રિયા એટલે દ્રવ્ય ક્રિયા જ એવે અર્થ જો કરીએ, તો અનંતકાળથી આ જીવ એવી તે ક્રિયાઓ કરતે આવ્યો છે. તેણે અનેક વાર સાધુને વેશ પહેર્યો હશે, અનેક વાર દ્રવ્ય દીક્ષા લીધી હશે, અનેક વાર ." • फलं ज्ञानक्रियायोगे सर्वमेवोपपद्यते । तयोरपि च तदभावपरमार्थन नान्यथा ॥"
-શ્રી હરિભદ્રરિકૃત શાસ્ત્રવાર્તાસમુચ્ચય + “ મત gવ જ ફાસ્ત્રાબ્લિાટુબ્રેઇલનિમ: થાનગટુર્ઘદ્દીવTઃ શાસ્ત્ર ૩ો મદારમિઃ. प्रैवेयकाप्तिरप्येवं नातः श्लाध्या सुनीतितः। यथाऽन्यायाजिता संपद्विपाकविरसत्वतः।।"
–શ્રી હરિભદ્રાચાર્યજીપ્રણીત શ્રી યોગબિંદુ * “ જ મુચરુ પૂમિમવો સુદૃ અજ્ઞાન રસ્થાળ !
ગુરદુષિ વિવંતit 1 googયા ગિન્નિસા કુંતિ ”– શ્રી સમયસાર
For Private And Personal Use Only
