Book Title: Jain 1970 Book 67 Kasturbhai Lalbhai Amrut Mahotsav Visheshank
Author(s): Gulabchand Devchand Sheth
Publisher: Jain Office Bhavnagar
View full book text
________________
૧૮
શ્રી ક લા. અમૃત મહા સવ વિશેષાંક
બનાવતે, આજે ૭૬ વર્ષની મોટી વયે પણ, અખંડ- કરી. એ માટે ફેમિન રિલીફ કમીટી (દુષ્કાળ રાહત ધારાએ આગળ વધી રહ્યો છે.
સમિતિ) રચવામાં આવી. સરદારશ્રી શ્રી કસ્તૂરભાઈ
શેઠ, દાદા સાહેબ શ્રી માવળંકર, શ્રી ઇન્દુલાલ યાજ્ઞિક લગ્નઃ છ-સાત દાયકા પહેલાં નાનપણમાં સગપણ એ ખાનદાનીની નિશાની લેખાતું. એ વખતમાં
અને શ્રી કૃષ્ણલાલ દેસાઈ એ પાંચ એના ભત્રીએ ઘેડિયાનાં સગપણ એ કોઈ નવાઈની વાત ન હતી.
બન્યા. સૌથી પહેલું કામ સારું એવું ફંડ ભેગું કર કરતૂરભાઈનું સગપણું આઠ વર્ષની ઉંમરે થયું હતું.
વાનું હતું. શેઠ બી અ બાલાલ સારા ભાઈ અને શ્રી એમનાં પત્ની શારદાબહેનની ઉમર બે વર્ષની હતી.
કરતૂભાઈએ ઘેર ઘેર ફરીને પણ ત્રણ લાખ રૂપિયા
ભેગા કર્યા. માણસો માટે પંજાબથી ઘા મેળવવા નું તેઓ અમદાવાદના ઓસવાળ કટુંબના શ્રી ચીમનલાલ વાડીલાલ લસણિયાનાં પુત્રી હતાં. સને ૧૯૧૫માં
ને પશુઓ માટે વલસાડથી ઘાસ મે વી આપવાનું લગ્ન કરવાની વાત આવી. કરતૂરભાઈની ઉમર તો
કસ્તૂરભાઈએ માથે લીધું. એની વહેચણીની એવી ત્યારે ૨૧ વર્ષની હતી; લગ્ન માટે એ ઉંમર કંઈ
ગોઠવણ કરી કે માણસ અને પશુઓ ને ઘણી રાહત
મળી. આ કામને લીધે ગાંધીજીને કરતૂરભ ઈની ઓછી પણ ન ગણાય; છતાં નવું નવું શીખવાની અને નવાં નવાં કામ કરીને વિકાસ સાધવાની ધગ
કાર્યશક્તિ અને પ્રામાણિકતાને ખ્યાલ આવ્યો અને શમાં એમને લગ્નનો વિચાર ન રચ્યો. એમને થય . સરદારશ્રો સાથે તે મિત્રતાનો નાતો બંધાઈ ગયો.
આ અગે કરતૂરભાઇએ પોતે જ કહ્યું છે કે – અત્યારથી સંસારની અને સંતાનની જવાબદારીમાં કયાં પડવું ? એમાં તો જેટલું મોડું થાય તેટલું “દુષ્કાળ રાહતનાં કામો અગે હું સરદાર સારું. પણ માતાના અને સગાંઓના આગ્રહ આગળ વલ્લભભાઈ પટેલ પાસે દરોજ જતો અને કામની એમને નમતું આપવું પડ્યું. કુટુંબમાં ઘેરો શોક વિગતો આપતા. તેથી તેમની સાથે મિત્રતા બંધાઈ, જે હતો. એમના મોટા બનેવી શ્રી પુરુષોત્તમભાઈનું સને જિંદગી પર્યત ટકી રહી જાહેર જીવનને આ મારે ૧૯૧૪ના ડિસેંબરમાં જ અવસાન થયું હતું ! છતાં પ્રથમ અનુભવ હતા, અને તેને સફળતા મળે તે લગ્ન લેવાયાં: અને સન ૧૯૧૫માં એ સાદાઇથી માટે મેં મારાથી શકય તેટલાં બધાં જ સમય અને પતાવવામાં આવ્યાં. કસ્તૂરભાઈના પત્ની શારદાબહેને શકિ ખરચ્યાં મારી માન્યતા પ્રમાણે આ કાર્યો ખૂબ શાંત, સાલસ, શાણાં, કુટુંબપરાયણ અને મારા ભાવી જીવનઘડતરમાં મહત્ત્વનો ભાગ ભજવ્યો વ્યવહારદક્ષ સન્નારી હતાં. ધર્માનુરાગ અને સાદાઈ છે, કારણ કે ઘણી વાર તમે એવા માણસના એમના જીવનમાં તાણાવાણાની જેમ વણાયેલાં હતાં. સંપર્કમાં આવો છો કે જેઓ જવાબદારી સ્વીકારે એમને ત્રણ પુત્રો : મોટા સિદ્ધાર્થભાઈ બીજા શ્રેણિક - ૫ણ અદા કરવા તેમનાથી બનતું કરી છૂટે નહીં. ભાઈ; બને અત્યારે શ્રી કસ્તૂરભાઈની જ મદારી અને પરિણામે જ્યારે બીજી તક ઊભી થાય ત્યારે સંભાળી રહ્યા છે. ત્રીજા પુત્રનું સને ૧૯૩૮માં એક તમે તેમની મદદ માગો નહીં.” વર્ષની ઉંમરે અવસાન થયું હતું.
દાદાસાહેબ ગણેશ વાસુદેવ માવળંકર સાથે ઘનિષ્ટ ઘડતરના ત્રણ પ્રસંગો
દરતી બંધાઈ તેની શરૂઆત પણ આ વખતે જ થઈ. ગુજરાતમાં દુષ્કાળ : ભારતમાં ગાંધીયુગની ગાંધીજીને ઉપવાસ : સને ૧૯૧૭માં શરૂઆત હતી. ગાંધીજીએ અમદાવાદમાં આશ્રમ શરૂ અમદાવાદમાં પ્લેગ ફાટી નીકળ્યો. થી મેટા કર્યો હતો. સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ અને બીજા અનેક
ભાગના મજરો ગામડે ચાલ્યા ગયા અને મિલે તેજસ્વી પુરુષો રાષ્ટ્રસેવાને અર્પિત થયા હતા. એવામાં ચલાવવા માટે મજૂરોની તંગી વરતા એ લાગી. સને ૧૯૧૮માં ગુજરાતમાં દુષ્કાળ પડ્યો. પ્રજા આફ. પરિણામે પિતાની મિલો ચાલુ રા નવા માટે તમાં હેય એવા વખતે ચુપ કેમ બેસી રહેવાય? મિલમાલિકોમાં મજુરોને વધારે પગાર આપવાની ગાંધીજીની પ્રેરણાથી સરકારશ્રીએ રાહતકામની યોજના જાણે હરીફાઈ શરૂ થઈ : એક મિલ બી 9 મિલના
