________________
* વરસીદાનની ભીતરમાં *
चिच्चा हिरण्णं चिच्चा सुवण्णं चिच्चा धण्णं चिच्चा रट्ठ चिच्चा રડ્યું... વરસીદાનનું આ ત્યાગચિત્ર આગમમાં આલેખેલું છે. પ્રભુના હાથનું દ્રવ્ય યાચકના હાથમાં સ્થલાંતરિત થઈ જાય આટલું જ વરસીદાનનું સ્વરૂપ નથી. વરસીદાન એ હકીકતમાં એક મનોવૈજ્ઞાનિક પ્રક્રિયા છે. એ એક સહેતુક સપરિણામ સાધના છે. મોક્ષમાર્ગના ગહન રહસ્યો એની ભીતરમાં સમાયેલા છે. ચાર આયામ દ્વારા આ સાધનાને સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ.
-
આ
(૧) ઊંડાઈ - આગમમાં આ સાધનાનો પાયો તુવુંભિન્ન ત્તિ દ આ શબ્દો દ્વારા આલેખાયો છે. સંપત્તિનો સમાનાર્થી શબ્દ ગંદકી છે આવી સમજણ વરસીદાનનું ઊંડાણ છે. રેણુયં ન પડે તમાં નિષ્કુળિત્તાન णिग्गओ વસ્ત્ર પર લાગેલી ધૂળની જેમ ખંખેરીને નીકળી ગયા ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના વચનનું તાત્પર્ય આ જ છે. ત્યાગની શોભા ત્યાગની મહત્તામાં જ છે. રૂપિયાની નોટોનું પ્રદર્શન કરીને, જુઓ હું કેવો ત્યાગ કરું છું – એવું બતાડીને કરાતો ત્યાગ એ તાત્ત્વિક દૃષ્ટિએ ભોગની મહત્તાને પ્રતિષ્ઠિત કરવાની પ્રવૃત્તિ છે. ધૂળ ખંખેરનારને ત્યાગબુદ્ધિ થતી નથી. સાચો ત્યાગ એ છે જેમાં ત્યાગબુદ્ધિ નથી. જે લેવા જેવું જ નથી લાગતું, એ છોડવા જેવું પણ કેમ લાગશે ? પણ અણસમજથી એ પકડેલું હતું. સમજણ મળશે, ને એ છૂટી જશે.
અંધારા ઓરડામાં મુસાફરે વિશ્રામ લીધો છે. હાથ ફેલાવતા દોરડું હાથમાં આવે છે. આમ તેમ ફરાવતા ફરાવતા ટાઈમ-પાસ કરે છે. બીજો મુસાફર આવીને નાનું ફાનસ સળગાવે છે. એક ચીસ સાથે એ મુસાફર એ દોરડું ફગાવી દે છે, કારણ કે એ દોરડું નહીં સાપ હતો. સાપ છોડવા માટે એને કોઈએ ઉપદેશ નથી આપ્યો. સમજાવટ નથી કરી. મુસાફરે ખુદ પોતાના મનને સમજાવવું નથી પડ્યું. સંકલ્પ-વિકલ્પ નથી કરવા પડ્યા. આ તો શી રીતે છોડી શકાય ? આવા કોઈ પ્રશ્નમાં એ અટવાતો નથી. સાચા ત્યાગને ફક્ત પ્રકાશની અપેક્ષા છે. પ્રકાશ છે તો બીજી કોઈ વસ્તુની 樂
૪૫
ફીલિંગ્સ
