________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
છે ! ફાગણ
- અનેકાન્તવાદપ્રવેશ—આ સ્યાદ્વાને અંગેની સ્વતંત્ર કતિ છે અને એના રચનાર ઉપર્યુક્ત હરિભદ્રસૂરિ છે. આ અનેકાન્તજયપતાકાની સંક્ષિપ્ત આવૃત્તિ હોય એમ જણાય છે, બીજી રીતે વિચારતાં આની રચના થયા બાદ અનેકાન્તજયપતાકા રચાઈ હશે એમ પણ ભાસે છે. ગમે તેમ છે. બંનેમાં અનેક પંકિતઓનું સામ્ય છે,
અનેકાનપ્રઘટ્ટની નેધ, સ્વ. પંડિત હરગોવન્દદાસે “હરભરિચરિત્ર” નામક સંસ્કૃત નિબંધમાં લીધી છે.
બાદરાયણે રચેલા મનાતા બ્રહ્મસત્રના બી અધ્યાયના બીજા પાદમાં નીચે મુજબનું સૂત્ર છે. “ 7, gવામિન્નHHવાત || રૂરૂ છે '
આ સૂત્ર ઉપર શંકરાચાર્ય ભાષ્ય રચ્યું છે. એમને સમ્ય ઇ. સ. ૭૮૮ થી ઈ. સ. ૮૨૦ સુધીનો છે એમ અનેક વિદ્વાનોનું માનવું છે. એમણે રચેલું ભાષ્ય શાંકરભા એ નામથી ઓળખાવાય છે. એમાં સ્યાદ્ધ!દ ઉપર આક્ષેપ કરાયેલા છે,
તપતસિંહ એ જયરાશિ ભટ્ટની કૃતિ છે. એ એ કમારિલ અને ધમકીતિ પછી થયેલા છે અને વિદ્યાનંદિ (ઇ. સ. ૮૫૦ ) અને અનન્તવીર્યની પહેલાં થયા છે એટલે કે એ ઈ. સ. ના આઠમા સૈકામાં થયેલા મનાય છે.
તવાઈરાજવાતિક એ વાચકવર્ય ઉમાસ્વાતિકત તાર્યાધગમરાવના ઉપ'રનું વાતિક છે. એ વર્તિક તેમજ એની વ્યાખ્યા એ બંને દિગંબર વિદ્વાન અલકે રચેલાં છે. આમાં ડગલે ને પગલે સ્વાદિ શિલીને અનુલક્ષીને વિધાનો કરાયેલાં છે અને એ રીતે આ કૃતિ અજોડ છે. એથી તે મેં અહી એની નોંધ લીધી છે. બાકી એ કંઈ સ્યાદ્વાદને અંગેની સ્વતંત્ર કૃતિ નથી. - શ્રીભાગ્ય એ બ્રહ્મસૂત્ર ઉપર રામાનુજ આચાર્યે રચેલું ભાષ્ય છે. એ આચાર્યને સમય ઈ. સ. ૧૯૧૭ થી ઈ. સ. ૧૧૩૭ ને ગણાય છે.
વીતરાગસ્તોત્ર એ કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચન્દ્રસૂરિની કૃતિ છે. આ અચાને જન્મ વિ. સં. ૧૧૪૫ માં થયેલ હતા અને એમનું વર્ગગમન વિ. સં. ૧૨૨૯ માં થયું હતું.
અનેકાન્તજયપતાકતદીપિકાટિ પણ એ એના નામ પ્રમાણે અનેકાન્તજયપતાકતદીપિકાનું ટિપ્પણ છે, સાનેક પ્રસંગે એ આ વૃત્તિને બદલે મૂળ કતિ નામે અનેકાન્તજયપતાકામાંની પંક્તિઓની વ્યાખ્યા રજૂ કરે છે. આ ટિપ્પણના રચનાર વાદિદિવસૂરિના ગુરુ અને હરિભદ્રસૂરિના ઓછામાં ઓછા પાંચ ગ્રંથે ઉપર વિવરણ રચનારા શ્રી મુનિચન્દ્રસૂરિ છે. એમનો સ્વર્ગવાસ વિ. સં. ૧૧૭૮ માં થયા હતા. '
- સ્વાદાદમંજરી એ હેમચન્દ્રસૂરિકત અ ગવ્યવ છેદદ્રાવિંશિકાની મબ્રિણસૂરિએ શક સંવત્ ૧૨૧૪ અર્થાત વિ. સં. ૧૩૪૯ માં રચેલી વૃત્તિ છે. એ કંઈ કેવળ સ્યાદાદ વિષે જ મહિતી પૂરી પાડે છે એમ નથી અને એથી તે આને સમીક્ષાત્મક અનુવાદ ગુજરાતીમાં તૈયાર કરાય અને છપાય એ છવાજોગ છે.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
