________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ રીતના અન્ય વર્ગનથી રાક્ષસે મનુષ્ય નહતા હતું. આજે પ નામકર પદ્ધતિનું અધ્યયન કરીએ પણ ખૂબ વિકૃત અને ભયંકર આકૃતિવાળાં પ્રાણીઓ તો ખ્યાલ આવશે કે એવી કેટલીય વ્યક્તિઓનાં નામ હતાં. તેવી જ અનુભૂતિ થાય છે. એક વાર તે આ છે જેને સાર્થક કરીએ તે તે સાચા રૂપમાં ચરિતાર્થ વર્ણનને વાંચીને વાચક પણ કાંપી ઉઠે છે.
નથી કરતાં–જેમકે, ભાનુકુમાર, ચતુર્ભુજ વગેરે. આથી ઉલટ, જેરામાયણ (પુરૂષaj')ની પુરાણમાં રાજા સહસ્ત્રબાહુનું વર્ણન આવે છે, પરંતુ અનુસાર રાક્ષસે મનુબ જ હતાં. તે સમુદી દીપની શું તે રાજાને એક હજાર ભૂજાઓ હતી ! દશરથ રક્ષા કરતા હતા તે તેને સર્વ – તH નામ દેવામાં નામનું શુ તાત્પર્ય ગણાય? શું તેઓ એકી સાથે આવ્યું હતું. રાક્ષસ એક નરવંશ હતા, જે વિદ્યાધર દશરથ પર સવાર થતા હતા અથવા તેમની પાસે દશ વ શની એક શાખા હતી, આ લોકોએ લકા અને અન્ય જ રથ હતા, અથવા તેઓ દશ ૨૫ જેટલા શક્તિદ્વીપમાં વસીને પિતાનું રાજપ-પ્રભુત્વ જમાવ્યું હતું. શાળી હતા ?
આ વિદ્યાધર વંશ પ્રથમ તીર્થંકર ઋષભને કાળથી, વાનરોની બાબતમાં વાલ્મીકિ રામાયણમાં તેમની વિજયાર્ધ (વિષ્ય ક્ષેત્ર) પર્વત ઉપર નમિ અને નેમિ ચેષ્ટાઓનું એવું ચિત્રણ કરવામાં આવ્યું છે જેનાથી નામના રાજાઓથી શરૂ થયેલ હતું. રાક્ષસવંશને આદિ- તેઓ બન્દર જાતિના પશુ જ લાગે છે. હનુમાન સીતાની સ્થાપક વિવાધર રાજા ધનવાહન હો, જેણે દ્વિતીય તીર્થ શોધમાં રાવણના શયનકક્ષને જોયા બાદ પિતાનું પૂછડ કર અજિતનાથના સમયમાં રાક્ષસ-દીપમાં લંકા નગરી ઝાટકે છે તથા તેને ચૂમવા માંડે છે. તેઓ વારંવાર ઉપર પોતાનું આધિપત્ય સ્થાપ્યું હતું. અને તે જ થાંભલા પર ચડે છે અને નીચે ઊતરીને જમીન પર રાજાના વંશજ રાક્ષસ કહેવાયા. આ લોકોને અન્ય મનુષ્ય કૂદે છે તે ઉપરાંત વાનરાઓની કિલકારી કરવાને, પૂછડું જતિઓની જેમ જ ચિત્રિત કરવામાં આવ્યા છે, તથા પછાડવાનો તથા વૃક્ષો ઉપર કૂદકૂદ કરીને ચડવાના તેના લક્ષ્મી અને માંસભક્ષી હેવા કોઈ ઉલેખ વર્ણનો પણ આવે છે. આવા વનોથી સુગ્રીવ, હનુમાન નથી. તેની આકૃતિ ભયંકર હોવાનું પણ કોઈ વર્ણન આદિના શાખામૃગ હોવામાં કોઈ સંદેહ રહેતું નથી. નથી મળતું. આ રાક્ષસે પિતાનાં કાર્યો અને વ્યવહારથી
જૈન પરમ્પરા પ્રમાણે વાનર પૂછપારી જાનવર એવા જણાય છે કે તેઓ ઘણી ઉન્નત અવસ્થામાં હતા.
નહતા. તે પણ વિદ્યાધર જાતિના જ વંશ જ હતે. તેમના મકાન-મહેલનાં વર્ણન તથા રીત-રિવાજ અને
વિદ્યાધર રાજા અમરપ્રમે જ્યારે ત્રિકૂટ (લંકા)ના રાજપ-સંચાલનથી પણ આ જ તથ્ય સન્મુખ આવે છે.
સ્વામીની પુત્રી ગુવતી સાથે વિવાહ કર્યો, તે વિવાહરાવણના દશ મસ્તકનું વર્ણન વાલ્મીકિ રામાયણમાં ત્સવના અવસર ઉપર પોતાની પરંપરામત પ્રથા પ્રમાણે આવે છે. તે જ પરંપરા અન્ય હિન્દુ લેખકો તેમજ બન્દરના ચિત્ર ભૂમિ પર ચીતર્યા હતાં. આ ચિત્ર કવિઓએ અપનાવી છે. આ એક ખૂબ જ આશ્ચર્યની જીદને ગુણવતી ભયભીત થઈ ગઈ અમરપ્રભના પૂછવાથી વાત છે કે કયારેક દશમુખવાળા પ્રાણીઓ પણ મંત્રીઓ દ્વારા જાણ્યું કે તેનાં પૂર્વપષ રાજા છે, વિદ્યમાન હતાં.
જેણે કિષ્કિન્ધપુરની સ્થાપના કરી હતી, તેણે વાનરને જેને રામાયણમાં વર્ણન આવે છે કે રાવણ જ્યારે મંગળમય લેવાની માન્યતા આપી હતી. તે પછી શુભ બહુ નાનો હતો ત્યારે એક દિવસ તેણે એક હાર પહેર્યો અવસરો પર બન્દરોના ચિત્ર મંગળમયે ૨૫માં હતો જેમાં નવ બમૂલ્ય અને ચમકવાળાં રત્નો હતાં. ચિત્રિત કરવાની પ્રથા ચાલી આવી. આ જાણીને તે રત્નોમાં તેને મુખના નવ પ્રતિબિંબ પડતા હતા અમરપ્રભે પિતાના મંત્રીઓને આજ્ઞા આપી કે તેઓ એટલે તેનું નામ દશવદન– દશમુખ રાખવામાં આવ્યું ચિને ભૂમિ ઉપર અંકિત ન કરતાં, આજથી ધ્વજાઓ,
રામ કથા વિષે
૧૧ર
For Private And Personal Use Only
