________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેન ધમ પ્રકાશ.
હોય છે. તન શાંત મનથી અને ન્યાય બુદ્ધિથી ટીકા કરવામાં ન આવે, અમુક બાબત ઉપર પોતાના વિચારો દર્શાવવામાં ન આવે તે તે નકામું છે, એટલું જ નહિ પણ નુકશાનકારક છે. ટીકા એટલે સામા પક્ષ ઉપર શબ્દોને સખ્ત પ્રહાર ચલાવો એમ નહિ, પણ તેના પ્રત્યે પ્રથમથી વિરૂદ્ધ વલણ રાખ્યા સિવાય તેના અમુક મત અથવા કૃત્યની તરફેણનાં અગર વિરૂદ્ધનાં કારણોની તુલના કરવી એનું નામ ટીકા. આ પ્રમાણેની ટીકા તે હિતબુદ્ધિ સહિત હોય છે; સામે પક્ષ એવી બાબતમાં ભૂલ કરતો હોય કે જેનાથી તેનું સ્વહિત બગડે, અગર સમાજહિતમાં નુકશાન થાય તેવે વખતે શ્રેષબુદ્ધિ વગર-વિરૂદ્ધ વલણ ધરાવ્યા વગર-વિવેક દષ્ટિથી શાંત ભાવથી હિતદષ્ટિ જ નજર આગળ રાખીને જે કાંઈ કહેવામાં આવે તેમાં કોઈ જાતને દોષ કે વાંધો નથી. આવે વખતે તો સામે પક્ષ એમ પણ સમજે જ કે આપણે અમુક બાબત અમુક રીતે સમજીએ, પરંતુ આપણું જેટલા જ અગર આપણાથી વધારે બુદ્ધિશાળી માણસે તે બાબત બીજી રીતે સમજે, અને હિતબુદ્ધિથી તે કહે તે આપણે ગ્રહણ કરવું જ જોઈએ. આવી રીતે વર્તન થાય તો તે ઘણે ફાયદો થાય, સુધારે થાય, અને પ્રગતિ પણ થાય; પણ આક્ષેપક શૈલીએ વર્તવાથી તથા પ્રથમથી વિરૂદ્ધ વલણ પકડીને ટીકા કરવાથી તે ઘણું નુકશાન જ થાય છે, અને જનસમૂહ પણ એવી પ્રવૃત્તિથી ઘણી વખત આગળ પ્રગતિ કરતા અટકી પડે છે.
શુદ્ધ મનથી ટીકા કેવી રીતે કરવી અને કેવી રીતે કરાય તે બાબતને ઘણા ડાજ માણસોને ખ્યાલ હોય છે. એકજ ધર્મના જુદા જુદા પંથવાળાઓ તેમજ રાજ્યદ્વારી પક્ષવાળાઓ પ્રમાણિકપણે પિતાની ફરજ બજાવતા હોય તો પણ વિરૂદ્ધ પક્ષનાં માણસો તેઓની સારી હિતવર્ધક નિષ્ઠાની અવગણના કરીને તેમની ટીકા કર્યા વગર રહેતા નથી. ન છાજતી અને અયોગ્ય અવસરે કરેલી આવી ટીકાથી ઘણી વખત કાર્ય કરનારાઓનો ઉત્સાહ મંદ પડી જાય છે, અને મૂળ કાર્યને પણ ઘણી વખત ધકે લાગે છે. કોઈપણ બાબત ઉપર ટીકા કરવાની ટેવ પાડવા કરતાં કાર્ય કરવાની–જેટલી બની શકે તેટલી કેમની-જ્ઞાતિની કે દેશની સેવા કરવાની ટેવ પાડવી અને તેમાંજ સદા ઉઘુક્ત રહેવું તેજ શ્રેયસ્કર છે. નવાં કાર્ય કરવાની શક્તિ આપણામાં ન જણાતી હોય તે કુદરતથી સંપાયેલ કાર્યોમાં યથામતિ ફરજ બજાવવી, પણ નકામી ટીકા કરી અન્ય કાર્ય કરનારાઓનાં મન દુઃખવવા, દુભવવા કે તેમને કાર્ય કરતાં અટકી પડે તેવી બુદ્ધિ ઉપજાવવી તે તે નુકશાનકારક અને પાછા હઠાવનારી નીતિ ગણી શકાય.
કે માણસને મત આપણુથી જુદો હોય તો આપણે તેની સાથે એકમત હોવાને ડાળ ન કરે, પણ વિવેકપૂર્વક તેની સાથે વાતચિત કરી મતભેદ દૂર
For Private And Personal Use Only
