Book Title: Dravyasangraha ki Prashnottari Tika
Author(s): Sahajanand Maharaj
Publisher: Sahajanand Shastramala

View full book text
Previous | Next

Page 286
________________ २७८ लक्षण है । द्रव्यसंग्रह प्रश्नोत्तरी टीका प्रश्न ६ - यहाँ निश्चयध्यानसे तात्पर्य किस निश्चयध्यानका है ? उत्तर- इस गाथामे व्यवहाररत्नत्रय के साधक चित्तकी एकाग्रतारूप ध्यानको निश्चयध्यान कहा गया है । प्रश्न १० - इस निश्चयध्यानके फलमे क्या होता है ? उत्तर- इस निश्चयध्यानके प्रतापसे निज शुद्ध श्रात्मतत्त्वके एकत्वकी प्राप्ति रूप परमध्यान होता है । अब इसी परमध्यानका उपाय व स्वरूप कहते है । मा चिट्ठह मा जपह मा चितह किंवि जेरण होई यिरो | अप्पा अप्पम्हि रम्रो इणमेव पर हवे कारण || ५६ || अन्वय- किवि मा चिट्टह, मा जपत, मा चितह जेण अप्पा अप्पम्हि रम्रो थिरो होदि, इमेव पर भारण हवे | अर्थ- कुछ भी चेष्टा मत करो, कुछ भी मत बोलो और कुछ भी मत विचारो, जिससे श्रात्मा श्रात्मामे रत होता हुप्रा स्थिर हो जाय, यही परमध्यान है । प्रश्न १ - चेष्टा करने, बोलने व सोचनेके निषेधके इस क्रमका कोई प्रयोजन है ? उत्तर- काय, वचन, मनका निरोध क्रमसे होना सुगम होता है, इसके प्रदर्शित करने का प्रयोजन यह क्रम बनाता है । प्रश्न २-- किस प्रकारकी कायचेष्टाका विरोध करना चाहिये ? उत्तर- शुभ तथा अशुभ सभी प्रकारकी शरीरकी चेष्टाका निरोध करना चाहिये । प्रश्न ३-- शुभ कायचेष्टाका निरोध क्यो आवश्यक है ? उत्तर- अशुभ चेष्टाकी तरह शुभ चेष्टा भी सहज शुद्ध नित्य निष्क्रिय निज शुद्धात्मा के अनुभवमे बाधक है, अत शुभ अशुभ दोनो काय व्यापारोका निरोध परमसमाधिरूप ध्यान के लिये आवश्यक है । प्रश्न ४-- कौनसे वचनव्यापार हटाना परमध्यानके लिये आवश्यक है ? उत्तर - शुभबहिर्जल्प, अशुभबहिर्जल्प, शुभअन्तर्जल्प, अशुभअन्तर्जल्प-- ये चारो ही प्रकारके वचनव्यापार रोक देना परमध्यानके लिये आवश्यक है | प्रश्न ५-- शुभ वचनोका व अन्तर्जल्परूप वचनोका रोकना परमध्यानके लिये क्यो ? उत्तर-- अशुभ वचनव्यापारकी तरह शुभवचनव्यापार भो निश्चल निस्तरग चैतन्य - स्वभाव के अनुभवका प्रतिबन्धक है और इसी प्रकार बहिर्जल्पकी तरह अन्तर्जल्प भी स्वभावा आवश्यक

Loading...

Page Navigation
1 ... 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297