Divyadeep 1966 Varsh 03 Ank 09

Author(s): Chitrabhanu
Publisher: Chandulal T Shah

Page 9

દિવ્ય દીપ
ઉંચુ' રાખી શકે ? છેવટે નારાયણુને નમવું પડયું. એલેા પડિતજી, ક્રમ મોટું કે ઉદ્યમ ? પડિતજી પેાતાની માન્યતામાં મક્કમ છે. કર્મોની પ્રધાનતાનું દૃષ્ટાંત આપતાં તેઓ એલ્યા—સુંદરી ! સાવધાન થઇને સાંભળ. હું તને ક્રની અકળ કળા સમજાવું,
ગણિકા ઃ પંડિતજી! ક`ના મ`વિસ્તારથી સમજાવજો. સભાજના રસ અનુભવે અને હું પણ એનું રહસ્ય પામું.
દક્ષિણ ભારતમાં જેડિયાળું ગામ જ્યાં વિષવાદીઓને –ગાડિકાના જ વસવાટ હતા. એમાં એક ગાડિક મ ́ત્રતત્રને ખાં અને જંગલની જડીબુટ્ટીઓના એક નબરને પારખુ. મેરલી તે અવલ વગાડે. એકવાર ધેાર વનમાં પર્વતની ટેકરી પર ચઢી એણે મારલીના મધુર નાદ રણઝણાવ્યો. આ માનિથી આકર્ષાઈને હજારો સર્પી ત્યાં ઢાડી આવ્યા. તેમાંથી એક મણિધર સપને ગાડિક પકડયા અને ઘેર લાવીને કરડિયામાં પૂર્યાં. કરડિયામાં સપને ખાવાપીવાનુ કાંઈ રાખ્યું ન હતું. આ સપ` ત્યાં ખાવાનુ મેળવવા માટે ઉદ્યમ પણ શુ* કરે ? એ ગારુડિકના ઘરમાં ઘણા ઉંદર હતા. એ સદાના ઉદ્યમના દાસ, કમને તે તણુખલા જેવુ' ગણતા. એમાંના એક મેાટેશ ઉંદર તેા જન્મથી આળસના દુશ્મન. હુમેશ ઉદ્યમના જ પ્રેમી, ગમે તેટલાં વજનથી ઢાકેલાં ઘી, તેલ, ગાળના ભેાજન અને અનાજના વાસણુ રહેજમાં ઉઘાડી નાંખે. આ કરડિયા એની નજરે ચઢતાં એને વિચાર આણ્યે. આમાંથી સુખડી નીકળે તેા મારી ભૂખડી ભાંગે અને મારા જાતિ ભાઈઓને પણ ઉજાણી થાય.'
ઉંદરના અણિયાળા દાંતને આ કરક્થિા તેાડતા શી વાર ? ઉદ્યમી ઉદરભાઈ કરડિયામાં દાખલ થયા. ભૂખ્યા તરસ્યા સાપભાઇ માં ફાડીને બેઠા હતા. ઉંદભાઈ સીધાં જ સાપભાઈના માંમાં જઈને પઢષા. ભાગ્યે સાપનુ ભૂખનું દુઃખ દૂર કર્યું. શરીરમાં સ્ફૂર્તિ આવી ઉદર પાડેલા કરડિયાના કાણામાંથી બહાર નીકળી સ` જંગલના માગે દોડી ગયા. અને પાતાના વિયેાગી સ્વજનને
૧૩૭
મળ્યા. આમ ઉદ્યમી ઉંદરના ઉદ્યમ સાવ એળે ગયા. અને નિરુધી સર્પ ફાવી ગયા.
કામકળા ! હજી વિચારી જો. કમ કરે તે કરવાની તાકાત છે કાઈમાં ?
ઉદ્યમી માણસે વહાણમાં બેસી દરિયાપારની મુસાફરી કરે છે, પણ ક યેાગે વહાણા ડૂખી જાય છે અને પ્રાણ પણ ખાવા પડે છે.
ઉદ્યમી ખેડૂત વાવેતર કરે છે, રખેપુ કરે છે, છતાં કર્મો ચગે ઊભા પાક સૂકાય છે. તીડ ખાઈ જાય છે. હીમથી મળી જાય છે.
કામકળા : પંડિતજી! તમે શાના પતિ ? ખરેખર મને તે તમે મૂખ લાગેા છે. કમ ગમે તેટલું કઠાર હશે પણુ ઉદ્યમ આગળ સાવ નાનુ' નબળું છે. ઉદ્યમ શાહુકાર છે. ક` ચાર છે. ઉદ્યમ રાજા છે, ક ર છે.
રાજા : ‘સૌ સાંભળેા,' સભાજને, મંત્રી અને કામકળા સૌના કાન સરવા થયા.
રાજા : મંત્રીજી! ક્રમ જેવી ક્રાઇ વસ્તુ છે એના કાઈથી ઇન્કાર થઈ શકે તેમ નથી; પણ એ ક્રમ છે તાળા જેવુ' છે. પુરુષાર્થ એ તાળાને ખેાલવાની ચાવી છે.
ક્રમ ફળે છે પુરુષાથ થી, કમ ઘડાય છે પુરુષાર્થ થી. એકલુ ક` પાગળું છે, એકલા પુરુષાર્થ આંધળા છે. ભાગ્ય અતે પુરુષાર્થ પક્ષીની એ પાંખ જેવા છે, રથના બે પૈડા જેવા છે. પ્રત્યેક કાર્યોંમાં ભાગ્ય અને પુરુષાર્થ મુખ્ય—ગૌણુ ભાવે રહેલા છે. રાજાની આ તર્ક પૂર્ણ વાણીએ સૌના દિલને સચાઇ સમાધાન આપ્યું. કોઇ પણ ઉદ્યમ વખતે કર્મોનું ઘડતર થતુ હાય છે. એ ભાગ્ય (ક) નબળુ` હાય તેા નજીવા પુરુષાર્થથી કાય સિદ્ધ થાય.
પણ જોજો ધર્મસાધનામાં, આત્મકલ્યાણુમાં પુરુષાર્થ મુખ્ય છે, ત્યાં પ્રારબ્ધનું કામ તે માત્ર તમને ધર્મની સામગ્રી મેળવી આપવી એટલું જ.
રાજા પ્રારબ્ધએ અને પુરુષાર્થના સમન્વય સાખી આપ્યા. સૌને એ વાત ખૂબ ગમી ગઈ. કામકળાને એ વાત જચી ગઇ. શિવશર્માને પણ રૂચિ ગઈ. સભાનું વિસર્જન થયું.