Dictionary of Prakrit for Jain Literature Vol 01 Fasc 02

Author(s): A M Ghatage
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute

Page 145

अणवत्था
244
अणवस्था (anavatthā anavasthā ) . 1 disorder, confusion, indiscipline, JM अहवा तिगं, अणवत्थादी तिगं वा वि एवं सो गणाओ णिग्गओ, अण्णो वि साहू चिंतेति अहं पि णिग्गच्छामि, अणवत्थीभूतो गच्छधम्मो NisCu 149.2; सम्बजिणप्प डिकुटुं अणवत्था थेरकप्पभेओ अ । इक्को अ आउत्तो ( सु + आयुक्तः) वि हणइ तवसंजमं अइरा UvMa. 161; (comm अनवस्था भवति प्रमादप्रायत्वाद प्राणिनामपरेषामपि तथा प्रवृत्तेः ) : Jई. आणा अगवस्था विय मिच्छत्ता राहणादिणासो य MDIA. 154 (4); (comm. अतिप्रसङ्गः । अन्येऽपि तेनैव प्रकारेण वर्तेरन् ); 494 (6) (comm. स्वेच्छ । प्रवृत्तिः ) ; 2 absence of persistence (of relations ), JM. जणणी जाय जाया जाया माया पिया य पुत्तो य । अणवत्था संसारे कम्मवसा सब्वजीवाणं VivMañi. 107: logical fallacy of regressus ad infinitum, AMg. जइ ते मइयब्वो पोसो एवं ते धम्मपदेसो वि लिया अधम्मपदेसो सिया ... एवं ते अणवत्था भविस्सइ । तं मा भणाहि भइयव्वो पएसो भणाहि धम्मे पसे से पदेसे धम्मे Apu0g. 476; JM मंगलकरणा सत्थं न मंगलं अह य मंगलस्सावि । मंगलमतोऽणवत्था न मंगलभमंगलत्ता वा ViāvBha. 15; दरिसण परत्थयाम अहंदियत्यत्तओऽणवत्थाओ संबंधनिश्च्चयाओ सदावत्थाणमणुमेअं ViāvBha. 2818.
anafaa (an-avatthita <an-avasthita) adj. (ppp.) not -settled, not at ease, JM अणवत्थितं समुब्बिग्गं अप्पसत्थेसु कित्तितं Ang Vi. 37. 25 (v.24)
armafra (an-avatthida < an-avasthita) adj. (ppp.) unsteady, S. (सीता) अज्जवि अणवत्थिदत्थिमिदधुम्मंतणअणं ण पज्जवत्थावेदि अप्पाणअं UttRaCa. 3.42.1.
अवस्थीभूत (anavatthi-bhūta < anavasthi - bhūta ) adj. (ppp.) fallen into disorder, JM अहवा तिगं, अणवत्थादी तिगं, वा वि एवं सो गणाओ णिग्गओ, अण्णो वि साहू चिंतेति अहं पि णिग्गच्छामि अणवत्थीभूतो गच्छधम्मो NieCa. 1. 49.2.
अणवदग्ग ( a- navad-aggaanamad agra ) adj. [r. -5] (for_nam> nav, ef. Hem. ( Gr.) 4.226; Pischel 251; similarly Schubring. For the traditional commentarial explanation see below under .) that whose end is not closed (lit. bent), endless, continuous (usually occurring in connection with Sanisāra fancied to be either a forest or an ocean), AMg. अणादियं च णं अणवदग्गं दीमद्धं चाउरंतसंसारकंतारं भुज्जो भुज्जो अणुपरियट्टिस्संति Say. 719 (MV.); अणादीयं परिण्णाय अणवदग्गं ति वा पुणो । सासयमसास वा इइ दिट्ठि ण धारए Say. 25.2 (755) : तिहिं ठाणेहि संपन्ने अणगारे अणादीए अणवदग्गं दीह मद्धं चाउरंतं संसारकंतारं वीतीवरज्जा Thāna. 2. 40/53); 3. 88 (144) ; तण्णं समणेणं भगवता महावीरेण अणातीते अणवदग्गे दीमद्धे चाउरंते संसारकंतारे तिण्णे Thāna. 10.103(750) ; Viy. 16.6. 21 (18.91) ; अणाइयं अणवदग्गं संसारसागरमिणं Samav Pra 99; अणादीय चणं अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरंतं संसारकंतारं अणुपरियदृइ Viy. 1. 1.11 (1.45); 1. 436 [Ldn.] 2. 1.26 (2. 49); 9. 32. 51 (9. 122); जहानामए सब्वागाससेढी सिया अणादीया अणवदग्गा परित्ता परिवुडा Viy. 12.2.17 (2) (12,52 ) से णं तओ उब्वट्टित्ता अणादीयं अणवदग्गं संसारकंतारं Naya. 1. 2.67 1.2.76 13.34; अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरंतं संसारकंतारं वीईवरस्सर Naya. 14.22 1.5.129; 1.15.14; पलिभोवम सागरोवमाई अणादीयं अगवदग्गं... संसारकंतारं अणुपरियद्धति जीवा मोहवससंणिविट्ठा Papha. 4. 13; 5.8; Utt. 29.33; Isi Bhas. 3.2; 23. 6.
ST (an-avadda < an-avadya) adj. not blamable, Märk.(Gr.) 3. 32.
अवबुद्दा (anavabuhā <an-avabuddhā) adj. ppp.) [.] not noticed by, being unaware of, Mg. (चरः) ताए अणववुह ज्जेव
मम चलणपास समागच्छिअ निश्चला संकुत्ता MudraRs. 19.2. at (an-avaboha <an-avabodha) adj. having no knowledge, JM. अंधोऽणवबोहो चिय बोहफलं पुण सुयं किमण्णाणं ? बोहो वितओ विफलो जमंधस्स अबोहो ViāvBha. 1154.
अणत्रबोहिअ (an-avabohia <an-avabodhya ) ger. withont having awakened, 5. ( विदूषक) मं अणववोहिअ अवस्सं वअस्सो ण गच्छइ Tap Samva 5.0.9.
अणवम ( a- navamaanavama) adj. short of the ninth (raan, viz. the santa), Apr. भगवमर सर्विसेतु संचिज्जर Maha Pu. (P.)
अणवरद
38. 17. 10.
अणवयक्ख ( an-avayakkha anapeksa ) adj. regardless of, indifferent, AMg सो कुलघरसानिहिं । पारण पगोउं नीई नगरा अणवयक्खो Tittho. 795.
अणवयक्खमाण (an-avayakkhamāna anapeksamāna ) adj. (pr. part.) not earing for, having no regard for AMg. तर णं ते मागंदिय-दारगा एयम अणवयक्खमाणा सेलएणं जक्खेणं सहि .... वीईवयंति Naya. 1.9.38. अगदत्ता (an avayakkhittānatin an aveksya ) ger. not having looked at or observed, AMg. जे गं नो पभू मग्गतो रूवा अणवयक्खित्ताणं पासितए Viy. 77.26 (7.152)
...
...
अणत्रयग्ग (a-navay-agga anamad agra ) adj. the end of which is not closed (lit. bent), endless, continuous, [tradition gives the meaning ananta but commentators explain it differently अवयग्गं ति देशीवचनोऽन्तवाचकः, ततस्तन्निषेधः अणवयग्गं अनन्तं इत्यर्थः । अथवा अवनतं आसन्नं अग्रम् अन्तो यस्य तत्तथा तन्निषेधाद् अनवताग्रम् एतदेव वर्णनाशात् अवनताग्रम् अनवताग्रम् । अथवा अनवगतमपरिछिन्नं परिमाणं यस्य तत्तथा Viy. comm. p. 358. Schubring takes the basic root to be nam-, ef. Hem. (Gr.) 4.226]. AMg. af afe अणगारे संपन्ने अणादीयं अणवयागं दीहमद्धं चाउरंत संसारकंतारं वीइवएजा अणवदरगं Thapa. 2.53; असंबुडे अगगारे संसारकंतारं अणुपरियट्ट Viy. 1.1.11 (1.44; 1.45); 1. 2.11 (1.100); 5.9.14 (5. 255); Uvav. 32; अणादियं च णं अणवयग्गं दीहमद्धं चाउरंतं संसारकंतारं भुज्जो भुज्जो अणुपरियट्टिस्सर Naya. 1. 3.94; JM अणाइयं अणवयग्गं संसारकंतारं अणुपरियट्टिस्सर Erz. 33.17; संसारमणवयग्गं भमर अगंतं कालं
...
UvMs. 332.
अणवयमाण (a-navayamāna < a- namayamāna ) adj. (pr. part.) not bending down, not submitting, AMg से अविहिसमाणे अणवयमाणे पुढो फासे विपगोल āyar. 1.5.2 (5.26) (comm. अनपवदन् अन्यथैव व्यवस्थितं वस्त्वन्यथा वदन नापवदन् अनपवदन् मृषावादमब्रुवन् p. 205.11)
अणवयारत्तण (an-avayāra-ttana<an-apakāra-tva ) n. not an adverse set, not s harmful act, Apa जहिं च णयरिहिं फरिहा-बंधो सज्जण दुज्जणहं अणुहरह, गंभीरतणेण अणवयारत्तणेण व KuvMaKa. 64. 33.
अणवयारत्तण (an-avayāra-ttana <an-avatāra-tva ) n. a state of having no erossing, absence of a ford, Apa. जहिं च णयरिहिं फरिहा-बंधो सब्जण दुज्जणहं अणुहरह गंभीरतणेण अणवयारत्तणेण व
KuvM&Ka. 64.33.
अणवरद्ध (an-avaraddha an aparāddha ) adj. not committing a sin or an offence, innocent, S. ( चित्रलेखा ) महाराओ परवसो अअं जणो। ता महाराएण अन्भणुण्णादा इच्छदि देवेसु अणवरद्धं अत्ताणअं कादुं Vikramo. 2.18.3; ( मालती ) तस्स देवस्स परकेरअत्तणेण