________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન આત્માન પ્રકાશ
૧૩૭
વગેરે નાખવાથી વિકૃતિ થતી નથી. નિવિકૃતિને દૂધ, મધ, મદિર અને તેલ એ ચાર “વપણ એ કલ્પ.
વિકતિ' છે. એ ચારે પ્રવાહી છે. માખણ અને ભસ્ય વિકૃતિઓ વિકૃતિઓના પચ્ચક. પકવાન એ બે પિંડ-વિકૃતિ છે, કેમકે એ બે પિંડ ખાણભાસમાં ભક્ષ્ય અને અભક્ષ એમ બે વર્ગ જેવી છે, ઘી, ગોળ, દહીં અને માંસ એ દવ-પિંડ પડાયા છે. એની ૩૦મી માથામાં નીચે મુજબ છે -વિકૃતિ છે, કેમકે એ પ્રવાહી તેમજ પિંડરૂપ છે. ભક્ષ્ય વિકૃતિ ગણાવાઈ છે,
દવ-વિકૃતિને કેટલાક “રસ-વિકૃતિ' કહે છે (૧) દૂધ, (૨) ઘી, (૩) દહીં, (૪) તેલ, (૫) અને પિંડ-વિકૃતિને કડાહવિમઈ કહે છે. ખરી રીતે ગળ અને (૬) પકવા. ગાથા ૩૦-૧માં દૂધના તમામ વિકૃતિ “રસ-વિકૃતિ” છે. ૫, ધીના ૪, દહીંના ૪, તેલના ૪, ગળના ૨ રસ-વિકતિ–તવાથધિગમસૂત્ર (અ. , અને પકવાનના ૨ એમ ૨૧ પ્રકારને ઉલેખ છે.
* સૂ ૧૮)ના પણ ભાષ્ય (ભા. ૨, પૃ. ૨૩૮)માં અહીં કુસંભને બદલે “લને ઉલેખ છે ખરો, પણ
મધ, માંસ, મધ અને માખણ વગેરેને “રસ-વિકૃતિ એથી અહીં અર્થ માં ફરક પડતો નથી. “લટ્ટનો
કહી છે. સિદ્ધસેનગણિએ “વગેરેથી દૂધ, દહીં, અર્થે ખસખસ વગેરેનું તેલ એમ પણ થાય છે.
ગેળ, ઘી અને તેલ એ પાંચ વિકૃતિઓને ઉલ્લેખ અભક્ષ્ય વિકૃતિઓ – પચ્ચકખાણુભાસની આના ઉપરથી પોતાની ટીકા (૫ ૨૩૯)માં કર્યો ૪૧મી ગાથામાં મધ, મધ, માંસ અને માખણને છે. વિશેષમાં અહીં એમણે મધના ત્રણ પ્રકાર, ચાર “અભક્ષ્ય વિકૃતિઓ' કહી છે. સાથે સાથે એ નવનીત યાને માખણના ચાર, દૂધના પાંચ, દહીંના ચારના અનકમ ૩, ૨, ૩ અને ૪ પ્રકાર છે એમ ચાર, અને તેલના ચાર પ્રકારે ગણાવી દસમી વિકતિ પણ કહ્યું છે; છ ભક્ષ્ય વિકૃતિના ૨૩ પ્રકાર સાથે તરીકે ઘી વગેરેમાંના અવગાહથી નિષ્પન્ન વિકૃતિ ચાર અભક્ષ્ય વિકૃતિના ૧૨ પ્રકાર ગણુતાં દસ દર્શાવી છે. ગોળની વિકૃતિ એટલે શેરડીને વિકાર. વિકૃતિના એકંદર ૩૩ પ્રકાર થાય છે. પવયણ એમ કહી “જાણિતારિ પ્રસિદ્ઘ gujફાશ સારોદ્ધાર (ગા, ૨૨૫)માં ૩૨ પ્રકારો નીચે મુજબ વ:” એમ કહ્યું છે. અહીં તેના ચાર પ્રકાર દર્શાવાયા છે– દૂધ (૫), દહીં (૪), તેલ (), ગણાવતાં તલ, અલસી, સિદ્ધાર્થક અને કુટુંભકને માખણ ૪), ધી (૪), ગોળ (૨), મધ (a), ઉલ્લેખ કરાયો છે. માંસને અંગે “ર્વાણતિમાંસ (૭), મદ્ય ૨) અને પકવાન (૧). આમ અહીં શા દૃષ્યતમ%” એમ કહ્યું છે. પકવાને એક જ પ્રકાર કહ્યો છે એટલે એકને ફેર
| મહાવિકૃતિઓના દોષો અને એને ત્યાગ– રહે છે; બાકીની નવ વિકૃતિના પ્રકારની સંખ્યામાં
કલિકાલ સર્વજ્ઞ હેમચન્દ્રસૂરિએ યોગશાસ્ત્ર કશો તફાવત નથી.
(પ્ર. ૩, ૬-૭)માં બાર વસ્તુઓ ત્યજવી એમ કવ-વિકૃતિ–ઉપર્યુક્ત દસ વિકૃતિના (૧)
કહ્યું છે. એમાં મધ, માંસ, માખણ અને મધને દ્રવ-વિકૃતિ, (૨) પિંડ-વિકૃતિ તેમજ (૩) કવ- પ્રારંભમાં જ નિર્દેશ છે. ત્યાર પછીના ક્ષે ૮-૧૭માં પિંડ-વિકૃતિ એમ ત્રણ વર્ગ પડાય છે. પશ્ચકખાણ
મદ્યપાનના દે દર્શાવી એના સપનું વિવરણમાં ભાસ (ગા. ૨૨)માં આ ત્રણ વર્ગ પૈકી પ્રત્યેકની એન સ્પીકરણ આપી શ્લો. ૧૭ના સ્પષ્ટીકરણમાં વિકૃતિઓ નીચે મુજબ દર્શાવાઇ છે.
તેર આંતર લેકે આ સૂરિએ આપ્યા છે. ૧. જુઓ પચ્ચકખાણભાસ (ગા. ૨૯). એમાં – ૨૧+૧૨ પ્રકારને ઉલેખ છે.
૨ આને અર્થ “સરસવ' છે.
For Private And Personal Use Only
