Divyadeep 1966 Varsh 03 Ank 09

Author(s): Chitrabhanu
Publisher: Chandulal T Shah

Page 8

૧૩૬
પ્રારબ્ધ અને પુ રુષા થ પ્રારબ્ધ એટલે ક–ભાગ્ય અને પુરુષક મેઢુ કે પુરુષાર્થ, એટલે ઉદ્યમ–પ્રયત્ન. કેટલાક મનુષ્યે ઉદ્યમને પ્રધાન ગણે છે, તેા કેટલાક કને.
છેઅને
જ્યારે કાઈ પણ કાય અતિ ઉદ્યમ કરવા છતાં સિદ્ધ ન થાય ત્યારે ઘણા કહેતા હાય છે કે કર્મની ગતિ ન્યારી છે. કમ કાઠાં જ્યારે કાઈ કઠિન કા નજીવા ઉદ્યમથી સિદ્ધ થાય છે ત્યારે કહેવાય છે કે ભાગ્ય બળવાન છે. નહિ મુલ્ય સિંહ પ્રવિશન્તિ મુલે મૂળઃ । એ ન્યાયે કેટલાક લેાકેા ઉદ્યમશીલ રહે છે. અને એ રીતે કાઇ ઘેાડાવેગે તા કાઇ કીડીવેગે સફળતા મેળવે છે. આ રીતે કેટલાક કમને તેા કેટલાક ઉઘમને મહત્ત્વ આપે છે.
પ્રાચીનકાળમાં રાજસભામાં વિદ્વાને રાજા સમક્ષ અનેક વિષય ઉપર ચર્ચા કરતા.
આપણે અહિં ઉજજયનિમાં રાજમાન્ય પંડિત શિવશર્મો અને કર્નાટકની ગણિકા કામકળા વચ્ચે પ્રારબ્ધ અને પુરુષાર્થ ખાખત થયેલે સવાદ જોઇએ. સ્થળ : ઉજ્જયિનીની રાજસભા, અધ્યક્ષ વિક્રમવશી રાજા ભદ્રસેન.
કામકળા : પડિતજી, પુરુષાર્થ માટે કે પ્રારબ્ધ માટું ?
પડિતજી : ચતુરા ! પુરુષાર્થ કરતાં પ્રારબ્ધ જ મટુક ગણાય છે. કર્મની ગતિ ન્યારી છે. કમ જે કરે તે ખીજાથી ન થાય. ક ગરીબને ધનવાન અને ધનવાનને ગરીબ મનાવે
છે શાસ્ત્રવાણી પણ એવી જ છે કે પુરુષાર્થ કરતાં પ્રારબ્ધ વિશેષ છે.
દિવ્ય દ્વીપ
વાર્તા કહું છું. ખાખર સાંભળજો. પછી કહેજો
કામકળા: પંડિતજી! વધુ વિચાર કરશે તા સમજાશે કે પુરુષા માટેા છે. પ્રારબ્ધના ભરાસે કાણુ બેસી રહે છે? રાજા કે રંક સૌ ઉદ્યમ કરતા દેખાય છે. ક્રમ કરે તે થાય’ એમ કાણુ કહે છે? કમ પણ ઉદ્યમને જ આભારી છે. ઉદ્યમ આગળ ક્રમ બિચારું' રાંકડું' છે. સત્ર એલબાલા ઉદ્યમની છે. પંડિતજી ! એક
મથુરામાં સૂરસેન રાજા રાજ્ય કરતા હતા. ત્યાં એ બ્રાહ્મણ ભાઈઓ રહેતા હતા. એકનુ નામ નારાયણ હતું. બીજાનું નામ નરહિર અને સત્યવાદી, બુદ્ધિશાળી અને વિવેકી હતા. બન્નેને પતિવ્રતા સ્ત્રીએ હતી.
નારાયણ કને માટુ' ગણુતા જ્યારે નરિ ઉઘમને. બન્ને ભાઈ આ વિષય ઉપર વિસ્તૃત ચર્ચા કરતા હતા. પણ તે કાઈ નિય કરી શકયા. બન્ને ભાઈએ આના ન્યાય કરાવવા શજા પાસે ગયા. રાજાએ આ કાર્ય વર્નમાની મંત્રીને સાધ્યું. મંત્રીએ ચાર માળના એક અવાવર મકાનમાં એક બાજુએ સુખડી અને ખીજી બાજુ પાણીનું માટલું બિલકુલ ખ્યાલમાં ન આવે એ રીતે મૂકયું. નારાયણુ અને નરહરિની આંખે પાટા બાંધ્યા અને બન્નેને એ મકાનમાં પૂરી દીધા. એ દિવસ લગભગ પસાર થયા .આણ્યે. અને ભૂખ તરસથી પીડાય છે. કવાદી નારાયણુ પાઘડીનુ ઓશીકુ કરી નિરાંતે પેઢી ગયા. નરરિ ઉદ્યમમાં માનનારા હતા. તે આમ તેમ ફાંફાં મારવા લાગ્યું. ચાર્મર તપાસ કરવા માંડી, આશા-નિરાશાના હિંચાળે હિંચતાં હિંચતાં મહા મહેનતે નરહિરના હાથમાં પેલી સુખડીની પોટલી અને પાણીની માટલી આવી. એ લઈને નરહિર નારાયણ પાસે આવ્યા. એને ભાઈ નાયરાણુ પર હેત છે, પ્રીત છે. નારાયણને એ સુખડી અને પાણી આપે છે. બન્ને ભાઇઓએ ભૂખ તરસ સતાષી. ખીજે દિવસે બન્ને ભાઈઓને બહાર કાઢી, આંખના પાટા છેડી હકીકત પૂછવામાં આવી. નરહરએ કહ્યુ', ‘શજન! ઉદ્યમ કરવા મારા હાથની વાત હતી. ઉદ્યમીને સંકટ રહી રહીને કયાં સુધી રહે? મહેનત કરી તે પાણી અને પકવાન બન્ને મળ્યાં, મલકાતા માઢે નરરિ મેલી રહ્યો. ભાગ્યના ભરોસે બેસી રહેનાર નારાયણે પેાતાની દીનતા દર્શાવી. પારકી મહેનત ઉપર એ શું માં