________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નવપદજીના પ્રાચીન ચૈત્યવંકનો વિવેચનકાર પં. મ. શ્રી રામવિજયજી ગણિવર્ય
નવપદજી પર મુનિ શ્રી હીરધર્મ મુનિએ ગૂઢ ચૈત્યવંદને લખેલ છે, તેમાંનું એક અત્રે રજૂ કરવામાં આવે છે. મુનિખીને સમય કયો છે અને કયા સમયે આ ચૈત્યવંદને લખાયા છે તે હકીકત મળી શકેલ નથી. પરંતુ ચૈત્યવંદને નાના હેવા છતાં તેમાં સંખ્યાની જે ગૂઢતા સમાએલ છે તે વસ્તુ પર વધુ પ્રકાશ હવે પછીના ચૈત્યવંદમાં આવશે. આચાર્ય વિજયામૃતસૂરીશ્વરજીના વિદ્વાન શિષ્ય પં શ્રી રામવિજયજી ગણિવર્ષે આ ચૈત્યવંદન ઉપર જે પ્રકાશ પાડ્યો છે તેમાંથી તેની ગૂઢતાને ખ્યાલ આવી રહેશે.
પ્રથમ શ્રી અરિહંત પદનું ચૈત્યવંદન-સૂલ તથા વિવેચન સાથે જય જય શ્રી અરિહંત ભાનુ,
લિત થાય છે, એવી ઉપમાને યથાર્થ જણાવતા ભવિકમલ વિકાશી, અરિહંતરૂપ સૂર્ય ખરેખર ભવ્યજીવરૂપ કમળને ઉપલકાલ અરૂપી રૂપી,
દેશદ્વારા વિકસિત કરે છે; વળી લેક અને અલકમાં સમસ્ત વસ્તુ પ્રકાશી, (૧) ધર્મારિતકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, જીવાસમુદૂષાત શુભ કેવલે,
સ્તિકાય અને કાલ એ નામના પાંચ દ્રવ્ય અરૂપી છે ક્ષયકૃત મલ રાશી; અને એક ફક્ત પુદગલાસ્તિકાય રૂપી છે એમ છે શુકલ ચરમ શુચિ પાસે,
દ્રવ્યમય જગત છે; જેમાં અલકની અંદર એક જ ભયે વર અવિનાશી (૨) આકાશસ્તિકાય નામનું દ્રવ્ય છે; એ રીતે અરિહંતપ્રભુ અંતરંગ રિપુગણ હણીએ,
કેવલજ્ઞાનથી સર્વ દ્રવ્યનું યથાર્થ અવલોકન કરનારા છે હુય અપ્પા અરિહંત; તેમજ વચનદ્વારા પણ પ્રતિપાલન કરી શકે છે. તમુ પદ પકજ રહી,
વળી કર્મગ્રંથ, કમ્મપયડી, પચસંગ્રહ, પજવણદિ હીરધર્મ નિત્ય સંત. (૩).
સામાં અતિપ્રસિદ્ધ એવું કેવલી મુદ્દઘાતનું વર્ણન અર્થ-શ્રી અરિહંતરૂપી સૂર્ય જયવંતા વર્તો, આવે છે તેમાં ઘાતકર્મ ક્ષય કર્યા પછી અધાતી જયવતા વર્તો; તેઓ કાલોકમાં રહેલા અરૂપી કર્મમાં આયુષ્યથી બીજા ગોત્ર, નામ, વેદનીય અધિક અને રૂપી સમસ્ત વસ્તુને પ્રકાશ કરનાર છે તેમજ પ્રમાણમાં હોય તે તે કર્મોને નિજ'રવાને માટે તેમજ ભય છ૩૫ કમળને વિકસાવનાર છે. (૧) આયુષ્યની સાથે જ સરખાં કરવાને આઠ સમય પ્રમાણ કેવલીનામના સમુદવાતવડે કર્મરૂપી મેલના ઢગલાને કેવલી મદધાત નામને અપૂર્વ પ્રયાગ કરે છે, તે ક્ષય કરનારા છે. શુકલધ્યાન છેલ્લા પવિત્ર એવા ચોથા પ્રયોગમાં છેલું જે શકયા છે તેને પણ છેલ્લો પ્રકારવડે અવિનાશી-શ્રેષ્ઠ પદને પામનારા છે. (૨) પ્રકાર “ યુછિન્નક્રિયાપ્રતિપાતી ' નામને છે; તેના અંતરંગ કમરપી શત્રુના સમૂહને હણી, પોતાના દ્વારા સર્વે કર્મક્ષય કરી પ્રભુ મોક્ષ પામ્યા છે આમાને અરિહંતરૂપ કરેલ છે, તેમના ચરણકમલમાં એટલે ઉત્તમોત્તમ અવિનાશી ગુણ સિદ્ધાવસ્થા રહી, હીરધર્મ નામના મુનિ હમેશાં તવના કરે છે. પ્રાપ્ત કરેલી છે. આ વરૂપ દ્રવ્યાનુયોગના સંબંધમાં
વિવેચન-સૂર્યવિકાસી કમળને સૂર્ય વિકસિત છે. થડા અક્ષરોથી ચેડા અર્થવિવેચનથી સમજાઈ કરે છે; કાચ પામેલાં કમલપત્રો સૂર્યકિરણથી મg શકે તેવી વસ્તુ નથી. સમ્યગુરાનના અભિલાષી વિવેકી
e ૧૫ ]e.
For Private And Personal Use Only
