________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક પ મે। ]
આત્મિક શક્તિ અને પાશવી શક્તિ
૧૩૯
આત્મિક શક્તિ એ ચિરકાળ ટકનારી વસ્તુ છે અને પંક્તિ એ ક્ષણજીવી છે, એ નિઃસંદેહ છે. આપણે હંમેશ શાંતવૃત્તિથી જ રહેવા માગીએ છીએ. ધણા વખત સુધી જો કોલાહલ, કંકાસ કે ઉશ્કેરણી ચાલુ રહે તો આપણે કંટાળી જઇએ છીએ, એટલે આત્મિક ગુણો આપણને ગમે છે, પણ ક્રાઇ કોઇ વખત પાશવી શક્તિ પેાતાનુ કાર્ય કરી પેાતાનું અસ્તિત્વ પ્રકટ કરવા માટે રૃખાવ દે છે ત્યારે મનુષ્ય સ્વત્વ ભૂલી જાય છે અને અનાત્મિક ગુણાને તાબે થઇ દુબ, ઈર્ષ્યા, અહંકાર વિગેરે અસ્વાભાવિક ગુણો પ્રગટ થાય છે અને ત્યારે જ તે પોતે આત્મા મટી અનાત્મા થયા હોય તેવા આભાસ ઉત્પન્ન કરે છે. મુક્તિના માર્ગમાં તેટલી વધુ આડખીલીઓ ઉત્પન્ન કરી મૂકે છે અર્થાત્ પોતાના જ હાથે પોતાના નાશ નેતરે છે, માટે જ શાસ્ત્રકારાએ એવા અકસ્માતથી બચવા અનેક ઉપાયો બતાવેલ છે. જૈનશાસ્ત્ર અનેકાંતવાદી છે અને આત્માના ક્ષયાપશમ પ્રમાણે તેના મુક્તિના માર્ગી તે નક્કી કરી શકે છે. માત્ર તેમાં એક સૂત્ર અનુયુત હૈ।વુ જોઇએ કે-પાશવી શક્તિની જેમ બને તેમ મંદતા અને અંતે અભાવ થવા તરફ તેની પ્રવૃત્તિ ચાલુ રહે અને આત્મિક ગુણાને વિકાસ સધાતા હાય.
દરેક ધર્મ-પ્રવ કાના અનેક અનુયાયી થયા તેમાં આપણે તપાસી જોઇએ તે એમ થવા માટે મોટા પ્રમાણમાં પાશવી શક્તિના અભાવ અને ક્ષમા, શાંતિ, સહનશીલતા વિગેરે આત્મિક ગુણોના વિકાસ એ જ કારણભૂત થએલ છે. ક્રાઇપણ પશુશક્તિના કાયમ ભક્તો બની શકતા નથી એ નિર્વિવાદ છે, કારણ તે ક્ષણવી હોય છે. રાવણુ પશુઅલમાં ઘણા શ્રેષ્ઠ હતેા–તેણે પશુખલને પૂ` વિકાસ સાધેલા હતા, પણ આજે તેના ભક્તો કાઇ નથી, તેની પરંપરા વિકસી નથી, તેના અન્યાયેાને કાઇએ વખાણ્યા નથી; પરંતુ તેના પ્રતિસ્પર્ધી ગણાતા રામચંદ્રના આજે ઘણા ભક્તો છે. તેને દેવતુલ્ય ગણુનારા લાખા છે-કરડે છે. મતલબ કે પાશવી ગુણા ગમે તેટલા ઉન્નત થએલા હાય, પણ તે છેવટે અલ્પજીવી જ બને છે.
પશુબળનો ઉપયોગ કેટલીએક વખતે આત્મિક વિકાસ માટે ક્ષમ્ય ગણાય છે. પોતાના પુત્ર અવળે માર્ગે ચડી જાય, ભણે નહીં ને નહીં કરવાનાં કામે કરે તો બાપ તેને બળથી સન્ન કરી શકે, પણ તેની પાછળ પુત્રના કલ્યાણને અખંડ ઝરા વલા જ કરે છે. શિક્ષા એ એક બાહ્ય અને ક્ષજીવી સાધન તરીકે વાપરવામાં આવે છે, તેમજ શિષ્યના આત્મવિકાસ અર્થ ગુરુ જે કાઇવાર સાટીના ઉપયોગ કરે તે પણ ક્ષમ્ય ગણવામાં આવે છે. પણ સાથે સાથે ગુરુ ને શિષ્યની આત્મશક્તિ અને વિકાસક્ષમતાનું ભાન હાવુ જોઇએ. શિક્ષા કરવાના પોતાને અધિકાર છે એમ ગણી જો ગુરુ ચલાવ્યે જાય તેા તેથી વિપરીત પરિણામે આવ્યા વગર રહેતાં નથી, માટે ગુરુની શિષ્ય ઉપર અખંડ કૃપા હાવી જોઇએ અને તેની લાયકાત મુજબ જ તેના વિકાસ સાધવાની આવડત હાવી જોઇએ, તે જ ઇષ્ટ કાર્યસિદ્ધિ થઇ શકે.
મેટટા કલહા જેવા કેહાલમાં ચાલતું વિશ્વયુદ્ધ, એનાં મૂળ કારણો કેવાં હોય છે એની ચિકિત્સાને જાણનાર ઇતિહાસકારે એ, સમાજશાસ્ત્રીએ અને રાષ્ટ્રપૂરિણાએ સારી રીતે કરી છે, તે પણ મુખ્યત્વે કરી તેમાં પશુઅલના અત્યંત વિકાસ અને તેટલા જ પ્રમાણમાં આત્મિક બળને અવરોધ એ જ મુખ્ય કારણો છે એ સહુ કાઈને માન્ય થએલું સત્ય છે,
For Private And Personal Use Only
