________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અહિંસા
લેખક : રતિલાલ મફાભાઈ-માંડળ આ દશ્ય જગત કેવળ પરમાણુઓના સંગઠનનું ઉદ્ઘેષણ કરી કે “કેઈની પણ હિંસાથી પ્રાપ્ત કરેલું જ પરિણામ છે. હરેક પરમાણુ અન્ય પરમાણુથી સુખ, સામેથી એવી જ પ્રતિક્રિયા ઉઠતી હોઈ ટકવાનું અલિપ્ત રહે તે દૃશ્ય જગત અદશ્ય જ બની જાય. નથી. સાચું સુખ તે અહિંસાના પાલનમાં જ રહેલું છે.” પણ પરમાણુઓ સ્નિગ્ધ-સ્નેહ-ચીકાસને કારણે એક- એથી એમણે અહિંસાના પાલન અર્થે પાંચ શરતે બીજા સાથે સંગઠન અને સહકાર સાધે છે. ને એથી મકી કે - જ વિશ્વની ભિન્ન ભિન્ન વસ્તુઓ આકાર પામે છે. જે જડ પરમાણુઓ સ્નેહને કારણે એકબીજા સાથે સંલગ્ન
(૧) તમે છો અને સહુને જીવવા દે. રહી પરિણામ લાવી શકે છે તો જીવ પણ જો (૨) કોઈપણ જીવને વિકાસ ન રૂંધે
સ્નેહ-પ્રેમ ભાવનાને કારણે સર્વ સાથે સંલગ્ન બનતાં (૭) પણુ જીવ માત્રનું ભલું ઈચ્છો. એને માટે શીખે-સંબંધ બાંધતાં શીખે તે એકબીજા વચ્ચે જે ઘસાતા શીખો, ત્યાગ કરતાં શીખો. ભય, ઈર્ષા, હિંસા કે વેરબુદ્ધિ છે એ નષ્ટ થાય અને () કારણ કે જે વસ્તુ આપણને પ્રિય લાગે છે, જીવો સુખ શાંતિ મેળવી શકે.
એ સર્વ જીવને પણ પ્રિય લાગે છે. તેમજ જે આપણને જગતને વ્યવહાર સ્નેહ સંબંધને કારણે જ ચાલે અપ્રિય લાગે છે, એ સહુને પણ અપ્રિય લાગે છે. છે. બાળક બીમાર કે કદરૂપું હેય છતાં કોઈ માતા (૫) એથી જે આપણે બીજાને આપી શક્તા નથી એને ફેંકી દેતી નથી. ઉલટું એ એને માટે રાત-દિવસ એ એની પાસેથી ખૂંચવી લેવાને આપણને કઈ વસાવા તૈયાર હેય છે. પિતા પુત્ર માટે, પુત્ર પિતા અધિકાર નથી. માટે, બહેન ભાઈ માટે, ભાઈ બહેન માટે, પતિ પત્ની
શાશ્વત સુખ-શાંતિની સાધના અથે જગતને માટે, પત્ની પતિ માટે, મિત્ર મિત્ર માટે અને સંબંધી મહાવીરની ઉવણ હતી કે :સંબંધી માટે એમ હરકોઈ ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં પિતાના
હે ભવ્યાત્માઓ! જીવ માત્રને તમારા જેવી જ વલ પૂરતા એકબીજા માટે ઘસાવા તૈયાર હોય છે ને
લાગણીઓ છે, ભાવનાઓ છે, ઉમિઓ છે, વાસનાઓ એથી જ આ સંસારનો વ્યવહાર ચાલે છે. પણ જે
છે. જેથી તમને સુખ ઉપજે છે એથી એમને પણ સુખ એ વલે પિતાની ટૂંકી મર્યાદા પાર કરી વ્યાપક
ઉપજે છે, જેથી તમને દુઃખ થાય છે એથી એમને પણ બનવા લાગે તે જ જગતમાં નેહ-પ્રેમને કારણે સર્વત્ર
દુઃખ થાય છે. હાસ્ય, રૂદન, વેદના, વ્યથા, વ્યાધિ, સુખ નિર્માણ થઈ શકે. આમ સુખને માર્ગ આત્મીય
હર્ષ, શોક, ભય, આનંદ, પ્રેમ તથા ઉલ્લાસ જેવી જે સંબંધ બાંધવામાં રહેલે હાઈ કાં તો એ પ્રેમ-સ્નેહથી
લાગણીઓ તમારામાં છે, એ એમનામાં પણ છે. એથી બાંધી શકાય, કાં તો દયા-કરૂણાને અંગે બાંધી શકાય.
કોઇને પણ પીડા ન આપો. એમના પર લા વરસાવો. આ પ્રકારની વિચારસરણીને કારણે મહાવીરે કરૂણું રાખો, તમારા હૃદયમાં એમને પણ સ્થાન આપે ગકયાણની ભાવનાથી પ્રેરાઈ અહિંસાનો દિવ્યમંત્ર અને એ રીતે એમના પર પ્રેમ કરી તમારા તરફથી શોધી કાઢ્યો છે, જે પ્રેમ અને કરુણાની ઉભય લાગ- એમને નિર્ભય બના” ણીઓ માટે વપરાયેલ શબ્દ છે.
જીવમાત્રની કેવળ દેહરક્ષા કરવી એ મહાવીરને મન એ મંત્રના સામર્થથી ભ. મહાવીરે જગત સમક્ષ એકાંગી અહિસા છે, જે Negative નિષેધાત્મક અહિંસા
અહિંસા
For Private And Personal Use Only
