________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વસ્તુપાળ મંત્રીના મૃતદેહની સંસ્કારભૂમિને નિર્ણય.
દક
જ્યાં ચરબિંબ હેય તેને માટે સમજ. મોટા દેરાસરમાં તે જે દિશાએ પ્રભુ બીરાયા હોય તે દિશાને જ પૂર્વ દિશા ગણવી.
ઘરદેરાસર ઘરમાં ડાબી બાજુએ કરવું. જમીનથી દેઢ હાથ ઉંચા પ્રભુ પધરાવવા. પશ્ચિમ ને દક્ષિણની સાખે પધરાવવા. પૂજા કરતાં પ્રભુના નવ અંગેઅંગુષ્ટ, જાનુ, હાથ, ખભા, ભાળ, મસ્તક, કંઠ, ઉર ને ઉદર ઉપર અનુક્રમે તિલક કરવા, ગાલપર ટપકું પડવા ન દેવું. આ ચંદનપૂજા વિધિ સમજ. પ્રભાતે વાસપૂજા, મધ્યાહે ચંદનાદિવડે પૂજા અને સંધ્યાકાળે ધૂપ ને દીપપૂજા કરવી. ધૂપ પ્રભુની ડાબી બાજુ અને દીપ જમણી બાજુ મૂકે. અક્ષત, ફળ ને નૈવેધવડે અન્નપૂજા પ્રભુની સન્મુખ રહીને કરવી. પછી પ્રભુની દક્ષિણ બાજુ બેસીને પુરૂ ચૈત્યવંદન કરવું. હવે પ્રભુની પૂજા કરતાં તેમની કઈ કઈ અવસ્થાનું કયારે કયારે ચિંતવન કરવું? તે કહે છે –
અપૂર્ણ.
वस्तुपाळ मंत्रीना मृतदेहनी संस्कारभूमिनो निर्णय.
ઘણા જ ખેદની વાત છે કે આગળ થઈ ગયેલા મહાન શ્રાવકોના ઈતિહાસને અભ્યાસ આજ સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિથી કરવા કરાવવામાં આવતા નથી. અણહિલપુર પાટણના રહીશ અને ધૂળકાના રાજા વિરધવલના મહામંત્રી શ્રી વસ્તુપાળ વિષે જેનાચાયોએ જેટલું લખ્યું છે તેટલું બીજા કેઈ પુરૂષ માટે લખેલું જોવામાં આવતું નથી. વસ્તુપાળને સ્વર્ગવાસ સંવત ૧૨૯૮ માં એટલે આજથી ૬૭૬ વર્ષ અગાઉ થયા હતા. તેમના દેહાંત બાદ પહેલવહેલું શ્રી મેરૂતુંગાચા સંવત ૧૩૬૧ માં પ્રબંધચિંતામણિમાં વસ્તુપાળ પ્રબંધમાં તેમના દેહાંતભૂમિ તથા સંસ્કારભૂમિનું વર્ણન કર્યું છે. ત્યારબાદ સંવત ૧૪૦૫ માં શ્રી રાજશેખર સૂરિએ ચતુર્વિશતિ પ્રબંધમાં તે બાબતનું લંબાણું વર્ણન કર્યું છે. આ બંને ગ્રંથ વસ્તુપાળના દેહાંત પછી શેડાજ વખતમાં લખેલા હોવાથી બહુ વિશ્વસનીય છે.
પ્રબંધચિંતામણિમાં લખ્યું છે કે વસ્તુપાળ પોતાના આયુષ્યને અંત સમય નજીક જાણ ધોળકેથી શ્રી શંત્રુજયતીથે તેરમી યાત્રા કરવા નીકળ્યા. રસ્તામાં અંકેવાળીઆ ગામમાં તેમને તાવ આવ્યો. એટલે સર્વ જીવને ખમાવી અનશન લઈ ત્યાં જ સ્વર્ગે ગયા. તેમના મૃતદેહને તેમના નાના ભાઈ તેજપાળ તથા પુત્ર જેતસિંહ અંકેવાળીઆથી શત્રુંજય ડુંગર ઉપર લાવ્યા અને ત્યાં અગ્નિસંસ્કાર કર્યો. અગ્નિસંસ્કાવાળી જગ્યાઉપર તેજપાળ તથા જેતસિંહે શ્રી યુગાદિ દેવની દીક્ષાવસ્થાની મૂર્તિથી શોભતે સ્વર્ગારોહણ નામે પ્રાસાદ કરાવ્યો (જુઓ પ્રબંધ ચિન્તામણિ ભાષાંતર, પાનું ૨૮૨)
For Private And Personal Use Only
