Atmanand Prakash Pustak 043 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

સાચી સ્વાધીનતા.
૧૯૭
વિલાસી દેવની સહાયતાથી પિતે પ્રભાવશાળી મેળવવું તે સાચી સ્વાધીનતા કહેવાય છે અને બનવું તે મિથ્યા છે કારણ કે તે પ્રભાવ દેવને તે પાંચે ઇન્દ્રિયોના વિષયની અસર ન થાય તો છે પણ પિતાનો નથી. જેમ ધનાઢ્ય વિલાસીની જ મેળવી શકાય છે. જ્યાં સુધી વિષયાસતિ સહાયતાથી મોટા કે પ્રભાવશાળી કહેવડાવી હોય છે ત્યાં સુધી ઇદ્રિના વિષયની અસર ફુલાવું તે પામરતા છે તેમ દુનિયામાં મોટા થયા વિના રહેતી નથી. જેમકે સુંદર રૂપ-આકૃતિ, બનવા વિલાસી દેવની ઉપાસના કરી, તેના દાસ બાગ-બંગલા આદિ વસ્તુઓ જોઈને ચિત્તબની તેની સહાયતાથી મોટા કે પ્રભાવશાળી વૃત્તિનું તે તરફ આકર્ષણ થાય છે અને એકકહેવડાવી પિતાની વાસનાઓ પિષવી તે દમ બોલી જવાય છે કે-અહા! કેવું સુંદર છે ! પણ પામરતા જ છે. આ પ્રમાણે વિચાર કરતાં મિષ્ટાન્ન આદિ વસ્તુઓ ખાઈને પ્રશંસા કરવી, કેવળ બહારથી જ ઘન-સ્વજન-હાટ-હવેલી સુગંધી વસ્તુઓના ગંધથી પ્રસન્ન થવું, પિતાની છોડવા માત્રથી જ સ્વાધીન બની શકાતું નથી. સ્તુતિ તથા પ્રશંસાના શબ્દો સાંભળીને કુલાઈ
આત્મવિકાસ માટે સાચી સ્વાધીનતા જવું, કમળ સ્પર્શથી સુખશાંતિ અનુભવવી. મેળવવાની ઈચ્છા રાખનારને તે સંપૂર્ણ
આ પ્રમાણે જ્યાં સુધી વૈષયિક વસ્તુઓની વિકાસી પ્રભુનું આલંબન લેવાની અત્યંત
અસર થાય છે ત્યાં સુધી જીવેને જડાત્મક વસ્તુ આવશ્યકતા છે, કારણ કે સાચી સંપૂર્ણ સ્વાધી
ઓની અથવા તો જડ વસ્તુઓના સ્વામીની નતા સિવાય સંપૂર્ણ આત્મવિકાસ થઈ શકતો અત્યંત પરાધીનતા ભોગવવી પડે છે, માટે તે નથી. જેટલે અંશે આમા સ્વાધીનતા પ્રાપ્ત
સ્વાધીનતા મેળવવાનો અધિકારી નથી. કરે છે તેટલે અંશે પોતાને વિકાસ સાધી શકે મેહની છાયા આત્મા ઉપર રહેલી હોવાથી છે અને તે સિવાય તે સંસારમાં જીવન-સુખ, અનુકૂળતા તથા પ્રતિકૂળતાના સંસ્કારને લઈને શાંતિ તથા આનંદ જેવી કોઈ વસ્તુ નથી. જ્યાં આત્મ નિરંતર કલેશ-ઉદ્વેગ-અશાંતિ તથા શાશ્વતી વિશ્રાંતિ નથી અને જન્મ-મરણના અસુખ ભોગવી રહ્યો છે, છતાં અનુકૂળતામાં પ્રવાહમાં આત્મા તણાયા કરે છે ત્યાં સુખ-શાંતિ પિતાને સુખી માને છે, ખુશી થાય છે અને ભેગવવાની ભ્રમણાથી સંતોષ માનવો તે આનંદ મનાવે છે, પણ તે તેની વિષયાસક્તિના આત્માની અનાદિ કાળથી ચાલી આવેલી માટી નશા સિવાય સુખ-આનંદ જેવી કેાઈ તાત્વિક ભૂલ છે. તેને ટાળવાને માટે અનાદિ કાળની વસ્તુ જ નથી, પરવસ્તુમાં રહેલી અનુકૂળતા સ્વછંદતા મેહગર્ભિત વર્તન છોડી દઈને તથા પ્રતિકૂળતામાં પરાધીનતા સરખી જ છે સંપૂર્ણ વિકાસ પ્રભુની વાણી તથા વર્તનને કારણ કે બને મહજન્ય છે. અનુકૂળતા રાગથી અનુસરવાની ઘણી જ જરૂરત છે. પ્રભુને થાય છે અને પ્રતિકૂળતા કેષથી થાય છે એટલે આધીન થઈને ચાલવામાં વિલાસ તથા વિલા- બંનેમાં અશાંતિ તથા સુખ રહેલાં છે, કર્મસિયેનું દાસત્વ છોડવું પડે છે. જડાસક્તિ બંધ છે; આત્મગુણઘાત છે. ફરક અગ્નિ અને છૂટ્યા સિવાય પ્રભુને આધીન થવાય નહિ અને હિમ જેટલો છે. અગ્નિ દાહક છે તેમ હિમ પણ પ્રભુને આધીન થઈને ચાલ્યા સિવાય સંપૂર્ણ દાહક છે પણ બંનેમાં વસ્તુને બાળવાના પ્રકાર સ્વાધીનતા મળી શકતી નથી અને તે સિવાય જુદા છે. હિમ શીતળતાથી વસ્તુને બાળે છે તો આત્મા પોતાના ગુણોને મેળવીને વિકાસ અને અગ્નિ ઉષ્ણતાથી બાળે છે, તેમ પદ્ગલિક બની શકતું નથી, માટે જ પ્રભુના સ્વરૂપને સુખ-આનંદ અનુકૂળપણે આમિક ગુણને ઘાત