Jain Dharm Prakash 1917 Pustak 033 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

આત્મજ્ઞાન, આત્મશ્રદ્ધા અને વિવેક વિષે,
રાતે ઝુાને સ્વચ્છંદપણુ સેવવું, અને શાસ્ત્રજ્ઞ મહારાયાનો હિતશિખરની વગણના કરવી એજ મેટા પ્રમાદ છે. હિત-સુખ-શ્રેય અને કલ્યાણુંકારી માર્ગ ના અનાદર કરી અહિત–મસુખ અને અશ્રેયકારી એવા દુર્ગતિનો માર્ગ આદરવે એજ મહા પ્રમાદ જાવે. જે વડે અત્યંત મુઝાઈ જઈ જીવ મેહમાં ચકચૂર થઇ જાય તેજ પ્રમાદ છે.
( ૪ )
સદ, વિષય, કષાય, નિદ્રા (આળસ) અને વિકથા એ મુખ્ય પાંચ પ્રકાર પ્રમાદના લેખ્યા છે. અર્થાત્ પહેલું માદક પદાર્થા એટલે મદ ઉપજાવનાર દારૂગાંજોવિગેરે વ્યસને સેવવા તે, ખીજું પાંચ ઇંદ્રિયેાના ગુલામ બની જઇ તુચ્છ વિષયસુખમાં લાલુપતા કરવી તે, ત્રીજું ઢોંધ, અહંકાર, છળ કપટ અને લેાભ તૃષ્ણાને વશ થઈ જવું તે, ચેાથુ શરી દિકની શુભ શક્તિના કશે! સદુપયોગ નહિ કરતાં જડભરતની જેમ ધણી નિદ્રામાં પડવા રહેવુ, શુભ કામમાં આળસ ઉપેક્ષા કરવી અને અશુભ્રકામ કરવામાં પહેલ ફરવી તે, તેમજ પાંચમ' જે વાતથી સ્વપરનું કશું હિત થાય એમ ન હેાય પણ કેવળ હાનિજ થાય તેમ હોય છતાં તેવી નકામી વાર્તો-રાજકથા, દેશકથા; ભેાજનકથા, શૃંગાર કથા વિગેરે કુથલી કરવામાંજ વખત ગાળી નાંખવે તે. એને જ્ઞાનીપુરૂષા સદા દુ:ખદાયક પ્રમાદાચરણુ કહે છે. અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ પ્રમુખ દોષસમૂહને પણ પ્રમાદાચરણુમાં સમાવેશ થઈ શકે છે. તેમાંથી બચવું-પ્રમ” રહિત બની રહેવુ એ આત્મરક્ષાના સરલ ઉપાય છે.
( ૫ )
:
જીએ આત્મઘાતી મહાપાપી ’પૂર્વ મહાપુરૂષોએ ઉકત . દુષ્ટ પ્રમા વૈરીના ત્યાગ કરવા તેના પરાભવ કરવા અને તેને નિર્મૂળ કરવા સારૂં અને તેટલે પુરૂષાથ ફેરવવા આપણને ધર્મશાસ્ત્રમાં ઉપદેશ આપેલ છે. તેને અનુસરીનેજ આપણે ચાલવુ જોઇએ. સમ્યજ્ઞાન, તત્ત્વાર્થી શ્રદ્ધાન અને સમ્યગ્ આચરણુ રૂપ ચારિત્ર એજ પ્રમાદ મહાવેરીને વશ કરવાના મુખ્ય ઉપાય છે. અનિત્ય, અશુચિ અને જડ એવા આ શરીરદિક પદાર્થોની સહાયથી બની શકે તેટલી કુશળતાથી નિત્ય, શાશ્વત અને પવિત્ર એવું આપણું જ્ઞાનાદિ ચૈતન્યસ્વરૂપ પ્રગટ કરી લેવું એજ બુદ્ધિ પામ્યાનું ઉત્તમ ફળ છે. બુદ્ધિમળથી વિચારશક્તિ ખીલી શકે છે. તેથી સત્યાસત્ય, હિતાહિત, ભક્યાશય, પેયાપેય, ગયાગમ્ય, કર્તવ્યાક બ્ય અને ગુણુ દોષાદિકનું હેય જ્ઞેય ઉપાદેય સ્વરૂપ સમજી શકવાના વિવેક પ્રગટે છે. તે તે વાતનું વિશેષ પૃથકરણ થતાં પ્રગટેલી અને વૃદ્ધિ પામી વિવેકકળાયેાગે ચેતન પોતાની ઉચિત મર્યાદામાં આવી જાય છે એટલે પછી ચૈતન અનુક્રમે આત્મજ્ઞાન,