________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરિણામોથી મુક્ત નથી બન્યો એ હિંસા ન કરવા કારણ કે પ્રત્યક્ષ કાર્ય કરતાં સંકો અને વિચારોનું છતાંય હિંસાના પાપમાંથી મુક્ત બનતું નથી. વિદ્યુબળ અભૂત હોય છે. અને એટલા જ ખાતર
આથી ભ, મહાવીર કહે છે કે જે આવી અહિંસાન મહાવીર અને તેમના નિગ્રંથ મુનિઓ પહાડોની કંદરાઓ, પાલન કરે છે એ જ સાચે નિર્ભય બની શકે છે. ગીચ જંગલી કે નદી સમુદ્રના તટે યા સ્મશાન કે એને કેઈન પણ ભય હોતો નથી. કારણ કે પ્રાણી ઉજજડ પ્રદેશોમાં લાંબા વખત સુધી ઉભા રહી વિશ્વમાત્રને એ અભય આપે છે. આવી અભયદશામાં જ હિતકારી ધ્યાનયામ આચરતા (જેને જૈન પરિભાષામાં સુખ-શાંતિ રહેલાં હાઈ જ્યાં આવી અભયદશા છેજયસ્થાન
#ારસ ધ્યાન કહેવામાં આવે છે, અને એ રીતે ત્યાં એને કોઈ પણ જીવ પ્રત્યે નથી જ હોત કે નથી
પિતાના માનસિક સંકલ્પથી જગતનું કલ્યાણ ઈચ્છતા. એને કઈ વસ્તુ માટે ખેદ થતો. આમ શ્રમય, મદ્ર ,
જગતમાં જે કંઈ આ દિશામાં પ્રત્યક્ષ કાર્યો થયાં છે
જગત બઃ એ અહિસાનાં લક્ષણો છે.
એમાં એવા સંતપુરુષના સંકલ્પનું જ બળ પુરાયેલું
હોય છે. અથવા એવાઓના સંકલ્પના પરિપાકરૂપે જ બીજી રીતે કહીએ તો અહિંસા એટલે પૂર્ણ જીવન
સમર્થ વ્યક્તિઓ આગળ આવી જગતમાં પ્રત્યક્ષ કાર્ય શુદ્ધિ. આ દૃષ્ટિએ જીવનશુદ્ધિ વિના અહિંસા નથી. અને
કરી જાય છે. અહિંસા વિના નિષ્કામ કર્મવેગ પણ નિષ્ફળ છે. કારણ કે નિષ્કામ કર્મને નામે યજ્ઞહિંસા તેમજ ધાર્મિક
એ કલ્યાણભાવના અર્થાત અહિંસા, જેનું બીજું ગણાતા ભારતીય યુદ્ધમાં લાખોનો સંહાર થઈ શો નોમ પ્રેમ કરૂણ છે, એ પ્રેમકરૂણાને કારણે એમાંથી છે. એથી અન્યની વેદનાઓ સમજવાને એમાં વિવેક
અનેકાંતવાદ, લેકભાષા, અસ્પૃશ્યોદ્ધાર, વર્ણભેદને નાશ, ન હોઈ એ અહિંસાના પાયા પર જ સ્થિત થઇ શકે સમાનતા, લેકશાહીપણું, નારીસ્વાતંગ્ય તથા ઉચ્ચ ન્યાય માટે નિષ્કામ કર્મવેગ પણ પ્રથમ હિંસા-અહિંસાના
બુદ્ધિ જેવા ઉપસિદ્ધાંત ઉપજી આવ્યા છે. કારણ કે વિવેકની અપેક્ષા રાખે છે.
જ્યાં અહિંસા-પ્રેમ છે અમીયતા છે ત્યાં ભેદભાવ રહી
જ ન શકે. આ કારણે મહાવીરનો અહિંસાધમ સામ્યપશુ પક્ષીઓ કે વૃક્ષવેલાઓને નિષ્કામ કર્મવેગ ધર્મ પણ કહેવાય છે. કારણ કે સૂર્યપ્રકાશની જેમ એને કોઈ મહાયોગીથી પણ કંઈ ઓછો ઉતરે તે નથી. પ્રેમ સર્વત્ર સરખો જ પ્રસરી રહે છે. પણુ અજ્ઞાનદશાને કારણે એ ફળદાયી બની શકતો નથી.
આમ છતાં અહિંસાધર્મ એ વીરેનો ધર્મ છે. એટલે જ મહાવીર કહે છે કે “પઢમં નાળ તો રા” પ્રથમ જ્ઞાન વિવેક દષ્ટિ વિના અહિંસા-કરૂણા ન હોય.
ના મારમ વસ્ત્રહીન ઢચ્ચ : એ કાયરને ધર્મ નથી. કારણ કે જે નિષ્કામ કર્મયોગને કારણે અનેકાતે આવી કાયરતાને કારણે જે અહિં સાધમની ઓથ લે છે
એ હિંસાથી પણ બદતર છે એટલે જૈનધર્મ કાયરતા ત્રાસ થાય, પીડા થાય, વેદના ઉપજે એ કર્મયોગ નિષ્કામ કર્મયોગ નથી, અજ્ઞાન યુગ છે.
આચરવા કરતાં વીરત્વની સાધના માટે પ્રસંગ આવ્યું
શસ્ત્રયુદ્ધને સહી લે છે. અન્યાયના પ્રતિકાર માટે તેમજ મહાત્મા ગાંધીજીએ મહાવીરે વાવેલા અહિંસાના પ્રજાના રક્ષણ અર્થે આજ કારણે મહાવીર ભક્ત ચેડા ફળમાંથી સત્યાગ્રહ-અસહકારનું તત્તને શોધી કાઢી એ મહારાજાએ મગધ સાથે ભયંકર યુદ્ધ ખેર્યું હતું. આમ મુડીમાં એક નવું પ્રકરણ ઉમેર્યું છે. પણ સત્યાગ્રહ- છતાં એમાં પણ વિવેક રાખ પ્રશસ્ય છે. એ વિવેકને હૃદય પલટા સાથે કયારેક કડવાશ, મનદુ:ખ કે ઉહા કારણે લાખોની હિંસા અટકાવવા બાહુબલિએ ભરત પહને પણ જન્મ આપે છે. જયારે મહાવીરની સાંકર્ષિક સાથે તેમજ ચંડે ઉદાયી સાથે વ્યક્તિગત જ યુદ્ધ ખેલ્યું અહિંસા કેવળ વિષ હિતના જ વિચારોને પોષતી હોઈ હતું અને એ રીતે હજારો લાખોને બચાવી કેવળ અદશ્યપણે પણ જીવ માત્રનું ક૯યાણ કાર્ય જ કરે છે. વ્યક્તિગત હારજીત પર જ યુદ્ધને ફેંસલે સ્વીકાર્યો હતે.
અહિંસા
For Private And Personal Use Only
