Atmanand Prakash Pustak 062 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

શકાય છે. સાચું અથવા તે જૂઠું બોલવાને કે વર્ત પ્રમાણે બોલવામાં માયા પણ હોતી નથી, તે પણ વાને આધાર વિચારે ઉપર રાખી શકાય છે. જે બોલ્યા પ્રમાણે ન વર્તવાથી જ હું કહેવાય છે. વિચાર બલવામાં કે વર્તવામાં વિચારે ભળે તે સાચું અને પ્રમાણે બોલીને પિતાનું વર્તન પણ તેવું હોય તો તે ન ભળે તે જૂઠું.
પણ સાચું કહેવાય છે. તાત્પર્ય કે મન, વચન અને જેને માયા કહેવામાં આવે છે તે પણ આ અ- કાયાના વ્યાપારની એકતાનું નામ સત્ય છે. એ ત્રણેમાંથી સત્યનું જ રૂપાંતર છે અર્થાત મનમાં કાંઈ બીજું અને એકનું પણ વિપરીતપણું હોય તો તે જ કહેવાય છે. બોલવામાં તથા વર્તવામાં કાંઈ બીજું. તે જ માયા તત્વને જાણનારા મહાપુરુષો પણ વિચાર પ્રમાણે છે કે જેને અસત્ય કહેવામાં આવે છે. માયા વગર બોલવાનું કહે છે. તેમનું માનવું છે કે જ્યારે માણસ અસત્ય બોલી શકાતું નથી અથવા વર્તી શકાતું નથી. કોઈપણ પ્રકારના વિચારો કરે છે ત્યારે અંતરજલ્પ બોલવા પ્રમાણે વર્તવા ઉપરથી તેના સાચા વિચારોનું થાય છે અર્થાત જ્યારે માનવી એવો વિચાર કરે કે અનુમાન કરીને આ સાચું બોલે છે એમ કહેવામાં ભારે પ્રભુભક્તિ કરવી છે ત્યારે આ બધા એ અક્ષરોને આવે છે ખરું, પણ બહારથી પરમાર્થ દષ્ટિ દેખાડીને તેના ઘટમાં ઉચ્ચાર થાય છે. આ ઉચ્ચારને બીજે જે વાર્થ પોષવામાં આવતું હોય તે તે વિચારો માણસ સાંભળી શકતો નથી, તે પણ પોતે તે બેલવા તથા વર્તવામાં ન ભળવાથી જૂઠા છે અને સાંભળી શકે છે. આવી રીતે વિચાર પ્રમાણે વત એટલા માટે તેનું બેલવું તથા વર્તવું પણ જાયું છે. વાને નિયમ નથી. વિચારથી જુદું પણ વર્તી શકાય વર્તનને અનુસરીને વિચારમાં સાચાઠાપા કહી છે, તેવી રીતે બોલી શકાતું નથી. કોઈ માણસ આગળ શકાય, પણ વિચારને અનુસરીને વર્તનમાં સાચા- કોઈ બીજી વ્યક્તિ વિષય સેવવાની વાત કરે તો તે જાડાપણું કહી શકાતું નથી, એટલે કે વિચાર પ્રમાણે વચનથી તિરસ્કાર કરીને વર્તનમાં ગ્લાનિ દેખાડે છે, વર્તવું તે સાચું અને વિચારથી વિપરીત વર્તવું તે છતાં તેના વિચારો તે વિષય સેવવાના હોય છે; જૂઠું. કઈ વસ્તુ મેળવવાના સ્વાર્થગર્ભિત વિચારો એટલે બીજી વ્યક્તિની પરીક્ષામાં વિચારના અનુસાર જ હોય અને તે જ પ્રમાણે વર્તનમાં પણ સ્વાર્થ તરી વ અને પિતાના અંગત માણસ આગળ વચનથી આવતા હોય તે તે સાચું કહેવાય. એવી રીતે કોઈ વિષયની પુષ્ટિ કરે તે બીજા માણસ આગળ બતાવેલાં પણ ખરાબ કાર્ય કરવાના વિચારો હોય અને વર્તનમાં વચન અને વતન બને જાડાં છે, પણ પક્ષમાં તે પણ ખરાબ કાર્યની છાયા પડતી હોય તે તે સાચું વિચાર પ્રમાણે વર્તવાથી અને બોલવાથી સાચાં છે; કહી શકાય. વિચારમાં વાર્થ હોય અને વર્તનમાં કારણ કે સાચજૂઠાનું સ્વરૂપ બારીકાઈથી તપાસીયે તો પરમાર્થને ડાળ કરવામાં આવતું હોય તો તેને જ બીજી વ્યક્તિના જાણવા પ્રમાણે તેની રૂબરૂમાં કે તેની કહેવામાં આવે છે. આવું વર્તન કરનાર માયાવી પણ પૂઠ પાછળ એકસરખી રીતે વર્તવું અને બોલવું તે કહેવાય છે. બોલવામાં તે વિચાર પ્રમાણે બલી પણ સાચું, અને તેની પરોક્ષમાં વિપરીત વર્તવું અને શકાય છે, કારણ કે બેલતાં પહેલાં બીજાને સંભળા- બોલવું તે જવું. વવાને માટે વિચારમાં બધું ગોઠવીને જ બેલે છે. જે માણસો માન-પ્રતિષ્ઠાને ચાહે છે તેઓ ભાગ્યે વિચારમાં ગોઠવ્યા વગર કાંઈ પણ બોલી શકાતું નથી. જ સાચું બોલી શકે છે અને વર્તી શકે છે, કારણ કે જૂઠું બોલવાને માટે પણ જહા વિચાર કરવા પડે જે વસ્તુનું માન મેળવવું છે તે વસ્તુ તેનામાં હતી છે, અને એટલા માટે જ વિચાર પ્રમાણે બોલવાનું નથી માટે જ તેને બીજા પાસે જૂઠું બોલી આડંબર કહેવાય છે. વિચારથી ભિન્ન બોલી શકાતું નથી છતાં કરવો પડે છે. જેઓ બીજાની પાસે જ માન મેળતેમાં સાયા-જૂઠાનું અંતર વતન જ પાડે છે. વિચાર વવાની લાલસાવાળા હોય છે તેઓની મનોદશા બહુ સત્યાસત્ય વિવેક
૧૬