Dhaturatnakar Part 4

Author(s): Lavanyasuri
Publisher: Rashtriya Sanskrit Sansthan New Delhi

Page 488

नामधातुप्रक्रिया (णिप्रत्ययान्त)
स्फिरमाचष्टे करोति वा इति स्फापयति । ६६ स्फापि धातोरूपाणि ।।
१ स्फापयति, तः, न्ति । सि, थः, थ। आमि, आवः, आमः ।। २ स्फापये- त्, ताम्, युः । :, तम्, त । यम्, व, म ।। न्तु।: /तात्, तम्, त। आनि,
३ स्फापय- तु/तात्, ताम्, आव, आम ।।
४ अस्फापय-त्, ताम्, न्। :, तम्, त । म्, आव, आम ।। ५ अपिस्फाप - त्, ताम्, न्। :, तम्, त । म्, आव, आम ।। ६ स्फापया - ञ्चकार, इ० ॥ म्बभूव, इ० ॥ मास, इ० ॥
७ स्फाप्या- तू, स्ताम्, सु: । :, स्तम्, स्त, । सम्, स्व, स्म ।। ८ स्फापयिता- ", रौ, रः । सि, स्थः, स्थ । स्मि, स्वः, स्मः ।। ९ स्फापयिष्यति, तः, न्ति । सि, थः, थ। आमि आव
आमः ।।
१० अस्फापयिष्य- त्, ताम्, न् । तम्, त । म्, आव, आम ।। मतान्तरे " प्रियस्थिर० " ( ७,४,३८) इति स्फा आदेशे पुसि च स्फापयति, पुसि सन्वद्भावे च ' अपिस्फपत्' लघुत्वाभावान्न दीर्घत्वम्, अपिस्फपत् । स्फिरशब्द: प्रचुरे, वृद्धे । वृद्धौ च वर्तते ॥
६७ अनु- तूलि - धातोरूपाणि ॥
१ अनुतूलय-ति, तः, न्ति । सि, थः, थ। आमि, आवः,
आमः ॥
२ अनुतूलये- त्, ताम्, युः । :, तम्, त । यम्, व, म।। ३ अनुतूलय- तु/तात्, ताम्, न्तु । : /तात्, तम्, त। आनि, आव, आम ।।
४ अन्वतूलय-त्, ताम्, न्, तम्, त। म्, आव, आम ।। ५ अन्वतुतूल- त्, ताम्, न्, तम् त। म्, आव, आम ।। ६ अनुतूलया - ञ्चकार, इ० ।। म्बभूव, इ० ॥ मास, इ० ॥ ७ अनुतूल्या- त्, स्ताम्, सुः । स्तम्, स्त, । सम्, स्व, स्म ।। ८ अनुतूलयिता- ", रौ, रः । सि, स्थः, स्थ। स्मि, स्वः,
स्मः ॥
९ अनुतूलयिष्य- ति, तः, न्ति । सि, थः, थ। आमि, आवः
आमः ॥
१० अन्वतूलयिष्य- तू, ताम्, न् । :, तम्, त । म्, आव, आम ।। "न प्रादिः ० " इति अनोर्न धात्ववयवत्वम् । समानलोपित्वाद् हस्वाभावः सन्वत्कार्याभावश्च । तूलैरनुकुष्णाति
अवकुष्णाति अनुगृह्णातीत्यनुतूलयति । अतूलयति । अनुकुष्णात्यवकुष्णात्योः साधारणोऽर्थोऽनुगृह्णातीति अनुतूलयतीत्यस्य तूलैः कृत्वा अनुकूलं यथा भवति एवमन्तरवयवान् बहिर्निः सारयतीत्यर्थः ।। कूलमुल्लङ्घयतीति उत्कूलयति ।
६८ उद्-कूलि - धातोरूपाणि ।।
१ उत्कूलय-ति, तः, ति । सि, थः, थ। आमि, आवः,
आमः ॥
२
३
उत्कूल - त्, ताम्, युः । :, तम्, त । यम्, व, म ।।
उत्कूलय- तु/तात्, ताम्, आव, आम ॥
४ उदकूलय-त्, ताम्, न् ।
५
६
तम्, त । म्, आव, आम।।
उदचुकूल - त्, ताम्, न्,
तम्, त । म्, आव, आम।।
उत्कूलया - ञ्चकार, इ० ।। म्बभूव, इ० ।। मास, इ० ।।
475
न्तु । : /तात्, तम्, त। आणि,
७
८
उत्कूल्या - त् स्ताम्, सुः ।, स्तम्, स्त, । सम्, स्व, स्म ॥ उत्कूलयिता - ", रौ, रः । सि, स्थः, स्थ। स्मि, स्वः, स्मः ।। ९ उत्कूलयिष्यति, तः, न्ति । सि, थः, थ। आमि, आवः
आमः ॥
१० उदकूलयिष्य- त्, ताम्, न्। :, तम्, त। म्, आव, आम ।।
"न प्रादिः ०" इति उदो न धात्ववयवत्वम्, समानलोपित्वात् हस्वाभावः सन्वत्कार्याभावश्च। कूलं प्रतीपं गच्छतीति प्रतिकूलयति कूलमनुगच्छतीति अनुकूलयति ।। कुशलं करोतीति कुशलयति । ६९ कुशलि - धातोरूपाणि ||
१ कुशलय-ति, तः, न्ति । सि, थः, थ। आमि, आवः,
आमः ॥
२. कुशलये- तू, ताम्, युः । :, तम्, त। यम्, व, म ।।
३ कुशलय- तु/तात्, ताम्, न्तु।: /तात्, तम्, त। आनि,
आव, आम ॥
४ अकुशलय-त्, ताम्, न्, तम्, त। म्, आव, आम ।। ५ अचुकुशल- त्, ताम्, न्, तम्, त। म्, आव, आम ।। ६ कुशलया - ञ्चकार, इ० ।। म्बभूव, इ० ।। मास, इ० ।। ७ कुशल्या- त्, स्ताम्, सुः । ८ कुशलयिता- ", रौ, रः । सि,
स्तम्, स्त, । सम्, स्व, स्म ।। स्थः, स्थ । स्मि, स्वः, स्मः ॥