Jain Dharm Prakash 1912 Pustak 028 Ank 12

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

સર્વજ્ઞપ્રણિત સૂત્રની વિલક્ષણતા.
૩૭૧
<.
અધિક—જે અક્ષર, માત્રા, પઢાર્દિકવડે પ્રમાણુથી વધારે હોય તે. G. ન્યૂન—જે અક્ષર, માત્રા, પદાદિકવર્ડ ન્યૂન-હીન હોય તે. અથવા હેતુ ઉદાહરણથી અભ્યધિક હોય તે અધિક નવું જેમકે ‘શબ્દ અનિત્ય છે કેમકે તે પ્રયાગ જન્ય છે, અને પ્રયત્નનુ તાત્કાલિક પરિણામ છે. ’ એ વચન હેધિક એટલે અધિક હેતુવાળું છે. તેવીજ રીતે ‘ પ્રાગજન્ય હાવાથી; ઘટપટની પેરે, એમ કહેવું તે ઉદાહરણાધિક છે. વળી એ હેતુ ઉદાહરણથી જે હીન હોય તે ઊન નવુ. જેમકે શબ્દ અનિત્ય છે ઘટવત્. ' એ હેતુહીન છે અને ‘ પ્રયેગ જન્ય છે માટે ' એ વચન ઉદાહરણહીન છે એમ તણુવુ. ઇત્યાદિક.
6
૧૦. પુનરૂ ં-શબ્દથી અને અથી એમ બે પ્રકારે પુનરૂક્ત હાઇ શકેછે. તેમાં શબ્દથી પુનરૂક્ત ઘટ, ઘટ, ઘટ,’ ઇત્યાદિક. અને અર્થથી પુનરૂક્ત ઘટ, કુટ, કુંભ ' ઇત્યાદિક, વળી અર્થાપન્ન સંબંધી પુનરૂક્તતા, જેમકે ‘પુષ્ટ એવા દેવદ્યત્ત દિવસે ખાતા નથી. ’ એમ કહેવાથી અર્થાત્ સમજાય છે કે તે રાત્રે ખાયછે. ' તેમ છતાં એમ સાક્ષાત્ ન કહેવુ' તે અપન્ન પુનરૂક્તતા જાણવી. વ્યાદ્ભુત —જેમાં પૂર્વ વચનવડે પર વચનના વ્યાઘાત થતા હોય એવુ. પૂર્વાપર વિરોધી વચન. જેમકે · કર્યાં છે, તેનુ ફળ છે, પણ કર્મના કાં નથી. ' ઇત્યાદિ.
૧૧.
૧૨. અયુક્ત —જે વચનમાં સખળ યુક્તિ ન હોય તે. જેમકે તે હાથીએના ગંડસ્થળથકી ઝરતા મજળાવડે હાથી, ઘેાડા અને રથે તણાઈ જાય એવા ધાર નદીને પ્રવાહુ ચાલ્યે. • ઈત્યાદિ.
"
૧૩. કમભિન્ન-જેમાં કુમનો મેળ મળેજ નહિ. જેમકે સ્પન, રસન, ઘાણુ, ચક્ષુ અને શ્રેત્રના વિષયેા સ્પર્શ, રસ, ગંધ, રૂપ અને શબ્દ યથાક્રમ વર્ણવવા હાય ત્યારે શબ્દ, રૂપ, સ્પર્શ, ગધ અને રસ એમ બેલે ઈત્યાદિ.
૧૪. વચનભિન્ન —જેમાં એકવચન, દ્વિવચન અને બહુવચન જ્યાં જેમ ઘટે ત્યાં તેમ નહિ વાપરતાં ભિન્ન વાપરવામાં આવેલ હોય તે,
૧૫.
વિભક્તિ ભિન્ન —જેમાં પ્રથમા, દ્વિતીયા,તૃતીયા, પ્રમુખ વિભક્તિએ ત્યાં જેમ ઘટે તેમ ત્યાં નહિં વાપરતાં તેથી વિપરીત વાપરવામાં આવેલ હોય તે. ૧૬. લિગભિન્ન ——જેમાં સ્ત્રીલિંગ, પુરૂષલિંગ કે નપુ`સલિંગ જેમ ઘટે તેમ નહિ વાપરતાં તેથી વિપરીત વાપરવામાં આવેલ હોય તે.
૧૭. અનભિર્હુિત જે સ્વસિદ્ધાંતમાં ઉપદેશેલુ ન હોય, જેમકે વૈશેષિકને માન્ય સાતમા પદાર્થ, તેમજ પ્રકૃતિ અને પુરૂષ એ બે ઉમેરતાં જેમ સાંખ્ય માન્ય પદાર્થ.' ઈત્યાદિ.