Book Title: Jain 1970 Book 67 Kasturbhai Lalbhai Amrut Mahotsav Visheshank
Author(s): Gulabchand Devchand Sheth
Publisher: Jain Office Bhavnagar
View full book text
________________
૧૭
શ્રી ક. લા. અમૃત મહેસવ વિશેષાંક
બુદ્ધિ અને શક્તિનો ઉપયોગ કરવાની મોકળાશ રહે પછી એ મૂડી પિતાની હોય કે બીજાની–એ એમને છે. કરતૂરભાર શેઠ જેમ માણસને પારખવામાં સિદ્ધાંત છે. રાયપુર મિલના એક હજાર રૂપિયાના નિપુણ છે, તેમ એને સાચવવામાં પણ એટલા જ એક શેરના બદલામાં એક લાખ રૂપિયા કરતાં પણ કુશળ છે. કર તુરભાઇની કેઇ પણ કંપનીમાં જવાબ- વધુ વળતર શેરહોલ્ડરોને આપવામાં આ યું છે, તે દારીવાળા સ્થાને કામ કર્યું હોવું એ એ માણસની આ વાતને જીવંત પુરાવો છે. આમાં તેઓની અર્થ કાબેલિયતનું પ્રમાણપત્ર બની જાય છે. પણ સાથે શાસ્ત્રની વ્યવહારુ સ્પષ્ટ સમજણનો પણ ડિસે બહુ સાથે, નિષ્ણાત વ્યક્તિઓને રાખવા છતાં, કેઈ પણ મહત્ત્વને છે, એમ કહેવું જોઈએ. બાબતમાં એમને પરાધીન બનવું ન પડે અથવા એ વળી, જેમની મારફત મિલના ઉત્પાદનનો નિકાલ મૂર્ખ બનાસ ન જાય, એ માટે શ્રી કરતૂરભાઈ થઈ શકે છે, એ વેપારીઓનું હિત પણ બરાબર કરેકેદરેક ખા ની ઝીણામાં ઝીણી કામગીરીથી સચવાય એની તેઓ પૂરી સંભાળ રાખે છે. એમને માહિતગાર : હવા પ્રયત્નશીલ રહે છે. અને સુખી જોઇને તેઓ બહુ રાજી થાય છે. કોઈ પણ વાતના સમને પકડી શકનારી એમની સને ૧૯૧૭માં કાપડના વેચાણ માટે તેઓ જાતે બુદ્ધિને માટે આ રીતે માહિતગાર રહેવું એ દેશના જુદા જુદા ભાગોમાં ફર્યા હતા. એક મદદનીશ, કયારેય મુશ્કેલ કે ભારરૂપ નથી લાગતું. મતલબ કે પોતે અને એક રસોઈયો, એમ ત્રણ જણ એ મુસાસંચાલકોની બિનઆવડત કે બદદાનતને લીધે કંપનીને ફરીમાં હતા. બધાનો ઉતારો ધર્મશાળામાં રહેતો. સહન કરવું ન પડે એની તેઓ સતત તકેદારી વેપારીઓને સીધે સંપર્ક, બજારોને જાતઅનુભવ રાખે છે.
અને તે તે પ્રદેશ કે શહેરની ખાસિયતને જાણવી એ
આ પ્રવાસને હેતુ હતો. આથી એમને ઘણો લાભ વળી, વહીવટમાં કઈ ભૂલ થઈ હોય અને એમનું
થયો અને ઘણું ઘણું શીખવાનું મળ્યું. જાણે તેઓ ધ્યાન દોરવ માં બાવે તો તેઓ કયારેય એને છાવરવાને કે
શાળ -કેલેજ વગર જ પિતાનું સર્વાગીણ ઘડતર કરી બચાવ કરવાનો પ્રયત્ન નથી કરતા; પણ ભૂલને એક
રહ્યા હતા ! દિલીપૂર્વક સ્વીકાર કરીને વહીવટને સુધારી લેવામાં જ
વ્યવસાયનાં અને જાહેર જીવનનાં અનેક ક્ષેત્રોમાં તેઓ માને છે તેમની કંપનીઓની જનરલ મિટીંગમાં
કરતૂરભાઈએ જે વિશિષ્ટ સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરી છે, એવા દાખલાઓ પણ બન્યા છે કે જ્યારે તેઓએ
એની આવી આવી અનેક ચાવીઓ લેખી શકાય. આવી ભૂલનો સ્પષ્ટ એકરાર કરતાં કહ્યું હોય કે
અને તે તેઓને ઊગતી ઉંમરે જ મળી હતી. કંપનીની આ ભૂત છે, અને તે સુધારી લેવામાં આવશે;
યૌવનના ઉંબરે પગ મૂકતાં મૂકતાં જ એવી મોટી આટલું જ નહીં, કન્યારેક તો તેઓએ મારા-તારાનો
જવાબદારી શિરે આવી પડી, અને એ જવાબદારીને ભેદ ભૂલીને આવી ભૂલ કરનારને ઠપકો આપે હોય,
સર્વ રીતે પૂરી કરવાની એવી અદમ્ય તાલાવેલી એવું પણ બન્યું છે. આ તો કંપનીના વહીવટની
અંતરમાં જાગી ઊડી કે પછી એમાં યૌવનસહજ વાત થઈ
બેફિકરી અને ગભ શ્રીમંતાઈને સહજ મોજમજા કે આથીય વધારે તકેદારી તેઓ કંપનીના હિસે. એશઆરામની વૃત્તિને અવકાશ જ ન રહ્યો. સતત દ રો (શેરહાડરા )ના હિતનું જતન કરવામાં રાખે કર્મયોગને માર્ગ જ એમનો જીવનમાર્ગ બની ગયો. છે. પિતાના શે હોડરેને ક્યારેય નુકસાન વેઠવું ને એમ લાગે છે કે રાયપુર મિલની જવાબદારી પડે અને એમને વધુમાં વધુ નફો મળે એ જ સ્વીકાર્યા પછી કસ્તુરભાઇની કાય શકિતને અનેક રૂપે એમને પ્રયત્ન ડ્રાય છે મૂડી પોતાની હોય કે શેર- ઝડપી વિકાસ થા–જાણે અંતરમાં પ્રશાંતપણે સંગ્રહેલ્ડરની, એનું જતન કરવામાં તેઓ સમાન ચવા હ યેલું ખમીર કેઈક ગ્ય તકની રાહ જ જતું રાખે છે. મૂડીમાત્રનો ઉત્તમમાં ઉત્તમ વિનિયોગ કરીને હતું ! ૧૭-૧૮ વર્ષની નાની વયે શરૂ થયેલી અનેકએમાંથી બને તેટલે વધુ નફો મેળવે જોઈએ – વિધ પ્રવૃત્તિઓને પ્રવાહ અનેક ક્ષેત્રને હરિયાળાં
