________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-----
૧૯૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આને શકસંવત અર્થ કરે છે. કેટલાક વિક્રમસંવત્ અર્થ કરે છે. પરંતુ બીજા અનેક પ્રમાણોથી વિક્રમસંવત જ અહીં સત્ય જણાય છે.
અકલકે કુમારિલભટ્ટ તથા ધમકીર્તિ આદિના ખંડનમાં પિતાના ગ્રંથને માટે ભાગ કરે છે. આ બધાને વિચાર કરતાં નીચે મુજબ કમસંભાવના ફલિત થાય છે.
૧. વિશેષાવશ્યકભાષ્યકાર શ્રી જિનભદ્રગણિક્ષમાશ્રમણ. ૨. નયચકટીકાકાર શ્રીસિંહસૂરગણિ ક્ષમાશ્રમણ. ૩. સિદ્ધિવિનિશ્ચયાદિ ગ્રંથના પ્રણેતા શ્રીઅકલકદેવ. ૪. ભાષ્યાનુસારિણી તવાર્થટીકાના કર્તા ગંધહસ્તી શ્રીસિદ્ધસેનગણી. ૫. ૧૪૪૪ ગ્રંથના પ્રણેતા યાકિનીમહારાસૂનુ શ્રીહરિભદ્રસૂરિ.
આ રીતે ગોઠવતાં ગંધહસ્તી શ્રી સિદ્ધસેનગણિ નયચક્રટીકાકાર શ્રીસિંહસૂરગણિ ક્ષમાશ્રમણના પ્રશિષ્ય પણ બરાબર ઘટી શકે છે.
નયચક્ર નામની પાછળ રહેલું રહસ્ય. ગ્રંથકારે ? વિધિ ૨ વિધિ-વિધ આદિ નયોને પંક્તિમાં ન ગોઠવતાં ચક્રરૂપે ગોઠવ્યા છે તેમાં ખાસ વિશિષ્ટ આશય રહેલું છે. પંક્તિમાં શેઠવવામાં આવે તે કઈ નયને પ્રથમ અને કઈ નયને અંતમાં ગઠવ જ પડે. ગ્રંથમાં નાની રચના એવી છે કે પાછળનો નય અગાઉ આવી ગયેલા નયનું ખંડન કરે છે–એટલે અંતિમ ૧૨ મે નય બધાયે પૂર્વના નોનું ખંડન કરીને વિજયી બની જાય; પરંતુ જે ચક્રમાં ગોઠવવામાં આવે તે અનુકૂળતા માટે ભલે કઈ એક નયને પહેલો અને કોઈને અંતમાં મૂકવામાં આવે પણ ચકબદ્ધ હોવાને લીધે અંતિમ ૧૨ મા નયના વિરોધમાં તરત જ ૧ લે નય આવીને ઊભો રહે છે. એટલે એકાંતવાદી નાના ખંડન-મંડનનું ચક્ર હંમેશાં ચાલ્યા જ કરે છે. એમાં કઈને અંતિમ વિજય થતો જ નથી. ગ્રંથના વિભાગોની કલ્પના ચક્રના વિભાગો જેવી હોવા માત્રથી જ ગ્રંથનું નયચક નામ નથી, પરંતુ એ નામ રાખવા પાછળ ગ્રંથકારને વિશિષ્ટ આશય રહેલે છે, એ આથી જાણી શકાય છે.
અભ્યર્થના ઉપર જે જણાવેલ છે તે સંબંધમાં કોઈ પણ વિશિષ્ટ જાણવામાં આવે છે તે વિષે પ્રકાશ પાડવા માટે વિદ્વાનને મારી નમ્ર અભ્યર્થના છે. (આ ગ્રંથ તૈયાર થયે શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ભાવનગરથી પ્રસિદ્ધ થવાનો છે.)
मुनिराज श्री भुवनविजयान्तेवासी-मुनि जम्बूविजय.
સંપૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
