________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અહિંસા પરમો ધર્મ.
૨૮૧૨ ૪૪. આ બેલ જે ન પાળે તેને પ્રાયશ્ચિત કરાવવું. સર્વથા નિ:શુક હોય તેની સાથે વ્યવહાર ન કરે.
૪૫. આ દેરોલમાં દ્રવ્ય ક્ષેત્રાદિ કારણ જાણીને વિશેષ ગીત ની સંમતિ ત્યારે જે પ્રમાણે પ્રવર્તે ત્યારે તે સર્વ શાન ઉ અપવાદ રીતે પ્રમાણ કરવી. પણ તેમની આજ્ઞા વિના કઇએ કેઇને મોઢે નવી કલ્પના ન કરવી. આ બોલ સર્વ સંગીએ સહવા અને પાળવા.
ઈતિ શ્રી મર્યાદા પટ્ટક,
अहिंसा परमो धर्मः આ સિદ્ધાંત બહુ જાણીતો છે. દરેક ધર્મવાળા આ વાત ઉચ્ચ તત્વ તરીકે સ્વીકારે છે. દરેક શાસ્ત્ર આ બાબતમાં સંમત છે. કોઈ પણ જીવને મારેતેને ત્રાસ ઉપજાવવો-તેનું મન દુભાય-કલેશાય તેવી જાતનું કાર્ય કરવું તે હિંસા છે અને તેવા વર્તનથી પરમ ધર્મ સાચવી શકાતું નથી તે વાત સર્વમાન્ય તરતજ થઈ શકે તેવી છે. ગમે તે મતને અનુસરનાર માણસ વર્તનમાં કદાચ આ બાબત અમલમાં ન મૂકતો હોય, છતાં અહિંસા આચરનારને-કેઈ પણ જીવને કલામણું નહિ ઉપજાવનારને ઉચ્ચ તે સર્વ માને છે. સર્વ શાસ્ત્રનું જે અંતિમ લક્ષ્ય છે તે તરફ દોરી જનાર ખરેખર આ સિદ્ધાંતજ છે. આ અહિંસાને વધારે વિશાળ સ્વરૂપમાં સમજવા, અને કઈ કઈ દષ્ટિએ તે આપણા ઉપર લાગુ પડે છે તેનો ખ્યાલ કરવા તેના ચાર ભેદ પાડવામાં આવશે અને કેવી કેવી જાતનું વર્તન હિંસાના પથ ઉપર મનુષ્યને દોરી જાય છે તે સમજાવવાનો અને થોડે પ્રયત્ન કરવામાં આવશે.
હિંસાના મુખ્યત્વે કરીને ચાર ભેદ પાડી શકાય છે. (૧) સામાન્ય હિંસા, (૨) સામાજિકહિંસા, (૩) ધાર્મિકહિંસા, ને (૪) આત્મિકહિંસા. આ ચાર દૃષ્ટિથી હિંસાનું વરૂપ સમજાયાથી તે બાબતની પ્રવૃત્તિ થતી અટકશે તો અહિં સાથી જે ઉચ્ચ લય સાધવાનું છે તે લક્ષ્ય સાધી શકાશે. કોઈ પણ નાના કે મોટા જીવનો વધ કરો. તેના પ્રાણનો વિયોગ, કરાવવો તે સામાન્યહિંસા છે. મનુ ધાતિની અંદર કુરીવાજો પ્રવેશાવાથી તેનાથી રીબાઈને જે ઘણાના મરણ થાય છે તે સામાજિક હિંસા છે. ધર્મને નામે જે હિંસા કરાય-અન્યના ધમ ઉપર આક્ષેપ કરી લાગણી દુભાવાચ તે ધાર્મિક હિંસા છે, અને સ્વભા
1. શ્રી જૈન ધર્મ પ્રાધક સભાની ભાષબુણિમાં રા. હરજીવનદાસ કાળીદાસે આપેલા રેખા ઉપરથી.
For Private And Personal Use Only
