________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિતશિક્ષાના રાસનું રહસ્ય
ન હવે શ્રાવકે નેત્રને નિર્મળ રાખવા માટે તેમાં સુરમાનું અંજન કરવું. પણ કાંઈથી થાકીને આવેલ હોય ત્યારે, જમીને તરત, ઉજાગરે થયેલ હોય ત્યારે અને
વાર આવતે હેય ત્યારે ન કરવું. મસ્તકના કેશ ને દાઢી નિત્ય એળવા. (આ લેખ ઉપરથી તે વખત શ્રાવકને દાઢી રાખવાની પ્રવૃત્તિ હોય એમ જણાય છે અથવા ખાસ મારવાડ-મેવાડ માટેજ એ ઉલ્લેખ હોય એમ સમજાય છે.), કેશ પૂર્વ દિશાની સામે રહીને ઓળવા. બે હાથે માથું ખણવું નહીં. કઈ પણ વસ્તુથી ખરડાયેલે હાથ માથે લગાડો નહીં.
શ્રાવકે દરરોજ પૂર્વ સન્મુખ રહીને આરીસે જો એ પણ એક પ્રકારનું માંગલિક છે. મેલો આરીસો ન જેવો, રાત્રે ન જે, રાત્રે જેવાથી આયુ ક્ષીણ થાય છે. દાતણ કરતાં ન જે. મે પખાળી ચામું કરીને પછી જે. આરીસો જોતાં જે પિતાના ધડ ઉપર મસ્તક ન દેખાય તે એક પખવાડીયાની અંદર પ્રત્યુ આવવાનું સમજવું. એવે અવસરે ઉત્તમ પુરૂષે ચેતી જવું અને આત્મહિત જે થઈ શકે તેમ હોય તે સત્વર કરી લેવું. પાણીમાં, તેલમાં કે તરવારમાં સુખ ન જેવું. તેમજ રૂધિરમાં કે પેશાબમાં મુખ ન જેવું. આદર્શ જેનાં પિતાની મુદ્રા કોધી જણાય તે આ ઘટતું સમજવું. પ્રભાતે આરીસ, સરસવ, દહીં, ઘી, બીલાં, છેરૂચંદન, પુષ્પ ને ફળ એ પદાર્થો જેવાં. એ સર્વ માંગળિકનાં સૂચક પદાર્થો છે.
પછી શ્રાવકે અંગકસરત અવશ્ય કરવી. કસરતના અનેક પ્રકાર છે, તે બરા'બર સમજીને પિતાના શરીરને માફક આવે તેવી કસરત કરવી. કસરત કરવાથી શરીર હલકું થાય છે, દુ:ખ સહન કરવાની શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે, અનિ વૃદ્ધિ પામે છે જેથી ખોરાક પચી શકે છે, જરા મોડી આવે છે, શરીરનું ભારેપણું દૂર થાય છે, માંસ સ્થિર થાય છે, વૈરી તેને દબાવી શકતું નથી અને શરીરમાં હશિયારી આવે છે. જે માણસ બળવંત હેય ને સ્નિગ્ધ ભજન કરતા હોય તેને તે કસરત બહુ જ જરૂરી અને ઉપગી છે.
વસંતઋતુમાં ને શીયાળામાં કસરત વધારે ગુણ કરે છે. કસરત કર્યા પછી તેલનું મર્દન કરાવવું. દરરેજ તૈલ મર્દન કરાવવાથી જરા આવતી નથી, વાયુ શમી જાય છે, થાક ઉતરી જાય છે, દષ્ટિ (આંખ) નું તેજ વધે છે અને શરીર પુષ્ટ થાય છે. મર્દન કરાવતાં મસ્તક ને કાન તેમજ પગ ઉપર વિશેષ મર્દન કરાવવું. - અન્નવડેજ શરીર ટકી શકે છે. અન્નમાં મુખ્ય રોટલી ગણાય છે. તેથી શરીર પુષ્ટ થાય છે. કેટલી કરતાં દુધ પીવાથી આઠગણું બળ આવે છે, તે કરતાં પાક ખાવાથી અથવા ઘી ખાવાથી આઠગણું બળ આવે છે, અને તે કરતાં આઠગણું બળ તૈલ મર્દન કરાવવાથી પ્રાપ્ત થાય છે. તેનાથી રૂપ રંગમાં વૃદ્ધિ થાય છે અને
For Private And Personal Use Only
