________________
ધમધ-વંથમાળા : ૫૮ કે - સવારે અને સાંજે વસ્ત્રો, ઉપકરણે તથા પાત્રને સૂક્ષમતાથી જેવાં એ પ્રતિલેખના કહેવાય છે. તેમાં સવારની પ્રતિલેખનામાં બધી મળીને ૧૪ વસ્તુઓનું પ્રતિલેખન કરવાનું હોય છે. અને સાંજની પ્રતિલેખનામાં ૧૧ વસ્તુઓનું પ્રતિલેખન કરવાનું હોય છે. એ રીતે પ્રતિલેખના પચીશ પ્રકારની ગણાય છે.
મનગુમિ, વચનગુપ્તિ અને કાયમુમિ એ ત્રણ ગુક્તિઓ છે. તેમાં મનને ઓછામાં ઓછો ઉપયોગ કરો કે તેને શુભેપગમાં એકાગ્ર રાખવું એ મને ગુણિ છે. વાણને ઓછામાં ઓછો ઉપયોગ કરે અને તેમાં જયણું રાખવી અથવા સર્વથા મૌન લેવું, એ વચનગુપ્તિ છે અને કાયાવડ ઓછામાં ઓછું જાણપૂર્વક હલનચલન કરવું એ કાયગુપ્તિ છે. | અભિગ્રહ ચાર પ્રકારે થાય છે. (૧) દ્રવ્યથી, (૨) ક્ષેત્રથી, (૩) કાળથી અને (૪) ભાવથી. અમુક દ્રવ્ય મળે તે જ લેવું એ દ્રવ્યથી અભિગ્રહ કહેવાય છે, અમુક ઘરમાંથી કે અમુક લતા વગેરેમાંથી મળે તે જ લેવું એ ક્ષેત્રથી અભિગ્રહ કહેવાય છે, અમુક કાળે મળે તે જ લેવું એ કાળથી અભિગ્રહ કહેવાય છે અને અમુક સ્થિતિ-સંગમાં મળે તે જ લેવું એ ભાવ અભિગ્રહ કહેવાય છે. પ્રભુ શ્રી મહાવીરના જે અભિગ્રહનું મહાસતી ચંદનબાલાના હાથે પારણું થયું હતું તે અભિગ્રહ આ ચારે પ્રકારના હતા.
આ રીતે ચરણસિત્તરી અને કરણસિત્તરીનું પાલન કરવાથી સર્વ ચારિત્રને સંપૂર્ણ વિકાસ થાય છે. આ ચારિત્ર ધારણ કરનારની સમજણ અને ક્રિયા કેવી હોય છે, તે પર મૃગાપુત્રની કથા સુંદર પ્રકાશ પાડે છે.
