________________
શ્રી નવતત્વ પ્રકરણ ]
[ ૪૯
નવતત્વ જાણુવાને ઉદ્દેશ જીવતત્વ જાણુવાને ઉદ્દેશ:–જીવતત્વનું સ્વરૂપ અને તેના ભેદે જાણવા માત્રથી અત્મકલ્યાણ નથી મનાયું. પરંતુ તેના જ્ઞાન સાથે હેયના ત્યાગની અને ઉપાદેયના ગ્રહણની પ્રવૃત્તિ આવશ્યક છે. જીવતત્ત્વ જાણું એ વિચાર ઉત્પન્ન થાય કે-“હું જીવ છું મારામાં જ્ઞાનાદિ લક્ષણો કેટલે અંશે છે ? તેને પૂર્ણ વિકાસ કયા સાધને દ્વારા પ્રગટે? હિસાદિક પ્રવૃત્તિ આત્મગુણને વિઘાતક છે તેને ત્યાગ કઈ રીતે કરી શકાય ? સંસારવૃદ્ધિના સ્તુઓના ત્યાગદ્વારા ઉત્તરોત્તર આત્મવિકાસ સાધતાં મેક્ષ એ જીવનનું સર્વસાધ્ય કઈ રીતે બને ? વિગેરે ચિંતવનદ્વારા મેક્ષરૂપ સાધ્ય માટે યત્કિંચિત પ્રવૃત્તિ તે જીવતત્ત્વ જાણવાને ઉદ્દેશ છે.
અજીવતત્વના જ્ઞાનને ઉદ્દેશ –અજીવન સ્વરૂપ અને વિધાનના જ્ઞાનધારા જીવનમાં એ ભાવ પ્રગટે કે “પુગેલાદિ પદાર્થો જડ અને વિનાશી છે. મારું અને તેનું સ્વરૂપ ન્યારું છે. તેઓની સાથે મારે મમત્વભાવ કે ઠેષ મને જીવનમાં નુકશાન કરનાર છે, મારું પૂર્ણ આત્મસ્વરૂપ પ્રગટે તેવી વિચારણા અને પ્રવૃત્તિ જ મારે માટે કલ્યાણુકર છે. તે અજીવતત્ત્વ જાણવાનો ઉદ્દેશ છે. " " ' '
પૂણ્ય તત્ત્વ જાણવાને ઉદ્દેશ–પૂણ્ય સેનાની બેડી સમ મોહક છે છતાં બંધનરૂપ તે જરૂર છે જ. પૂર્યોપાર્જન પાછળ પૌગલિક સુખની ભાવના દેખીતા સુખરૂપ છતાં પરિણમે વધુ દુઃખ દાયક છે. પુણ્યતત્વ જાણવાનું ખરું ફળ તો એ છે કે પુણ્યોપાર્જન માટે જિનપૂજા, સાધર્મિક વાત્સલ્ય, આત્મ રમણ, તીર્થભક્તિ, જ્ઞાનોપાર્જન બુદ્ધિ અને તીર્થ પ્રભાવનાદિકની પ્રવૃત્તિ માટે પ્રયત્ન કરવામાં દત્તચિત્ત થવાય.
પાપતત્ત્વ જાણવાનો ઉદ્દેશ-૧૮ મહાપાપસ્થાનનો ત્યાગ કરવાની બુદ્ધિપ્રગટે તેમજ. જેનાથી અનિષ્ટ થાય તેવી દરેક પ્રવૃત્તિ ત્યાગ કરવાની ભાવના જાગે. તે આ તત્ત્વના જ્ઞાનને ઉદ્દેશ છે.
