________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
એકાંત અને એકાગ્રતા
ભારતીય સંસ્કૃતિમાં એકાંતનુ ઘણું મહત્ત્વ છે. સંસારની ઘાણીમાંથી જરાક મનને અલિપ્ત કરવું, શાંત કરવુ અને મન ઉપરની સુખદુઃખની ગાંસડી ક્ષણુ ભર ઉતારીને ફેંકી દેવાની ! મનને આમ મુકત કરવું
એ એકાંત.
એકાંત એટલે વિશ્રાંતિ. એ વખતે જાણે કે આપણે આપણા ઊંડા સ્વરૂપ સાથે ભળી જઇએ છીએ, અંદર ને અંદર જતા જએ છીએ. આકાશમાં સે કડા વાદળાં આવે છે. હજારો વાયરા વાય છે, ધૂળના ગોટા તોફાને ચડે છે. પંખીઓ ઊડે છે, પણ એ બધાંની પાછળનું આકાશ ભૂરૂં જ હોય છે. એ આકાશને આ બધી વાતોના સ્પર્શ થતા નથી. એવી જ રીતે આપણું હૃદયાકાશ હોવુ જોઇએ. તેને સ્વચ્છ ને સુધડ રાખવું જોઇએ. એ ખાતર એકાંતના આશરા લેવા જોઇએ.
આમ આપણુ` મન જાણે કે ઉકરડા ન હોય એવું બને છે. આખા જગતનેા મેલ ત્યાં ઠલવાયા હાય છે! આપણુ` મન જાણે એક ચાતરા. બધાની ચર્ચા એ મનમાં સદૈવ ચાલ્યા જ કરે છે ! અમેરિકાના કુદરતપ્રેમી થારાએ એક ઠેકાણે કહ્યું છે ; Our mind is like a bar room વકીલેાની બેઠકમાં થતી ચર્ચાની જેમ આખા જગતની ઉથલ પાથલ આ
૧૬૬
મોટા માણસ રિફી હેાય છે. પરંતુ આ મોટા માણુસ દરિદ્રી હાય છે ! તેને પોતાના આત્માના એક પણુ પત્ર મળતો નથી. તેને તેના આત્માના અવાજ સંભળાતા નથી. જેને આત્માના પત્રા આવવા માંડે તેનાથી વડે ભાગ્યવાન કોણુ હાઈ શકે ? આ આત્માની હંમેશાં ઉપેક્ષા થતી હાય છે. જેલમાં જે પ્રમાણે કેંદીની ઉપેક્ષા થાય છે પણ જેલની વ્ય
વસ્થા રાખવામાં આવે છે, એ રીતે આ દેહના કેદી
કાઈ ટેકરા પર જપ્તે બેસો, નદીકાંઠે જાઓ. ઉછળતા સાગર સામે જુઓ, રમણીય ઉદ્યાનમાં જાઓ,દિવાલા લિપાય છે, એ દિવાલેાની સારી રીતે જરા સંસારનાં ચિંતા તે ત્રાસને ભૂલે, પણ ના ! માણસને એટલે જખરા માહ છે કે તે એકલા કરવા કદી જતા નથી. ચાર માણસાને મેલાવીને પછી જ કરવા જશે. પછી એ જ સંસાર. એની જ વાતા, કોટ કચેરીના ગપાટા, શાળા-કોલેજની વાતા, પાતપોતાના ક્ષેત્રમાંનાં ગપ્પાં, બધાની નિંદાસ્તુતિ થવાની !
આત્માની ઉપેક્ષા થાય છે, પણ આ દેહની કેટલી
કાળજી રખાય છે! એ કૂદી અંદર સડીને મરે છે ! મુલાકાત લે!
અરે, એની ઘેાડીક તો
જેને એકાંતની ટેવ છે એને એકાગ્રતા ય સહેજે લાધી શકે છે. એકાગ્રતાની આપણુને ઘણી જ આવશ્યકતા હાય છે. ગમે તેવા પ્રશ્નના ઉલ મેળવવા મનને એકાગ્ર કરતાં આવડવું જોઇએ. સ’સાર અથવા પરમા માંય, એ વેળા તાત્કાલિક પ્રશ્નો ઉકેલવા, મન-બુદ્ધિની એકાગ્રતા ન હોય તેા ક્રાયડાઓ ઉકેલાતા નથી. આપણે ગભરાઈ જઈએ છીએ. મહાત્માજી જેવા મહાપુરુષ તરત જ ચિત્ત એકાગ્ર કરીને બધી પરિસ્થિતિના ઉડ્ડલ લાવી શકતા, સ્થિતિનું આકલન
શ્રી આત્માની પ્રાય
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લે. સાનેગુરુજી
મનમાં થતી હાય છે.
પણ આ મનને પોતાના આત્માની જાણ પિછાન મહાતી નથી એને પોતાના જીવનમાં કશા જ આનંદ નથી, આનંદનું ઝરણું અંદર વહે છે એની એને બિલકુલ જાણુ નથી. એને આનદ પરવશ છે. રાજનુ છાપું ન વાંચીએ તો કંઇક ભૂલ્યા હાઇએ એવુ લાગે છે. કોઈના કાગળ ન આવે તેા મન ખારું થઈ જાય છે. જેતે રાજ પુષ્કળ ટપાલ આવે છે તેને લાગે છે કે આપણે કેટલા મોટાં ! કેટલા મેોટા જગત સાથે આપણે સબંધ છે !
For Private And Personal Use Only
