________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નમિસાલુને કોયડા પ્રકારના અષ્ટ-દલ-કમલને અંગે અકેક ઉદાહરણ (૨) કર્ણિકાને વર્ણ આઠ વાર જવે. આઠે આપી એની રચનાની રીતિ દર્શાવાઈ છે. પાંખડીમાં એકેક વર્ણની અને એની પાંખડીઓ પૈકી
એ ઉદાહરણરૂપ પડ્યો નીચે મુજબ છે – બબ્બેની સંધિમાં એકેક વર્ણની-એકંદર આઠની એ જાતિ ggTRા જાનકનીરજા પાખડીઓના એકેક વણું સાથે–ાજના કરવી. વાવની વિચામાવાવામાયા દાતાશ્રિયl૨૮૪ (૩) પહેલે વણે કણિકામાં મૂકો. પછી चरस्फारवरक्षार! वरकार! गरत्वर ।
એક વર્ણ પાંખડીમાં અને એક વણે એ પાંખડીના વાહ! ઘાઢાઢવ! નારાજ!વાર૮૬ અગ્ર ભાગમાં મૂકો. પછી એ પાંખડીના અગ્ર
ભાગથી કર્ણિકા સુધીના એ ત્રણ ત્રણ વર્ણો ફરીથી न शशीननवे भावे नमत्काम ! नतव्रत!
ગણી લેવા. આ પ્રમાણે પહેલાં કર્ણિકા, પછી નમfમ માનવામન નનુ સ્વાગ7નયમ ૨૮૮ી પાંખડી, પછી પાંખડીને અગ્ર ભાગ, ત્યાર બાદ raagtવાયા વિનાવિદ્ થાકવાર ફરીથી પાંખડી અને છેવટે કર્ણિકા એ રીતે બાકીની
ક્યાંsualiા સાત પાંખડીઓના સંબંધમાં યોજના કરવી. gફમામરોષા નયનનનચરઘા(રા) વથા (૪) પદાર્થો પૈકી એકેક વડે એક પખડીની
તથમાં | રચના સમજવી. અને એ કર્ણિકાને સ્પર્શે તે જોવું. रामा व्यस्तस्थिरत्या तुहिनननहितुः श्री कर.
સાધા આઠ ખૂણા ઉપરના આઠ અક્ષરોથી કવિતા તથા રક્ષા મણે વિમમવદિશાસ્ત્રવિણાય. નામ ઉદ્દભવે છે. એ નામ “રાજશેખરકમલ” છે.
તા . ૨૪ કલિકાલસર્વજ્ઞ હેમચન્દ્રસૂરિએ કાવ્યાનુશાસન આ પ્રત્યેકની રચનાને અંગે નીચે પ્રમાણે એકેક
અને અલંકારચડામણિને અંગે વિવેકની રચના
* કરી છે. અ. ૫. સુ. ૪ને અંગેના એ વિવેક (પુ. પs છે.
ક૨૧)માં એમણે આઠ પાંખડીના કમળ માટે કોઈક નાથ ચણે વિક્ષુ વિ૪િ જા કૃતિમાંથી નિમ્નલિખિત પદ્ય આપ્યું છે – શેરાનૌ વિષ્ણુ પુરાવુ ૨૮૧ - अष्टधा कर्णिकावर्णः पत्रेयष्टौ तथाऽपरे ।।
“મારે તમારા ! તમારાહતવિમા
भावितात्मा शुभा वादे देवामा बत ते समा" तेषां सन्धिषु चाप्यष्टावष्टपत्रसरोरुहे ।।२८७ ॥ " प्राक् कणिकां पुनः पर्ण पर्णायं पर्णकर्णिके।
આ જ પદ્ય મમ્મટે કાવ્યપ્રકાશ (ઉ. ૯, તપ ર થી માનદ ઇરાવુ શરદશા કે
શ્લે. ૮૫)ની ૫૪ વૃત્તિમાં ઉદ્દત કર્યું છે. આ निविष्टादलन्यासमिदं पादार्घभक्तिभिः।
" પદ્યની રચના “ssfછતા પવનતાના જેવી
છે. એટલે એનાથી પણ કેયડાને ઉકેલ આવતું નથી. अस्पृष्टकर्णिकं कोणैः कविनामाङ्कमम्बुजम्॥२९५॥
અલંકારમહોદધિ (તરંગ, લે. ૨૧)ની આ ચાર પળોને સારાંશ હું આવું છું પણ વૃત્તિ(પૃ. ૨૨૦)માં નરેન્દ્રપ્રત્યે જાગs(૧) આઠ પાંખડીના કમળ માટે કર્ણિકામાં બ્રિતા વાળું ઉપયુક્ત પદ્ય ઉધૂત કર્યું છે અને એક વર્ણ અને ચાર દિશા અને ચાર વિદિશાની એમાં અંતમાં રજુતા ને બદલે ઉતા પાઠ છે એટલે એક પાંખડીમાં બબ્બે વણું રાખવા. વિશેષમાં ચારે આની રચના પણ કામ લાગે તેમ નથી. દિશાને આશ્રીને પ્રવેશ અને નિગમ એ બેને વિચાર દિગંબર અજિતસેને અલંકારચિન્તામણિના કરે અર્થાત એમાંના વર્ણોની આવૃત્તિ ગણવી. પ્રથમ પરિચ્છેદમાં નીચે મુજબનું જે ૮૧મું પણ
For Private And Personal Use Only
