Book Title: Atmanand Prakash Pustak 087 Ank 07 Author(s): Kantilal J Doshi, Prafulla R Vora Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar View full book textPage 7
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org તેને પ્રાયશ્ચિતને કરવા માટે પ્રેરિત કરે છે. બીજા દ્વારા આપેલા આ પ્રાયશ્ચિતને દંડ કહેવામાં આવે છે, પરંતુ આ ઈંડ શારીરિક કે આર્થિક નથી હાતા. એ હાય છે. ઉપવાસ વગેરેના રૂપમાં અથવા સામાજિક બહિષ્કારના રૂપમાં આ એ પ્રકારનાં પ્રાયશ્ચિતને ક્રમશ : આત્મદમન અને પરક્રમન કહેવામાં આવ છે. આથી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં કહ્યુ છે. “વા ચથ મેચવા, પ્રા. સ્વમુ ટુરુમ્પે ગપ્પા યતા મુદ્દી હૈફ, પ્રપ્તિ સ્રાય વસ્થ હૈં माऽहं परेहिं दम्मतो बांधणे हि हि' बहेय “આત્માનું દમન (પ્રાયશ્ચિત વગેરે દ્વારા સ્વયં') કરવું જોઈ એ. જો કે આત્માનું દમન બહુ મુશ્કેલ છે. એમાં ખુબ પ્રયાસ કરવા પડે છે, પર`તુ આત્માનું દમન કરવાથી મનુષ્ય આ લેાક અને પરલેાકમાં સુખી થાય છે.'' મારું અન્ય દ્વારા બંધન અથવા મારપીટ વગેરે અથવા બીજી સજા દ્વારા દમન કરવામાં આવે નહીં એમ મનુષ્ય વિચારે છે, પરંતુ જયારે તે પાતાના દુષ્ટ આત્માનું દમન કરી શકતા નથી, ત્યારે તેનું અન્ય દ્વારા દમન કરવામાં આવે છે. પ્રાયશ્ચિતના દસ પ્રકારો ઢાષાનું વત્તા ઓછાપણું, અપરાધીની પરિણામ ધારા અને શુદ્ધિ કરવા માટેની તીવ્રતા-મ'દતા પ્રમાણે પ્રાયશ્ચિતના ઘણા પ્રકાર થઈ શકે. સ્થાનાંગ સુત્રમાં દશ પ્રકારના પ્રાયશ્રિત કહેવામાં આવ્યાં છે. “વિશે પાયશ્ચિત્તે, મતે સેના, આજે, ચળાદિ, પહિમળત્તેિ, તદુમત્તિ, વિયેવિદે, વિસāિ, તથા,, છૈયા, વિદે, મૂર્ત્તિષ્ઠિ, સાયકુંવરિયૈ, ન ́શિયાfTM ! ” “પ્રાયશ્ચિત ૧૦ પ્રકારના ભુતાવવામાં આવ્યા છે. (૧) આલેચના (૨) પ્રતિક્રમણાહુ` (૩) તદુભયા ( આલાચના અને પ્રતિક્રમણ અનેને મે-૯૦ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir યાગ્ય) (૪) વિવેકાઅે (૫) વ્યુત્સñ` (૬) તપયાર્ડ (૭) છેદાં (૮) મૂલા` (૯) અનવસ્થા પ્યાહુ (૧૦) પારાંચિકાતુ ܕ ܕ કેટલીક વસ્તુઓની શુદ્ધિ માત્ર પાણીથી જ થઇ જાય છે. કેટલીક વસ્તુએ સાબુ-સાડાથી સાફ થાય છે કેટલીક માટી અથવા રાખ ઘસવાથી સાક્ થાય છે, અને કેટલીક વસ્તુઓ આમલી વગેરેની ખટાશથી સાફ થાય છે. કેટલાક પદાર્થોં એવા પણ હાય છે કે જેમની શુદ્ધિ અગ્નિથી થાય છે. કેટલાંક સ્થળાની સફાઈ ઝાડુ મારવાથી જ યમ્ર જાવ છે. આ રીતે કેટલાક દોષા એવા હાય છે જેમને ગુરુ સામે પ્રગટ કરીને, આલેાચના કરીને પ્રાય શ્રિત લેવાથી, કેટલીક સ્વયં` પ્રતિક્રમણના રૂપમાં પ્રાયશ્રિત લેવાથી, કેટલાક બંનેથી, કેટલાક વિવેકથી, કેટલાક કેટલીક વસ્તુઓ અને વિકૃતિઓને છેઠવાથી અથવા ભૂલ સુધારી લેવાથી, કેટલાક તપથી તે કેટલાક છેદથી (સાધુ માટે દીક્ષા પર્યાય એછે કરવા ને ગૃહસ્થ માટે સમાજમાં તેમની પ્રતિષ્ઠા આછી કરવાથી), કેટલાક મૂળથી (નવી દીક્ષા આપવાથી, ગૃહસ્થો માટે ઉક્ત સંસ્થામાંથી તેમના બહિષ્કાર કરવાથી) કેટલાક અનઅવસ્થાપ્યથી એટલે કે કેટલાંક વર્ષો સુધી સાધુ અવસ્થામાં પરીરક્ષણ હેઠળ રાખીને સુધારવાની તક આપીને કરવામાં આવે છે. આ રીતે ગૃહસ્થા માટે પણ તેમને તે પ્રદેશ સિવાય અન્યત્ર અન્ય વ્યવસાયમાં રાખીને સુધારવાની તક આપવામાં આવે છે કેટલાક પાર’પારિક નામક પ્રાયશ્રિતથી (એટલે કે ૧૨ વર્ષ સુધી) કઠેર તપશ્ચર્યા કરીને, સમાજની બહાર રહીને વિતાવવાના રૂપે, ગૃહસ્થા માટે કાળા પાણીની સજાના રૂપમાં જીવન કારાવાસના રૂપે, શુદ્ધ થાય છે. For Private And Personal Use Only આ માટે પ્રાયશ્રિતના દસ ભેદ પાડવામાં આવે છે. હવે આપણે ક્રમશ: તેના વિચાર કરીએ આલેાચનાની શુદ્ધિ આલેાચનાડુ પ્રાયશ્રિતમાં વ્યકિત પેાતાની જાત [૭Page Navigation
1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
