________________
૨૨.
નમતાં, સહુદયતા, સત્ય આંદિ શિષ્ટ ભાવના વા આચાર પત્યેના તેમના પ્રેમ નિર્મૂળ અને નહિવત થયા હોય છે. તેમના હૃદયમાં સ્વાર્થ સિવાય અન્ય કાઈપણ લાગણી ઉદ્ભવતી નથી. થા, પાપકાર અને સત્ય પ્રત્યે તીવ્ર અનુરાગ ગુણોથી અલંકૃત શિષ્ટપુરૂષને વા સદ્નાનવડે જેમનાં હૃદય રસન્ન થયેલાં છે. પરંતુ ભૈતિક પુછ્યા જેમને માત્ર કાલ્પનિક વન ગાળારા લખે છે તેવા ઈશ્વરના અંશ સમાન પવિત્ર ગુણાવાળા મનુવ્યેશ અથવા જે પવિત્ર યરા પ્રાપ્ત કરી પોતાનુ અલ્પ જીવન પાવન કરી નામ અમર કરવાની મહત્વાકાંક્ષા ધરાવે છે, તેવા મનુષ્યોને બાદ કરીએ તો પ્રજાવર્ગ ના મોટા ભાગ સ્વાર્થક્ષુબ્ધ દીસે છે. તેમને પ્રેમ પિડ પાવામાં અને ત્યાં ત્યાં સ્વાર્થ સાધવામાંજ સમાયેલા હાય છે. તે સ્વાર્થ ખાતર નીચે વા ઉચ્ચ કાપણું મનુષ્યની ખુશામત કરવા નિશદિન તત્પર રહે છે, પરંતુ તેમની એક પણ્ ાણુ ક, રાગી, લાચાર અને સકેંદ્રમાં આવી પડેલા તથા શકીગ્નિથી પ્રજ્વલતા મનુષ્યના હૃદયને સાંત્વન આપવામાં જતી નથી, તે પછી તેમનાં દુઃખ દૂરકરવાનુ તે કયાં રહ્યું ! આ પ્રમાણે એક તરફ સ્વાર્થ સાધવામાં તેમની ઉત્કટ અને તીવ્ર કાજી છતાં પણ બીજી તર આત્મિય સુભાષભાગ--વિશ્વાસમાં તેમજ દિદિન વિશેષ વૃદંગત થતી સુખની વસ્તુ પ્રાપ્ત કરવામાં અને તેના પરિતૃપ્તીથી વિશેષ વધતી તેમની વાસનાઆને પાવવામાં તેમનું અતિશ્રમ પ્રાપ્ત કરેલું દ્રવ્ય, અને તેમના અતિ ઉપયોગી સમય એવી તેા ઉદારતાથી ખર્ચાય છે કે તેના વિચાર કરતાં તેમની ઉક્ત કાલ માટે દરેક મનુષ્યને આશ્ચર્ય લાગે, ત્યારે આ પુરથી સ્વાર્થ ના માહિની દુનીઆમાં કાર આર પ્રકારની જણાય છે. સર્વ કોઈ સ્વાર્થ ને લીધેજ કાર્યમાં બંડાય છે. દરેક મનુષ્ય સ્વાર્થને લીધેજ ઉદ્યમ કરે છે. સ્વાર્થ ન હાત તે આદુની પરમસતાયનું ધામ બની રહેત; અને ઉદ્યાગની પ્રવૃત્તિ દૃષ્ટિએ ન પડત ? છતાં આપણે ભૂલવું ન òએ કે ભૈતિક મનુધ્યમાં સ્વાર્થનું વિશેષ પ્રાથ્ય જણાય છે. એકદરે દાદાદથી વિચારતાં કુદરતમાં પાપકર દષ્ટિએ પડે છે. કુદરતના સર્વે વસ્તુને પરસ્પરન સબધ વિચારતાં પરમાર્થ સિદ્ધ થઈ શકે છે. પરસ્પરની સોહાવ્યવિના મનુબ્ય જીવન ચાલી શકે નહિ. પારમાર્થિક પુનાદષ્ટિ બહુ વિશાળ અને ઉમદા હાઈ તેમાં ઉત્તમતાના સર્વોગુણા રહી શકે છે. એથી ઉલટું સ્વાર્થ પરાયણુ મનુષ્યના વિચાર। હુંજ સાંકડા અને સ ંરક્ષક ( conservative ) હાય છે. તેનું દૃષ્ટિબિન્દુ સ્વ-અર્થ-હેતુ સાધવામાંજ સમાયેલું હૈાય છે. આવા મનુષ્યના સીજ આ જગને હુ સહન કરવું પડે છે. તેશ્રા અન્ય કાપણુ મનુષ્યને
