________________
ઉદારતા રાખવાનો વિચાર પણ આવી શકે છે. વિવેકી વિચાર કયો? સદ્ગુરુ પાસે બે વ્યક્તિ આવે છે. સદ્ગને વિનંતિ કરે છે - “અમારે આપના શિષ્ય થવું છે. ત્યાં સામે એક આંબાનું વૃક્ષ છે. છોકરાંઓ પથ્થર મારી મારીને કેરીઓ પાડી રહ્યા છે. સદ્ગુરુ કહે છે - “જુઓ.” બંને વ્યક્તિ જુએ છે. સદ્ગુરુ કહે છે - “તમને આ જોઈને શું વિચાર આવ્યો ?' એકે કહ્યું, “માલ જોઈતો હોય, તો માર માર્યા વગર છૂટકો નથી.” બીજાએ કહ્યું, “માર ખાઈને પણ વૃક્ષ માલ જ આપે છે. વિચારસૃષ્ટિ. સદ્ગુરુએ શિષ્ય તરીકે કોને સ્થાન આપ્યું એ કહેવાની જરૂર નથી.
(૩) વચનસૃષ્ટિ - જેવા વિચાર હશે, તેવા વચન નીકળશે. કોઈ ચોરને મારતું હશે, તો એક જણ કહેશે - “મારો સાલાને.” વગર લેવાદેવાએ ફોગટ હિંસાના પાપમાં સંડોવાઈ જવાની આ કેવી મૂર્ખામી ! બીજો કહેશે, “ભાઈ, રહેવા દો ને હવે. બિચારો મરી જશે.” વિવેક. શું બોલવું, કેટલું બોલવું, કેવી રીતે બોલવું – આનો વિવેક ન હોય, ત્યાં સુધી બોલવામાં પૂરેપૂરું જોખમ છે. અધ્યાત્મકલ્પદ્રુમમાં પૂ.મુનિસુંદરસૂરિ મહારાજ કહે છે –
यस्यास्ति किञ्चिन्न तपोयमादि ब्रूयात् स यत् तत्तुदतां परान् वा । यस्यास्ति कष्टाप्तमिदं तु किन्न, तद्-भ्रंशभीः संवृणुते स योगान् ॥
તપ, સંયમ, નિયમ વગેરે જેની પાસે નથી એ ભલે ગમે તેમ બોલે, પણ જેણે કષ્ટપૂર્વક તપ વગેરે પ્રાપ્ત કર્યું છે, શું એને ડર ન હોય, કે ગમે તેમ બોલવાથી મારું આ બધું બળી જશે ? શું એ પોતાના મનવચન-કાયાને કન્ટ્રોલમાં ન રાખી શકે ?
વાંઝિયણ’ આ એક હેણાએ જેઠાણીને આપઘાત કરાવ્યો. ‘તે દિવસે તમે પતિને કૂવામાં ધક્કો મારેલ’ - આ એક મર્મવચને આખા પરિવારને આપઘાત કરાવ્યો. પરમ પાવન શ્રીદશવૈકાલિક આગમ કહે છે -
बहुं सुणेइ कण्णेहिं, बहुं अच्छीहिं पिच्छइ ।
ण य दिटुं सुयं सव्वं, साहू अक्खाउमरिहइ ॥ કાનથી ઘણું સાંભળે ને આંખથી ઘણું જુએ, પણ તે જોયેલું-સાંભળેલું બધું બોલવું એ સાધુ માટે ઉચિત નથી.
–
૩૯
–
ફીલિંગ્સ
