Atmanand Prakash Pustak 043 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531512/1

Page #1

*
F
G H
૭
પુસ્તક ૪૩ મું.
સંવત ૨૦૭૨.
આવ્યું સ', ૫૬.
અ'ક ૧૧ મે.
ત્યેક : જુન
તા. ૧૦-૬-૧૯૪૬.
. શિ
Dee
&ન
છે
ના ૬
चारित्राम
-
Samt
૬ જાનંદ સભા
વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૧-૧૨-૯ પાસ્ટેજ સહિત.
પ્રકાશક— ; શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર : -
-
STEFITSHETITIFFITNISHITESHGFSFEઈ
છે.)

Page #2

અ નુ ક મ ણિ કા.
સિદ્ધાર્થ નંદ કહીને !....
e • •••
લે. ઝવેરી મૂલચંદ આશારામ વૈરાટી ૧૯૧ ૨ શ્રી નવકાર મહામંત્ર :
લે. હીરાચંદ ઝવેરચંદ બેંગલોર ૧૯૨ ૩ સાચી સ્વાધીનતા
લે. આ. શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ ૧૯૩ ૪ પરિગ્રહમીમાંસા
લે. મુનિરાજશ્રી ધુર ધરવિજયજી મહારાજ ૧૯૮ ૫ કલિ કાલ સર્વજ્ઞ આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીની
- જીવન ઝરમર લે. મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ ૨૦૧ ૬ શ્રીમાન યશોવિજયજી ... ... .. લે. ડો. ભગવાનદાસ મનસુખલાલ મહેતા ૨૦૪ ૭ શ્રધાન અને સમ્યકત્વને કર્થચિત ભેદ ... લે. સવિજ્ઞ પુણ્યવિજયજી મહારાજ २०६ ૮ આત્માનુભવ
લે, મુ. શ્રી લક્ષ્મીસાગરજી મહારાજ २०७ - ૯ વર્તમાન સમાચાર •• .. •••
૨૧ ૦
આ માસમાં નવા થયેલ સભાસદો ૧. શાહુ નાનાલાલ દીપચંદ (૨) વાર્ષિક માંથી લાઇફ મેમ્બર ૨. શાહુ હીરાચંદે હાવિંદદાસ (૨) લાઇફ મેમ્બર
આમાનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને નમ્ર સૂચના અને પુસ્તક ૪૩-૪૪ ની ભેટની બુક,
સખ્ત મોંધવારી અને રાજ્ય તરફથી છાપવાના કાગળ પર કન્ટ્રોલ નિયમનને લઈને કાગળ નહીં મળતા હોવાથી પુરતક ૪૩-૪૪ વર્ષની ભેટની બુક છપાઈ શકે તેમ ન હોવાથી, સગાધીન થઈ અમારા માનવતા ગ્રાહકોને સભાએ અગાઉ છપાવેલી અને લાઈફ મેમ્બરાને તે વખતે ભેટ આપેલી ૧. આચાર ઉપદેશ, ૨. શ્રાવક ક૯પત, ૩, અધ્યાત્મમતપરીક્ષા. આ ત્રણે બુકે પૈકી એક આ વખતે આત્માનંદ પ્રકા શના ગ્રાહકોને પુ. ૪૩/૪૪ ની ભેટ આપવી તેમ નિર્ણય થયા છે, જેથી અમારા ગ્રાહકોને ઉપરોકત ત્રણ મુકેમાંથી કઈ એક બુક પસંદ છે, તે અમને જેઠ વદ ૦)) સુધીમાં લખી જણાવવું તેથી તેમને તે બુક ભેટ મોકલવામાં આવશે અને જેમને ઉપરોકત બાબતને ખુલાસો કંઇ પણ નહિ આવે તેને સભા તે ત્રણમાંથી એક બુક લવાજમ પુરતા પૈસાના વી. પી. થી ભેટ મોકલશે. તે અમારા સુજ્ઞ ગ્રાહકો સ્વીકારી લેશે, એવી અમારી નમ્ર સૂચના છે. વી. પી. પાછું મેકલી જ્ઞાનખાતાને નુકશાન ન કરવા ભલામણ છે.
વી. પી. અસાડ વદ ૧ થી શરૂ કરવામાં આવશે.
૧. શ્રી સંઘપતિ ચરિત્ર 5 ભટના એ સુ દર ગ્રંથા) ૨. શ્રી મહાવીર દેવના
( છપાઈ ગયેલ છે. 5 વખતની મહાદેવીઓ. અમારા માનવતા પેટ્રન સાહેબ અને લાઈફ મેમ્બરને બે સુંદર ગ્રંથ ભેટ આપવા માટે છપાઈ ગયેલ છે. સુંદર ચિત્રો રમને આકર્ષક કવર ઝેકેટવાળુ મજબૂત બાઈડીંગનું કામ શરૂ કરવામાં આવેલ છે. સપ્ત માંધવારી, વધતા જતા ભાવો, છતાં આ સભા પોતાના સભાસદોને સુંદર ગ્રંથ
ટી. પો.

Page #3

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
... પ્રકાશકા–શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર
વીર સં. ૨૪૭૨. વિક્રમ સં. ૨૦૦૨.
જ્યેષ્ઠ. :: ઇ. સ. ૧૯૪૬ જુન ::
પુસ્તક ૪૩ મું અંક ૧૧ મે.
STUTI
ובתכתבתכולתך תכחכחכחכחכחכחכחכחכתבהכתכוכתכתבתכתכתבתביתכתבת2
Eારી
સિદ્ધાર્થનંદ કહને
–”–
સિદ્ધાર્થનંદ કહીને, અમિદ્રષ્ટિ ક્યારે કરશે ? ડગમગતા ધર્મસ્થ ભે, સ્થિર નાથ કયારે કરશે? સિદ્ધાર્થનંદ૦ ૧ ખીલેલી ફૂલવાડી, ભાળી મળ્યા અનાડી, વેરાન કરી છે વાડી, નવ પલ્લવ કયારે કરશે? સિદ્ધાર્થનંદ૦ ૨ મમત્વ વાયુ વાયા, ઝેરી કષાય છવાયા; સંયમ કા લક્ષ ભૂલાયા, એકતાન ક્યારે કરશે? સિદ્ધાર્થનંદ૦ ૩ કલિકાળ આજ રૂક્યો, સ્યાદ્વાદ ધર્મ વછૂટ્યો; નિજ આત્મ દર્શ ન્યૂટ્યો, અબ પાર ક્યારે કરશે? સિદ્ધાર્થનંદ૦ ૪ વિષભરી શું ચં દૃષ્ટિ, શ ઝમાવી જૈન ?િ અમીભરી “વૈરટી” દૃષ્ટિ, ભગવાન ક્યારે કરશો? સિદ્ધાર્થનંદ. ૫
ઝવેરી મૂલચંદ આશારામ વૈરાટી
આ
LE
תכתבובתכתבתך
USTEE
הבהלהב הכרבול
થ
RSES

Page #4

શ્રી નવકાર મહામંત્ર:
અનુવાદઃ ૧. લેખકઃ હીરાચંદ ઝવેરચંદ-બેંગલોર
(જગજીવન ગ વાલએ દેશી.) પરમ દયાનિધિ જિન હે, શાંત સુધારસ નાથ લાલ રે; છે. ભાવે વંદન ગુરુરાજજી, શારદ માત નમું સાથે લાલ રે. પરમ ા છે.
અષ્ટ પ્રાતિહાર્યો શોભતા, બાર ગુણે અરિહંત લાલ રે; વાણી ગુણ પાંત્રીશ ભલી, વંદન જ્ઞાન અનંત લાલ રે. પરમ મારા વંદન સિદ્ધ ભગવંતને, પામ્યા સિદ્ધિસુખ શાંતિ લાલ રે; અષ્ટ ગુણે અતિ શેતા, કાન્તિ જળહળ જ્યોતિ લાલ રે. . પરમ૦ ૩ આચાર્ય જગમાં ગુણ ભલા, પડિબેહે સવિ લેક લાલ રે; જ્ઞાનસ્વરૂપ જેથી જાણીયે, વંદન ગુણ છત્રીશ શેક લાલ રે. . પરમ પાકા પ થ્થ રને પ લ વ દી , ઉપદેશે શિષ્ય સમુદાય લાલ રે; ઉપાધ્યાય ગુણ પશ્ચીશ ભલા, વંદનથી સુખ થાય લાલ રે. . પરમ પા સાધુ મહામુનિ વંદી, લબ્ધિતણું ભંડાર લાલ રે; ગુણ સત્તા વીશે શોભ તા, શીલાંગ સુખકર ધાર લાલ રે. જે પરમ પદા અરિહંત સિદ્ધ આચાર્યને, પ્રણમે અતિ મન ભાવ લાલ રે; ઉપાધ્યાય નિ ત્ય વંદ તા, સાધુ શરણ ચિત્ત લાવ લાલ રે. . પરમ ા એ પાં ચે ૫ મે કિના, એકસો આઠ ગુણ ધાર લાલ રે; વંદન પૂજન ધ્યાન થી, પાપને નાશ કરનાર લાલ રે. જે પરમ
સર્વ મંગલમાં માંગલિક, પ્રથમ મંગળ જયકાર લાલ રે; - લે કે ત્તર સુખ પામીયે, લૌકિક સુખ નિરધાર લાલ રે. . પરમ૦ લા | નવ સ્મરણ અ નુ વાદ થી, ઉપજે હર્ષ અપાર લાલ રે; ત્રિક દુઃખ દારિદ્ર દરે ટળે, મરણે જય જયકાર લાલ રે. પરમાળા છે

Page #5

LEUCULUPULUCUZUULUULUCULUCULUCU
UC
જે સાચી સ્વાધીનતા હો
Tી
תבכתבתכתבתכתבתבחבתכחלתבכתבתבכתב
લે. આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ, કેઈને પણ પારકી તાબેદારી ઉઠાવવી ગમતી અનાદર તથા તિરસ્કારને મૂંગે મોઢે સહન કરી નથી, છતાં જીવનની જરૂરિયાતો પૂરી પાડવા લે છે. કેટલાક તે પોતાની સ્થિતિ કાંઈક સારી પિતાની પાસે સાધન ન હોવાથી દુનિયાને હોવા છતાં પણ બીજાના બાગ-બંગલા-મોટરમોટો ભાગ પરાધીનતાની જાળમાં ફસાયે છે, ચાકર આદિ જોઈને તેને મેળવવાની ઈચ્છાથી એટલે તેમને અનિચ્છાએ પણ બીજાનાં વાણી, સહેલાઈથી અને શીઘ્રતાથી વધુ ધન મળે તે વિચાર અને વર્તન પ્રમાણે વર્તવું પડે છે. વ્યવસાય કરે છે. જેમાં પિતાના નિર્વાહનું પણ પિતાને ગમે કે ન ગમે, હિત થાય કે અહિત સાધન ખોઈ બેસવાથી અત્યંત દુઃખી થઈને થાય, પણ સ્વામીપણે સ્વીકારેલાનું મન તો ધનવાનની પરાધીનતાની બેડીમાં વધુ જકડાય સાચવવું જ જોઈએ, રોગગ્રસ્ત હોય કે કઈ છે અને જીવન પર્યંત ગુલામીમાંથી છૂટી પણ પ્રકારની ચિંતાગ્રસ્ત હોય તોયે વખતસર શકતો નથી. માલિકની સેવામાં હાજર થવું જ જોઈએ. રોગાદિ કારણોને લઈને ધનાલ્યોની શારીઆજીવિકા ટૂટી જવાથી અને કુટુંબ પાલવાની રિક સ્થિતિ ગમે તેટલી નબળી હોય તો તેને ચિતાથી માનવીને ફરજિયાત સ્વાધીનતા ગણતા નથી, અણગમતા અનેક પ્રસંગેને લઈને ત્યાગ કરવો પડે છે, પરંતુ મનમાંથી તે સંકલેશવાળી માનસિક સ્થિતિ હોય છતાં સ્વાધીનતા મેળવવાની ધગશ ભૂંસાતી નથી. આર્થિક સ્થિતિ ઘણું જ સારી હોવાથી સ્વગમે તેટલાં કષ્ટ અને આપત્તિને આદર કરીને છંદપણે વતીને પિતાને સુખી માને છે. પાસે પણ સ્વાધીનતા મેળવવા નિરંતર ચિંતાગ્રસ્ત સારા પ્રમાણમાં ધન હોય તો બીજાને આધીન રહે છે અને અનેક પ્રકારના અથાકપણે પ્રયાસ રહેવાની જરૂરત નથી, કારણ કે જીવવાનું સાધન, પણ કરે છે.
જશોખનું સાધન અને શુદ્ર વાસનાઓ પિષસંસારમાં માનવી માત્ર પ્રાય: ધનપ્રાપ્તિમાં વાનું સાધન પૈસા વેરવાથી મળી શકે છે. સંપૂર્ણ સ્વાધીનતા માને છે, કારણ કે જડાત્મક તેમજ મિથ્યાભિમાન પિોષાય છે અને માનસુખનાં સાધન મેળવી આપવાને ધન અદ્વિતીય મોટાઈ પણ મેળવાય છે. ભણવાને કે કઈ પણ સાધન છે. અજ્ઞાની જનતાએ વૈષયિક સુખની કળા શીખવાને માટે બીજાની આધીનતા ભાગકામનાની પૂર્તિને જ સ્વાધીનતાપણે સ્વીકારી વવી પડતી નથી. પૈસાથી ભણેલા અને કળાછે. જન્માંતરના વૈષયિક સુખના સંસ્કારને લઈને વાળા ખરીદી શકાય છે. એટલે ધનાઢ્ય કોઈ માનવીને જીવનનિર્વાહનાં સાધન અન્ન, વસ્ત્ર, પણ ન ભણે કે ન શીખે તોયે ચાલી શકે છે. મકાન આદિ મળે તોયે વૈષયિક સુખના સાધ- થોડા પિસાવાળો સાધારણ સ્થિતિનો માણસ નના અભાવથી પિતાને દુઃખી માને છે એટલે મોજશોખની વસ્તુઓ મેળવી શકતો નથી. સુખના સાધન મેળવવા જોઈતા વધુ ધન માટે ફક્ત જીવનનિર્વાહ પૂરતી ખાવા-પીવાની, ધનાલ્યોની પરાધીનતા ભગવે છે, શ્રીમંતોના પહેરવા એઠવાની અને રહેવાની ઘર આદિ

Page #6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
વસ્તુ થોડી કીંમતની સાદી-સાધારણ મેળવી કરીને, અને ઇંદ્રિય ઉપર કાબૂ મેળવીને જે શકે છે. પણ કેટલાક વ્યવહારિક પ્રસંગમાંથી વસ્તુ મળી શકે છે તે પૈસા વેરવાથી મળી પસાર થવાને માટે તેને ધન મેળવવાની પરા- શકશે; કારણ કે દુનિયામાં ક્ષુદ્ર વાસનાગ્રસ્ત ધીનતા ભોગવવી પડે છે, નગ્ન થઈને રહેવું માનવીને મોટો ભાગ પૈસાથી આ બધી ય વસ્તુ પડે છે અને બીજાઓની ખુશામત પણ કરવી આપી શકે છે. પ્રભુની દષ્ટિમાં ગમે તેમ હોય પડે છે, પરંતુ પૈસાવાળાને માટે તે આમાંનું પણ આ મનુષ્ય દેહમાં તે દુનિયાને મનાવકશુંય હેતું નથી. સારામાં સારાં ભેજન, વસ્ત્ર, વાનું છે. દુનિયામાં દષ્ટિપાત કરતાં જણાય બાગ, બંગલા, મોટર, ચાકર વિગેરે ધનવાન છે કે જપ-તપ-સંયમસ્વરૂપ ધર્મની ઉપાસના - મેળવી શકે છે. પિતાની ઈચ્છા પ્રમાણે મોજ- કરવાવાળા કરતાં પણ ધનની ઉપાસનાવાળા શેખ કરી શકે છે. ગમે તેવા વ્યવહારિક જનતામાં અત્યંત આદરનું પાત્ર બની રહ્યા છે. પ્રસંગેમાં કેઈની પણ પરાધીનતા ભેગવવી અને પિતાની ઈચ્છા કરતાં વધુ સન્માન મેળવી પડતી નથી. બીજાઓ ભલે પૈસાવાળાની ખુશા- રહ્યા છે, કે જેને કષ્ટીનુષ્ઠાન કરીને ધર્મની મત કરે છે પણ પૈસાવાળો તે કેઈની પણ ઉપાસના કરવાવાળા આત્માથી જીવો પણ કરતો નથી, માટે જ માનવી ધનાઢ્ય બનવાને મેળવી શકતા નથી. ધર્મિષ્ઠની કીંમત કે કદર પ્રયાસ કરે છે. કડોની સંપત્તિ મેળવનાર અથવા તો બહુમાન પ્રભુને ઓળખનાર જ કરી સંપૂર્ણ સ્વાધીનતા મળી ગઈ છે એમ સમજીને શકે છે; બાકી ધનવાનનું બહુમાન કરવાને તો પિતાને પરમ સુખી માને છે. આવી માન્યતા પ્રભુને ઓળખવાની જરૂરત નથી; કારણ કે વાળા જપ-તપ-સંયમસ્વરૂપ ધર્મને એક જડાસક્ત માટે તો ધનવાન જ પ્રભુ છે. એટલે બાજુએ મૂકીને અધર્મ-અનીતિ તથા કુવ્યાપાર તેમનું બહુમાન દરેક સ્થળે થાય જ છે અને કરીને પણ ધનાઢ્ય બનવાના ચોવીસે કલાક તેના ગુણ ગવાય છે. ધર્મસ્થળામાં પણ ધનપ્રયાસ કરે છે. કેટલાક પ્રભુસેવા કે ગુરુભક્તિ વાંનેની પ્રશંસા થાય છે. અને ધર્મના પડછાઆદિ ધર્મ કરે છે પણ શીઘતાથી અને વધુ ચાને સ્પર્શ ન હોવા છતાં પણ ધમી તરીકે પ્રમાણમાં ધન મેળવવાને, વ્યવહારમાં સકળ વખણાય છે અને ધમી કરતાં પણ વધારે માન થવાને અને મેળવેલા ધનના રક્ષણ માટે જ અપાય છે એટલું જ નહિ ધમી પણ, શેઠ હોય છે. થોડા જીવન માટે તૃષ્ણના ઉપાસક
હાસ, ધર્મમાં લાખો ખરચે છે, ધન્ય છે એમ કહીને બનીને ધન વધારવાની ધનમાં સંતોષનો અના. મુક્ત કઠે પ્રશંસા કરે છે. દુનિયામાં પણ ધનિક દર કરે છે. તેનું ખાસ કારણ તે જડાધીનતા. જ્યાં જાય છે ત્યાં પુષ્કળ માન મેળવે છે. પૈસા રૂપ વિષયાસક્તિ છે, દુનિયાને શું ગમે છે તે ખરચીને પણ ડીગ્રીઓ મેળવેલી હોવાથી જ્યાં તરફ ધ્યાન આપીને તે તરફ પિતાને જીવન- ધમાં ન કોઈ ઉભુ ન રાખ ત્યા બહુમાનપૂર્વક
ધમીને કે ઊભું ન રાખે ત્યાં બહુમાનપૂર્વક પ્રવાહ વાળે છે. તે સારી રીતે સમજે છે કે પ્રવેશ મેળવી શકે છે. કરેડની સંપત્તિ થશે તો દુનિયામાં ગણ્યાગાંઠ્યા આ પ્રમાણે ધનથી વૈષયિક સુખના સાધન જ માનવી હશે કે જેમની પાસેથી કોઈ પણ મેળવીને પિતાને સંપૂર્ણ સ્વાધીન માનનાર પ્રકારના ગુણધર્મ-નીતિ-મોટાઈ–વાહવાહ કે અજ્ઞાનતાને લઈને વિપરીત સમજી રહ્યા છે. સ્વર્ગાદિ પૈસાથી નહિં ખરીદી શકાય, બાકી તે એકાંત પરાધીનતાને તેઓ સ્વાધીનતા માની જપ-તપ-સંયમને આદર કરીને, કણાનુષ્ઠાન બેઠા છે, કારણ કે પૌગલિક વસ્તુ માત્ર

Page #7

સાચી સ્વાધીનતા.
૧૯૫
આત્માથી ભિન્ન-પર છે અને તેમાં સુખની શ્રદ્ધા નાર, અને દરેક બાબતમાં પોતાના દાસને હોવાથી ધનથી અનુકૂળ વિષયપષક પોદ્ગલિક પણ દાસ, લક્ષ્મીની લાત ખાઈને નબળો પડી વસ્તુઓ મેળવે છે અને તે દ્વારા સુખ લેગ- જવાથી બંગલામાં પડી રહેનારો સુખી હતો વવાની ભાવનાથી તેને સારી સ્થિતિમાં રાખ- નથી, કારણ કે કહેવાતો શ્રીમંત ઘણીખરી વાને અને નષ્ટ નહિ થવા દેવાને નિરંતર કાળજી પ્રવૃત્તિમાં પરાધીન હોય છે. એક શેર ભાર રાખે છે. તેની વારંવાર સંભાળ લે છે. પોતાના પણ ઉપાડી શકતો નથી. માણસની જરૂરત પડે સુખનું સાધન સમજીને તેના ઉપર પુષ્કળ છે. વાહન સિવાય એક માઈલ પણ ચાલી મમતા રાખે છે. પરવસ્તુમાં જે મમતા થવી શકતો નથી. પોતાના જીવન ઉપયોગી કે તે તેની પરાધીનતા છે. મમતા અને પરાધી. પણ કામમાં સ્વાધીન હતો નથી. પિસા વેરીને નતામાં નામને જ ફેર છે અને એક જ ભાવને શીખેલા માણસ પાસેથી કામ લે છે–ત્યાં સુધી જણાવે છે. જેમ જેમ પર વસ્તુ વધે છે તેમ તેમ કે ધન તથા જીવનની રક્ષાને માટે તો મેંપરાધીનતા પણ વધતી જ જાય છે. હજારની માગ્યા પગાર આપીને પણ માણો રાખે છે. મમતાવાળો હજારને આધીન, લાખ કરોડની શ્રીમંતાઈ દેખાડવાની ધનથી ધન ઢાળીને મમતાવાળે લાખ કરોડને આધીન એવી જ રીતે પદ્ગલિક વસ્તુઓને વધારે સંગ્રહ કરીને બાગ-બંગલા-વસ્ત્ર-ધરેણાં આદિ વસ્તુઓ જેટલા વધારે પરાધીન થવા છતાં પણ પિતાને સ્વાધીન પ્રમાણમાં વધારે હોય છે તેટલા જ પ્રમાણમાં માને છે તે તેની ટૂંકી અને અવળી બુદ્ધિનું મમતા વધવાથી પરાધીનતા પણ વધે છે. અને પરિણામ છે. એટલા માટે જ માનવી તે વસ્તુઓને ફેરફાર કેટલાકનું માનવું છે કે, ધન-સ્વજન-કુટુંબથવાથી, નષ્ટ થવાથી કે ચોરાઈ જવાથી દુખી હાટ-હવેલી–બાગ-બંગલા આદિ છોડી દેવા થાય છે, જે વસ્તુઓના સંયેગ-વિયાગથી જેને માત્રથી સ્વાધીનતા મળે છે અર્થાત્ આ બધું ય સુખ દુખ અહિં થાય છે તે વસ્તુઓને તે આદથી છેડી દઈને પોતાને સ્વાધીન માને છે દાસ કહેવાય છે. પૌવંગલિક વસ્તુનું સાચવવું, પણ તેમાં સ્વાધીનતા શોધી જડતી નથી. સંભાળવું, રક્ષણ કરવું આદિ તેની આધીનતા જ્યાં સુધી વૈષયિક વૃત્તિ વિરામ પામે નહિ ન જળવાય ત્યાં સુધી પૌગલિક સુખ મેળવી ત્યાં સુધી સ્વાધીનતાની આછી છાયા સરખીયે શકાય નહિ. જેની પાસેથી કાંઈ પણ વસ્તુ હતી નથી. પાંચે ઇંદ્રિયામાંથી કઈ પણ ઇંદ્રિમેળવવી હોય તેને આધીન રહીને તેની યના વિષયની આસક્તિ પરાધીનતામાંથી છૂટવા સેવા કરવી પડે છે. જડ વસ્તુઓ પાસેથી સુખ દેતી નથી. જે કાંઈ વસ્તુ છોડવામાં આવે છે મેળવનાર તેને ત્યાગ કે તિરસ્કાર કરી શકતા તે વિષયાસક્તિના સંસ્કારો ભૂંસાઈ જવાને નથી તેમજ સ્વાધીન પણ રહી શકતો નથી- માટે જ હોય છે, છતાં બધુંયે છોડી દઈને પછી તે કહેવાતા ત્યાગી કેમ ન હોય, પાછી તે જ વિષય પોષક જડ વસ્તુઓની ઈચ્છા
આવતી કાલ માટે ખાવાને જેની પાસે રહ્યા કરે અને તેથી તે ઈચ્છા પ્રમાણે તેને શેર અન્નને પણ સંગ્રહ નથી એવો સ્વાશ્રયી મેળવવા માયા-કષાયને આદર કરીને છેડેલી અને શ્રમજીવી નાના ઝુંપડામાં રહેનાર કહે. વસ્તુઓ આડકતરી રીતે વાપરી આનંદ મનાવે વાતે ગરીબ માણસ જેટલે સ્વાધીન અને તે તે સ્વાધીન કહી શકાય નહિ. જેનો આનંદ, સુખી છે, તેટલે રાજ્યના ભંડાર ભરી રાખ- સુખ તથા હર્ષ પરાધીન છે તે સ્વાધીન કેવી

Page #8

૧૯૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
રીતે કહી શકાય ? માયા–મૃષાથી અજ્ઞાની સંપૂર્ણ બાધક છે. પ્રભુ સંપૂર્ણ વિકાસી હોવાથી જનતાને મનાવવા માત્રથી અને વસ્તુસ્થિતિના તેમની પાસેથી વિલાસ મળી શક્તો નથી. અણજાણુની સંમતિ માત્રથી તાત્વિક વસ્તુ મળી વિલાસના આશ્રમમાં રહીને વિકાસ મેળવી શકાય શકતી નથી. મનગમતા રસોથી જીભને વિષય નહિ. વિષયેચ્છાથી નિવૃત્ત થવું નથી, રહેવું છે પોષવાને, બાગ-બંગલા આદિથી આંખને વિલાસી (પરાધીન) અને વિકાસી (સ્વાધીન)વિષય પોષવાને, સુંદર, કમળ, આંખને ગમે પણાનું માન મેળવવું છે તે પ્રભુની પાસેથી તો તેવાં વસ્ત્રોથી સ્પર્શને વિષય પિષવાને, વાહ- મળી શકે તેમ નથી અને એટલા માટે જ વાહ તથા મોટાઈથી અને અછતા ગુણેની વિલાસી, પ્રભુની જરાયે દરકાર રાખતો નથી પ્રશંસા સાંભળીને કાનને વિષય પોષવાને માટે પણ પૌદ્ગલિક વસ્તુઓના સ્વામી વિલાસીની પિગલિક વસ્તુઓથી સમૃદ્ધ પણ તાવિક વાણી, તો ઘણી જ તાબેદારી ઉઠાવે છે; કારણ કે પુવિચાર તથા વર્તનના કંગાળ માણસની તાબે- ગલાનંદીને જોઇતી વસ્તુ વિલાસીની પાસેથી જ દારી ઉઠાવવી પડે છે, તેમને આધીન થઈને મળી શકે છે અને એટલા માટે જ તેઓ ચાલવું પડે છે અને તેમનું બહુમાન કરવું પડે વિલાસીના અનુગ્રહ તથા મહેરબાનીના યાચક છે. જો કે તેઓ મિથ્યાભિમાન પષાય અને હોય છે. તેમની પ્રસન્નતા ટકાવી રાખવાને માટે વાસના તૃપ્ત થાય તેવી પીગલિક વસ્તુઓ તેમના વાણી, વિચાર તથા વર્તનની પ્રશંસા સિવાય સાચું સુખ તથા આનંદ આદિના કરીને પણ પિતાના વિલાસની વાસના સંત કારણભૂત સ્વાધીનતા આપી શકતા નથી, પરંતુ છે. જે આત્મિક ગુણે પ્રભુની આજ્ઞાનું પાલન ઊલટા પરાધીનતાના સંસ્કાર પુષ્ટ બનાવે છે. કર્યા સિવાય મળી શકતા જ નથી તે ગુણેને તૈયે પિતાને સ્વાધીન તથા સુખી માને છે વિલાસ દ્વારા પિતાનામાં મિથ્યા આરોપ પણ જ્ઞાની મહાપુરુષોની દષ્ટિએ તો તે અજ્ઞાની- કરાવીને પરમ હર્ષ માને છે. અને પોતાને પામર-પ્રાણી જ કહી શકાય; કારણ કે પરા- તેવા ગુણસંપન્ન માનીને મિથ્યાભિમાનથી ધીનતા જડાસક્તિ સિવાય હાય નહિ અને કલાય છે, પિતે વિલાસીને તાબેદાર હોવા જડાસક્તિનું કારણ વિષયાસક્તિ છે અને વિષ- છતાં પણ વિલાસની વસ્તુ વાપરવાથી ચઢેલા યાસતને અવશ્ય કષાયાની આશ્રય લેવા પડે " નશામાં નિઃસ્પૃહી-નિઃસ્વાથી વિકાસી પુરુષોના છે, માટે જ જડાસક્ત અને વિષયી સ્વાધીનતા
માર્ગમાં રહીને વિલાસનો તિરસ્કાર કરી વિલા મેળવવાનો અધિકારી જ નથી.
સિયાની ઉપેક્ષા કરનારા સ્વાધીન પુરુષની . વિલાસમાં પરાધીનતા છે અને વિકાસમાં અવગણના કરીને તેમને તુચ્છ સમજે છે અને સ્વાધીનતા છે. બંને એક બીજાનાં વિરોધીઓ જનતામાં પિતાને મહાન પ્રભાવશાળી તરીકે છે, કારણ કે વિષયાસક્ત વિલાસી હોય છે તેને ઓળખાવે છે. તે પોતાને ઓળખનાર જ વિષયપષક પૌગલિક વસ્તુઓની અત્યંત જડાસક્ત જેનાં લક્ષણ છે; કારણ કે વિકાસ આવશ્યકતા રહે છે. તે સિવાય તો વિલાસ બની પ્રભુની આજ્ઞામાં રહીને તેમની તાબેદારી ઉઠાવ્યા શકે નહિ માટે વિલાસીને જડ વસ્તુઓ મેળ- સિવાય તે મહાપ્રભાવશાળી બની શકાતું જ વવાની તીવ્ર અભિલાષા રહ્યા કરે છે. તે જ નથી. કાંઈ પણ આત્મિક શકિત પ્રગટ કર્યા તેની પરાધીનતાનું ચિહ્ન છે. પુદગલાનંદીપણું સિવાય કેવળ દેવના દાસ બની તેની સહાયએક પ્રકારનો વિલાસ છે માટે તે વિલાસને તાથી પણ પ્રભાવશાળી બની શકાય નહિં.

Page #9

સાચી સ્વાધીનતા.
૧૯૭
વિલાસી દેવની સહાયતાથી પિતે પ્રભાવશાળી મેળવવું તે સાચી સ્વાધીનતા કહેવાય છે અને બનવું તે મિથ્યા છે કારણ કે તે પ્રભાવ દેવને તે પાંચે ઇન્દ્રિયોના વિષયની અસર ન થાય તો છે પણ પિતાનો નથી. જેમ ધનાઢ્ય વિલાસીની જ મેળવી શકાય છે. જ્યાં સુધી વિષયાસતિ સહાયતાથી મોટા કે પ્રભાવશાળી કહેવડાવી હોય છે ત્યાં સુધી ઇદ્રિના વિષયની અસર ફુલાવું તે પામરતા છે તેમ દુનિયામાં મોટા થયા વિના રહેતી નથી. જેમકે સુંદર રૂપ-આકૃતિ, બનવા વિલાસી દેવની ઉપાસના કરી, તેના દાસ બાગ-બંગલા આદિ વસ્તુઓ જોઈને ચિત્તબની તેની સહાયતાથી મોટા કે પ્રભાવશાળી વૃત્તિનું તે તરફ આકર્ષણ થાય છે અને એકકહેવડાવી પિતાની વાસનાઓ પિષવી તે દમ બોલી જવાય છે કે-અહા! કેવું સુંદર છે ! પણ પામરતા જ છે. આ પ્રમાણે વિચાર કરતાં મિષ્ટાન્ન આદિ વસ્તુઓ ખાઈને પ્રશંસા કરવી, કેવળ બહારથી જ ઘન-સ્વજન-હાટ-હવેલી સુગંધી વસ્તુઓના ગંધથી પ્રસન્ન થવું, પિતાની છોડવા માત્રથી જ સ્વાધીન બની શકાતું નથી. સ્તુતિ તથા પ્રશંસાના શબ્દો સાંભળીને કુલાઈ
આત્મવિકાસ માટે સાચી સ્વાધીનતા જવું, કમળ સ્પર્શથી સુખશાંતિ અનુભવવી. મેળવવાની ઈચ્છા રાખનારને તે સંપૂર્ણ
આ પ્રમાણે જ્યાં સુધી વૈષયિક વસ્તુઓની વિકાસી પ્રભુનું આલંબન લેવાની અત્યંત
અસર થાય છે ત્યાં સુધી જીવેને જડાત્મક વસ્તુ આવશ્યકતા છે, કારણ કે સાચી સંપૂર્ણ સ્વાધી
ઓની અથવા તો જડ વસ્તુઓના સ્વામીની નતા સિવાય સંપૂર્ણ આત્મવિકાસ થઈ શકતો અત્યંત પરાધીનતા ભોગવવી પડે છે, માટે તે નથી. જેટલે અંશે આમા સ્વાધીનતા પ્રાપ્ત
સ્વાધીનતા મેળવવાનો અધિકારી નથી. કરે છે તેટલે અંશે પોતાને વિકાસ સાધી શકે મેહની છાયા આત્મા ઉપર રહેલી હોવાથી છે અને તે સિવાય તે સંસારમાં જીવન-સુખ, અનુકૂળતા તથા પ્રતિકૂળતાના સંસ્કારને લઈને શાંતિ તથા આનંદ જેવી કોઈ વસ્તુ નથી. જ્યાં આત્મ નિરંતર કલેશ-ઉદ્વેગ-અશાંતિ તથા શાશ્વતી વિશ્રાંતિ નથી અને જન્મ-મરણના અસુખ ભોગવી રહ્યો છે, છતાં અનુકૂળતામાં પ્રવાહમાં આત્મા તણાયા કરે છે ત્યાં સુખ-શાંતિ પિતાને સુખી માને છે, ખુશી થાય છે અને ભેગવવાની ભ્રમણાથી સંતોષ માનવો તે આનંદ મનાવે છે, પણ તે તેની વિષયાસક્તિના આત્માની અનાદિ કાળથી ચાલી આવેલી માટી નશા સિવાય સુખ-આનંદ જેવી કેાઈ તાત્વિક ભૂલ છે. તેને ટાળવાને માટે અનાદિ કાળની વસ્તુ જ નથી, પરવસ્તુમાં રહેલી અનુકૂળતા સ્વછંદતા મેહગર્ભિત વર્તન છોડી દઈને તથા પ્રતિકૂળતામાં પરાધીનતા સરખી જ છે સંપૂર્ણ વિકાસ પ્રભુની વાણી તથા વર્તનને કારણ કે બને મહજન્ય છે. અનુકૂળતા રાગથી અનુસરવાની ઘણી જ જરૂરત છે. પ્રભુને થાય છે અને પ્રતિકૂળતા કેષથી થાય છે એટલે આધીન થઈને ચાલવામાં વિલાસ તથા વિલા- બંનેમાં અશાંતિ તથા સુખ રહેલાં છે, કર્મસિયેનું દાસત્વ છોડવું પડે છે. જડાસક્તિ બંધ છે; આત્મગુણઘાત છે. ફરક અગ્નિ અને છૂટ્યા સિવાય પ્રભુને આધીન થવાય નહિ અને હિમ જેટલો છે. અગ્નિ દાહક છે તેમ હિમ પણ પ્રભુને આધીન થઈને ચાલ્યા સિવાય સંપૂર્ણ દાહક છે પણ બંનેમાં વસ્તુને બાળવાના પ્રકાર સ્વાધીનતા મળી શકતી નથી અને તે સિવાય જુદા છે. હિમ શીતળતાથી વસ્તુને બાળે છે તો આત્મા પોતાના ગુણોને મેળવીને વિકાસ અને અગ્નિ ઉષ્ણતાથી બાળે છે, તેમ પદ્ગલિક બની શકતું નથી, માટે જ પ્રભુના સ્વરૂપને સુખ-આનંદ અનુકૂળપણે આમિક ગુણને ઘાત

Page #10

આ
પરિગ્રહમીમાંસા
(૧)
લેખક—મુનિશ્રી ધુરંધરવિજયજી મહારાજ (“વસ્ત્ર ધારણ કરવું એ પણ પરિગ્રહ રે વાદમાં વિજય મેળવે એ કુમુદચન્દ્રનું છે” એવી દિગમ્બર માન્યતાને નિરાસ કરતો જીવનધ્યેય હતું. શ્રી ઉત્તરાધ્યયન -બૃહવૃત્તિને અનુસારી વિશદ શ્રી દેવસૂરિજી મહારાજની વિદ્વત્તા, પ્રવિચારણા.).
તિભા અને યશકીર્તિ સાંભળ્યા પછી તેઓશ્રી
સાથે વાદ કરી વિજય વરવાના કુમુદચન્દ્રને વિક્રમની બારમી સદી હતી. પાટણના ૮ કોડ જોયા હતા તણ પર સિદ્ધરાજ જયસિંહ રાજા રાજ્ય ન છાજતાં પ્રયત્ન કરી શ્રી દેવસૂરિજી કરતો હતો. રાજાની પ્રભુતા અને ન્યાયશીલતા મહારાજને તેણે વાદ માટે ઉશ્કેર્યા હતા. ઉપર પ્રજા મુગ્ધ હતી.
સ્વર્ગ સમા પાટણમાં સૌધર્મ દેવલોકની તે સમયે કરતા જ શી ૨ સુધર્મા સભા સમી શેભતી શ્રી સિદ્ધરાજની સૂરિજી મહારાજને પૂર્ણ પ્રતાપ ઝળકતે
- રાજસભામાં બન્ને વચ્ચે ચિરસમય શાસ્ત્રાર્થહતા, ને દિગમ્બર સપ્રદાયમાં કમરચન્દ્ર વીદ થયા. વાદીની હાક વાગતી હતી. પ્રથમમાં ધીરે- સ્ત્રીમુક્તિ અને કેવલિમુક્તિ એ બે વાદના દાત્ત નાયકના ગુણે આવીને વસ્યા હતા ને કેન્દ્રસ્થળે હતા. સ્ત્રી શરીરે મુક્તિ મળી શકતી ખૂબ પુષ્ટિ પામ્યા હતા, અન્યમાં ધીરાદ્ધર નથી એ દિગમ્બરની માન્યતાનું શ્રી દેવનાયકના ગુણ ગૂંજતા હતા. યેન કેન પ્રકા- સૂરિજી મહારાજે સચેટ ખંડન કર્યું હતું.
કરે છે અને દુઃખ તથા ઉદ્વેગ આદિ પ્રતિકૂળ- અસ્થિરતા જ પરાધીનતાનું ચિહ્ન છે. પાંચે પણે આત્મિક ગુણોનો નાશ કરે છે, જેમ સુખ- ઇદ્રિયે પિતાના વિષયોને ગ્રહણ કરે જ છે આનંદમાં કે દુઃખ-ઉદ્વેગમાં જડાધીનતા છે તે પણ તેમાં અનુકૂળ-પ્રતિકૂળતા જેટલે અંશે મંદ તાત્વિક દષ્ટિથી કાંઈ પણ વસ્તુ જ નથી અને હોય છે તેટલે અંશે આત્મા સ્વાધીનપણું મેળવી એટલા માટે જ તેમાં ઘણું જ અનિયમિતપણું શકે છે. અર્થાત્ આત્મા ઇંદ્રિયદ્વારા કેવળ તથા અસ્થિરપણું રહેલું છે. મેહગ્રસ્ત જીવોને સ્થળ પૌગલિક વસ્તુઓને જાણી શકે છે તેમાં જે વસ્તુ આજે અનુકૂળ જણાતી હોય તે જ જેટલે અંશે રાગ-દ્વેષની મંદતા હોય છે તેટલે વસ્તુ કાળાંતરે પ્રતિકૂળ થઈ જાય છે અને પ્રતિ- અંશે આત્મા સ્વાધીન કહી શકાય; માટે જ કૂળ હોય તે અનુકૂળ થાય છે જેથી જીની પિલ્ગલિક વસ્તુઓની જેને અસર મંદ થાય તે મનવૃત્તિમાં અસ્થિરતા કાયમ રહે છે. આ જ સાચી સ્વાધીનતા મેળવવાનો અધિકારી છે.

Page #11

પરિગ્રહ મીમાંસા.
૧૯૯
રહે.
સ્ત્રીમુક્તિના ખંડન–મંડનમાં પરિગ્રહવાદને સર્વ કરતાં સંયમ રક્ષણ એ જ મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય વિષય સારી રીતે છણવામાં આવ્યો હતો. હોય છે. જેને જે પદાર્થની સિદ્ધિ અભિલષિત
પરિગ્રહીને મુક્તિ ન મળે, વસ્ત્ર એ એક હોય છે તે તે પદાર્થના કારણે પ્રત્યે ઉદાસીન પરિગ્રહ છે. વસ્ત્ર વગર સ્ત્રી ન રહી શકે ને રહેતા નથી. ઘટ બનાવવાની આકાંક્ષાવાળો તેથી તે પરિગ્રહવિરમણ મહાવ્રતવાળી સાઠવી જેમ માટીના પિંડ પ્રત્યે ઉદાસીન ન રહે, ન બની શકે. માટે જ તેને મોક્ષ નથી. તેમ સંયમને સાચવવાના ધ્યેયવાળા મુનિઓ દિગમ્બરોને એ મુખ્ય મુદ્દો હતે.
તેમાં સાધનભૂત વસ્ત્ર પ્રત્યે પણ ઉદાસીન શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રની બૃહદ્વૃત્તિના મુખ્ય ન આધારે શ્રી દેવસૂરિજી મહારાજે તેનું નિર- સંયમરક્ષામાં વસ્ત્ર કારણ નથી એમ સન કરી મુક્તિની સિદ્ધિ કરી, વિજયશ્રી માનનારા અને કહેનારાઓએ વિચારવું જોઈએ વરી હતી.
કે, કેઈપણ પદાર્થ પ્રત્યે એક પદાર્થની અકારશ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રની બહદવૃત્તિના કર્તા ણતા બે રીતે હોય છે. એક તો જે પદાર્થ વાદવેતાલ શ્રી શાન્તિસૂરિજી મહારાજ છે. પ્રત્યે તે અકારણ છે, તે પદાર્થનો તે વિઘાતક વાદી દેવસૂરિજી મહારાજના પૂજ્ય ગુરુ શ્રી હોય અથવા તેના પ્રત્યે તે ઉદાસીન હોય. મુનિચન્દ્રસૂરિજી મહારાજે શ્રી શાન્તિસૂરિજી જેમકે પટ-વસ્ત્ર બનાવવામાં તતુઓ મહારાજ પાસે તર્કશાસ્ત્ર વગેરેનું અધ્યયન કારણભૂત છે, પણ અગ્નિ કે પત્થર કારણ કર્યું હતું, ને તે રીતે વાદી દેવસૂરિજી નથી. કારણ કે અગ્નિ પટનો વિઘાતક છે. મહારાજને શ્રી શાન્તિસૂરિજી મહારાજના અનિથી વસ્ત્ર બળી જાય છે-નાશ પામે છે. જ્ઞાનધનને વારસે પિતાના ગુરુમહારાજ- જે જેનો વિનાશક હોય તે તેને સાધક તે દ્વારા પ્રાપ્ત થયો હતે.
ન જ હોય. બીજું પથ્થર વસ્ત્ર પ્રત્યે ઉદાસીન શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રનું દ્વિતીય અધ્યયન છે. પથ્થર પટ બનાવવામાં સહાયક પણ નથી પરીષહ” નામનું છે. તેમાં બાવીશ પરી- Bતે તેમ નુકશાન કરનાર પણ નથી. તે પહેલું સુન્દર સ્વરૂપે વર્ણવેલ છે. છઠ્ઠા પ્રમાણે વસ્ત્ર એ સંયમનું વિઘાતક છે કે
અચેલ” પરીષહના સ્વરૂપ પર વિવેચન સંયમ પ્રત્યે ઉદાસીન છે? કરતાં વસ્ત્રને પરિગ્રહમાં માનવું કે નહિં? એ દિગમ્બર--વસ્ત્રથી સંયમને વિઘાત થાય છે. વિચાર શ્રી શાન્તિસૂરિજી મહારાજે તર્કયુક્તિ-પ્રમાણોથી સારી રીતે ચપે છે. તે શ્વેતામ્બર–વસ્ત્ર ધારણ કરવાથી પંચમ ઘણો મનનીય છે. દલીલોથી ગહન ને ગંભીર મહાવ્રત-પરિગ્રહવિરમણ ખંડિત થાય છે ? છે. અહીં તેને આધારે તે વિચાર દર્શા. આસક્તિ થાય છે? કે કષાય-ક્રોધ, માન, વવામાં આવે છે.
માયા, લોભ જાગે છે? કઈ રીતે સંયમનો
વસ્ત્ર વિઘાત કરે છે? (૨) સંસારથી મુક્ત થવાને, પરમ પદ પ્રાપ્ત
દિગ–વસ્ત્રથી પંચમ મહાવ્રતને વિનાશ
દિ કરવાને, સિદ્ધદશા મેળવવાને સંયમ એ થાય છે. પ્રધાન કારણ છે. ને તે જ કારણે સંયમીને તા–વસ્ત્ર વ્રતવિનાશક છે એ વાત

Page #12

२००
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
તમે એમને એમ કહે છે કે યુક્તિ-પ્રમાણુથી? પત્નનમિતોડા, કુશનુમામા એમ ને એમ દીધે રાખતા હો તો તે મનાય જ
१ अभियुक्ततरैरन्यै--रन्यथैवोपपाद्यते ॥
છે. છોrgrગે . નહિં. ને યુક્તિપ્રમાણથી કહેતા હો તો તે યક્તિઓ તબ છે કે સિતાનારી દિગ–અમારી યુક્તિ કપોલકલ્પિત
( સ્વતંત્ર નથી, પણ સિદ્ધાન્તાનુસારી છે. તે દિગ-યુક્તિઓ સ્વતંત્ર હોય કે સિદ્ધાન્ત તમને અને અમને બંનેને અભિસિદ્ધાન્તાનુસારી, તેથી શું? જે યુક્તિસિદ્ધ મત છે. તે સિદ્ધાન્ત વચન આ છે –“નામે વાત હોય તો તે તમારે માનવી જોઈએ. સા ના વા અi વા વ યા જ્ઞાા નો પરિ
તા–જે યુક્તિઓ સિદ્ધાન્તાનુસારી જિst.” તેને અનુસારી યુક્તિ આ પ્રમાણે નથી હોતી ને સ્વતંત્ર હોય છે તેથી વસ્તુ- છે. જે જે પરિગ્રહ સ્વરૂપ છે, તે તે ધારણ તત્ત્વનો નિર્ણય થતો નથી. કપોલકલ્પિત કરવાથી પાંચમા મહાવ્રતને વિનાશ થાય તર્કણાઓથી કેવળ વિતરડા જ વધે છે. દેડકાને છે. જેમ ધન-ધાન્ય વગેરે. વસ્ત્ર એ પરિગ્રહ શરીરે રોમ નથી હોતા, પણ તેને ચાર પગ. સ્વરૂપ છે માટે તે ધારણ કરવાથી પાંચમા હોય છે ને તે કૂદીને ગતિ કરે છે. હરણને મહાવ્રતને વિઘાત કરે છે. શરીરે રામ હોય છે. હરણ પણ ચાર પગ- તા–જ્યાંસુધી વસ્ત્ર પરિગ્રહસ્વરૂપ છે વાળું કુદીને ગતિ કરનારું છે. વિતંડા કરનાર એ સિદ્ધ ન થાય ત્યાંસુધી તમારું કથન એ દલીલ કરી કહે છે કે દેડકા રામવાળા છે, કથન માત્ર છે. ચાર પગ છતાં કૂદીને ગતિ કરે છે માટે દિશા - વસ્ત્ર મૂછને ઉત્પન્ન કરે છે માટે હરણની જેમ અથવા હરણે રોમ વગરના છે, પSિ
: પરિગ્રહ સ્વરૂપ છે. ચાર પગ છતાં કૂદીને ગતિ કરતા હોવાથી, દેડકાની જેમ; પણ એવી નિમૅલ યુક્તિઓથી
શ્વેતા –જે વસ્ત્ર મૂચ્છનું કારણ છે તે કંઈપણ સિદ્ધ થતું નથી કારણ કે ચાર પગ શરીર એ મૂછનું કારણ છે કે નહિં? શરીરને અને કૂદીને ગતિ કરનારા બધા કાં તો મને પણ મૂરછનું કારણ માનવું જોઈએ, તે વાળા, નહિં તે રોમ વગરના જ હોય એવો અભ્યન્તર સાધન છે. મેળવવું વિશેષ મુશ્કેલ છે. કઈ સિદ્ધાન્ત નથી ને તેવા પ્રકારના સિદ્ધાન્ત દુપ્રાપ્ય પદાર્થો મળે તેમાં રાગીઓને વધારે સિવાય કપેલી વ્યાપ્તિ-યુક્તિને પ્રત્યક્ષ બાધ મૂછો રહે છે. થાય છે. સિદ્ધાન્તને નહિ અનુસરનારી યુક્તિઓ દિગ-શરીર પણ ભલે મૂછનું કારણ આખર નિર્બલ અને દૂષિત જ નીવડે છે. હે ! પણ સંયમ લેનારે ત્યાગી શકાય તે
ગમે તેવો બુદ્ધિમાન સિદ્ધાન્તને અસ. સર્વે મૂર્છાના કારણો ત્યજવા જોઈએ. વસ્ત્ર મત પિતાના સ્વતંત્ર વિચારને સબળ ત્યજી શકાય છે જે શરીર ત્યજી શકાતું નથી. દલીલોથી સિદ્ધ કરે તે પણ તેથી વિશેષ વળી શરીર સિવાય સિદ્ધિની સાધના થઈ બુદ્ધિવાળા તેને ફેરવી નાખે છે. સર્વજ્ઞ સિવાય શકતી નથી, માટે શરીર એ સિદ્ધિનું સાધન છે. અલ્પોના સ્વતન્ત્ર વિચારોમાં પરસ્પર બુદ્ધિ- તા–શરીરનો ત્યાગ કરી શકાતે ના તારતમ્ય રહે જ છે ને તેને અન્ત નથી, તે તમે સર્વને માટે કહે છે કે વ્યક્તિપણ હોતો નથી. કહ્યું છે કે
વિશેષને માટે? શરીરનો ત્યાગ કોઈપણ

Page #13

وفناده صفحه صفحه طالقفافك فافافكارفكانتفخه
| Uતાd
]
]
જીવન ઝરમર. ByDd લેખક–મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૮૭ થી શરૂ ) જે તે સમયે, જે તે પ્રકારે, જે તે જેણે આગમથી ઓળખાતા વિશ્વને ઉનામથી, દેષરૂપ મેલ રહિત તું; તે એક જ પરિરૂપી સમુદ્રની રચનાને પાર જે છે, ભગવાન હોય તે, તને મારા નમસ્કાર થાઓ. જેનું વચન પૂર્વાપર બાધા વિનાનું, અનુપમ
જેણે ત્રણ કાળમાં અલોક સહિત ત્રણ અને દેષરહિત છે, સાધુપુરુષથી વંદનીય, લેક આંગુલિ સહિત કરતલની ત્રણ રેખાની સમસ્ત ગુણના ભંડાર, દેષરૂપી શત્રુઓ પેઠે સાક્ષાત્ જોયું છે, (સર્વજ્ઞ, સર્વદશી) જેમના નાશ પામ્યા છે, એવા તે, ચાહે બુદ્ધ અને રાગ, દ્વેષ, ભય, રોગ, કાળ, જરા, હાય, શ્રી વદ્ધમાન પ્રભુ હોય, બ્રહ્મા હોય, ચપલતા અને લોભાદિ જેમના પદનું લંઘન વિષ્ણુ કે મહાદેવ હોય; પણ તેને હું નમકરવા સમર્થ નથી થયા તે મહાદેવને સ્કાર કરું છું. (અર્થાત્ રાગ-દ્વેષ રહિત (અર્થાત અઢાર દોષ રહિત, સર્વજ્ઞ, સર્વદશી વીતરાગ પ્રભુને મારા નમસ્કાર છે; પછી વીતરાગ મહાદેવને ) હું વંદું છું.
ભલેને નામ ગમે તે હોય.)
કરી શકતું નથી, વ્યક્તિ માત્રને માટે તેને ચોમાસાના ભેજથી તથા તેવા પ્રકારના અન્ય ત્યાગ અશક્ય છે એમ કહેવું એ મિથ્યા છે. સંયમાદિના વિઘાતક કારણોથી રક્ષી વસ્ત્ર જ ઘણું લેકે આત્મઘાત કરી અગ્નિમાં પ્રવેશી સંયમ-સ્વાધ્યાય-ધ્યાન આદિમાં સહાયક સહેલાઈથી હસતાં હસતાં શરીરને પણ ત્યજી બને છે; માટે વસ્ત્ર સિવાય પણ સિદ્ધિસાધના શકે છે. વ્યક્તિ વિશેષને આધીને શરીરને દુઃશક્ય છે તેથી તેને પણ સિદ્ધિનું સાધન ત્યાગ અશક્ય કે દુઃશક્ય કહેતા હો ! તે માનવું જોઈએ. વસ્ત્ર પણ વ્યક્તિ વિશેષને માટે ત્યજવું આ સર્વ હકીકત મૂચ્છના કારણની વાતને અશક્ય વા દુ શક્ય છે; માટે શરીરની જેમ વિરોધ કર્યા સિવાય કહેવામાં આવી છે. બાકી જે ત્યજવું અત્યંત મુશ્કેલ હોય તેના ત્યાગને ખરી રીતે તે સંયમીઓને કોઈ પણ સ્થળ આગ્રહ સેવે એ વ્યવહાર વિરુદ્ધ છે. વસ્તુ વિષયમાં મૂછ હોતી જ નથી.
બીજું શરીર સિવાય સિદ્ધિની સાધના કહ્યું છે કેનથી થઈ શકતી માટે તેને સિદ્ધિનું સાધન માને છે, તે બિચારા વસ્ત્રને શે અપરાધ?
र सव्वत्थुवहिणबुद्धा, संरक्खणपरिग्गहे । તેવા પ્રકારની વિશિષ્ટ શક્તિઓ જેમાં વિઘળો વિમ, નાવરત્તિ જમા ) નથી તે આત્માઓને શિયાળાની ઠંડીથી,
(ચાલુ)

Page #14

૨૦૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ:
આવી ગુણભરપૂર સ્તુતિ કરીને બ્રાહ્મણ જયવંત વર્તે છે. તેમના મુખથી તને ઈષ્ટ પંડિતે આ સાંભળી મૌન જ રહ્યા. મહારાજા તવની-શુદ્ધ ધર્મતત્વની પ્રાપ્તિ થશે.” કુમારપાલ બહુ જ પ્રસન્ન થયો અને બોલ્યા, આમ બોલી શંકરજી અદશ્ય થયા. રાજા ગુરુદેવ !
કુમારપાલ ગુરુદેવને પગે પડી કહે છે કે, અહીં સોમેશ્વર દેવ હાજર છે, આપ
આજથી આપજ મારા દેવ, ગુરુ, માતાજેવા મહષી મહાત્મા વિદ્યમાન છે, મારા
પિતા છે. બીજું કંઈ નથી. પૂર્વે જીવિતજે તત્વને અથ–મુમુક્ષુ અહીં વિદ્યમાન
આ દાનથી આ લેક આપ્યું હતું, હવે ધમે.. છે; આ ત્રિવેણી સંગમ થયો છે. તે મને પદેશથી પરલોક આપો. બસ! શુદ્ધ દેવ, ગુરુ અને ધર્મતત્ત્વ સમજો અને રાજા કુમારપાલે માંસાહારને સર્વથા સાચું શું છે? તે કહો. હં સ્થિરચિત્તે આ ત્યાગ કર્યો, અભક્ષ્યને ત્યાગ કર્યો અને સત્ય તત્ત્વત્રયીની આરાધના કરી મારા આત્માને ઘમે ઉપર તેની વધુ ને વધુ પૂર્ણ શ્રદ્ધા દૃઢ સંસારસમુદ્રથી તારું. વળી આપ જેવા ગઇ. થઈ. પછી તે સૂરિજી મહારાજને ઉત્સવપૂર્વક દેવ મળ્યા છતાં યે યદિ તતવનો સંદેહ રહે પાટણે પધરાવ્યા છે, નિરંતર ધર્મદેશના સાંભળે તે સૂર્યોદય થયા છતાં યે વસ્તુ ન દેખાઈ છે અને શુદ્ધ જૈન ધર્મની આરાધના કરે છે. અને ચિંતામણિ મળ્યા છતાંયે દરિદ્રી રહ્યા જેવું થશે.
એક વાર વિદ્વાનોની સભા મળી છે. દેશ- શ્રી આચાર્ય મહારાજે રાજાની સાચી દેશના પંડિતે આવ્યા છે. ધર્મતત્વની ચર્ચા જિજ્ઞાસાવૃત્તિ પારખીને કહ્યું, રાજન્ ! તમે
છે. ચાલી છે. બધાયે પંડિતે એ પોતાના ધર્મ બરાસને ધૂપ કર્યો જાઓ, હં મંત્ર ભણે છે. તત્વની સત્યતા સાબિત કરવા પ્રયત્ન કર્યો. બને જણ ગભારામાં રહ્યા છે, મધ્યરાત્રિએ ૧૭
S: યુક્તિ, તર્ક, દલીલને ધોધમાર વાણીપ્રવાહ મહાદેવજીના લિંગ(પિંડી )માંથી તેજ ની. વહાવ્યા. રાજા સિદ્ધરાજ આ વિતંડાથી-વાણીકર્યું, તેમાંથી ગંગા, જટા, ચંદ્રકળા અને
વિલાસથી કંટાળે. એને એમ થયું કે આ ત્રિનેત્ર ઈત્યાદિ ઉપલક્ષણ યુક્ત શંકર નીકળ્યા,
' વાણીવિલાસમાં તે ધર્મ ક્યાંથી ઉપલબ્ધ તે દેખી, સૂરિજી મહારાજે રાજાને કહ્યું,
' થાય? છેવટે એણે જૈનાચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજી તમે એમને ધર્મતત્ત્વ પૂછી જુઓ. રાજાએ
મહારાજને વિનમ્રભાવે પૂછયું-મહારાજ ધર્મવિનયથી નમસ્કાર કરી યથાર્થ ધર્મ તત્વ
તત્વ ક્યાં છે? શું છે-કયું છે? તે પૂછ્યું. સાક્ષાત્ મહા
સૂરિજી મહારાજે “ચારી સંજીવની દેવજી બોલ્યા, અને અંતમાં કહ્યું છે ન્યાય ” દષ્ટાંતપુર:સર સમજાવી રાજાને રાજન ! હે કુમારપાલ! જો તું મેક્ષ અને કહ્યું જે ધર્મ આચરવાથી આત્માની શદ્ધિ મેક્ષ આપનાર ધર્મની ઈરછા રાખતા હો. થાય, જે ધર્મ આરાધવાથી ષડરિપને પરાજય તો હાલમાં પૃથ્વીમાં સર્વ દેવના અવતારરૂપ થાય, જે ધર્મની ઉપાસનાથી દયા, પ્રેમ-સ્નેહ નિષ્કપટપણે પરબ્રહ્મને જાણનાર, બાળપણથી ૧. દષ્ટાન્ત પ્રસિદ્ધ હેવાથી મેં અહીં નથી સંયમધારી, સ્વ૫રમતના સર્વ શાસ્ત્રના પાર આપ્યું. બાકી આ દષ્ટાતમાં શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીની ગામી અને બ્રહ્માના જેવા આ હેમાચાર્ય પ્રતિભા કેવી ચમકે છે એ જ જોવાનું છે,

Page #15

શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યની જીવન ઝરમર.
૨૦૩
વધે, ન્યાય નીતિ સદાચાર વધે, અને જે સુધી અમે મોઢામાં પાણીનું ટીપુંયે નથી ધર્મ આરાધવાથી આપણા રાગ, દ્વેષ, મેહ, નાંખતા. મમત્વ ઓછાં થાય, કર્મ ક્ષય થાય એ સત્ય ધર્મ છે. એવા ધર્મતત્વની પ્રાણી માત્ર સદાયે
આ સૂર્યદેવના ઉપાસકોને પૂછો કે સૂર્ય ઉપાસના કરવી જ જોઈએ. સાચે આત્મધર્મ
આ ગ્રહણ થાય છે ત્યારે તો તમે ભેજન-પાણી એનું નામ છે, પ્રાણી માત્ર પ્રતિ દયા, ક્ષમા,
નથી કરતા તે આ જ સૂર્યદેવ અસ્ત થાય છે
ત્યારે રાત્રે ભજન કેમ કરે છે અને મૈત્રી, પ્રમોદ, કારુણ્ય અને માધ્યચ્યા જીવનમાં પ્રગટે. રાજન! આ ઉત્તમ સ. પુરાણમાં લખ્યું પણ છે કેધર્મ કે ન પાળે?
"अस्तंगते दिवानाथे आपो रुधिरमुच्यते । સિદ્ધરાજ ત્યારપછી શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીનો અન્ન માં સર્ષ શો માન મર્જા | પરમ અનુરાગી બને છે અને જૈન ધર્મ
તેમજ સકંદપુરાણમાં સૂર્યની સ્તુતિ ઉપર પણ તેને બહુમાન વધ્યું.
કરતાં લખ્યું છે કે “તારો અસ્ત થયા પછી
* પાણી લેવું તે રુધિર બરાબર છે. તારા કિરએક વાર મહારાજા કુમારપાલ પંડિતોની થી સ્પર્શ થયેલું પાણી જ પવિત્રતા સભા ભરીને બેઠા છે ત્યાં એક વિદ્વાને કહ્યું- પામે છે.” વગેરે. તો મહાનુભાવે સાચા મહારાજ, આ જૈનાચાર્ય આપણા વિશ્વમાન્ય સૂર્યોપાસક બની રાત્રિભેજનને સર્વથા સૂર્યદેવને નથી માનતા.
ત્યાગ કરો. પાણી પીવાનું પણ સૂર્યાસ્ત પછી રાજા પૂ. આચાર્ય મહારાજની સામે ત્યાગ કરે તો તે તમને સૂર્યના સાચા ઉપાસક જુએ છે. સૂરિજી મહારાજ હસીને જવાબ કહી શકીએ, બાકી તે ઠીક જ છે. આપે છે-રાજન ! જેને સહઅરમિ, સવિતા આક્ષેપ કરનારને મૌન જ રહેવું પડ્યું. નારાયણને સમકિતી દેવ માને છે. બીજું જૈને જેટલા સૂર્યના સાચા ઉપાસક સંસારમાં
ત્યાં વળી એક પંડિતરાજ બેલી ઊઠ્યાકેઈ નથી એમ કહે તે ચાલે. જાઓ. જેને મહારાજ, આ જનાચાર્ય આપણું વિશુઆ પંડિતો સૂર્યદેવ માને છે તેના અસ્ત
તે ભગવાનને પણ નથી માનતા. વૈષ્ણવે વિષ્ણુ પછી અમે જૈન સાધુઓ કદી પણ મોઢામાં
વિના બીજાથી મુક્તિની પ્રાપ્તિ નથી માનતા. અન્ન કે પાણી નથી નાખતા. રાત્રે અમારા
રાજા આમાં કાંઈ સમજે નહિં. એણે સૂરિપુંગવ આચાર મુજબ પાણીનું ટીપુએ નહિં નાંખ
શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીની સામે જોયું. વાનું. જૈન ધર્મને પણ એ જ ઉપદેશ છે કે સૂરિજ–રાજન ! એનું કહેવું સાચું છે. દરેક જૈને રાત્રિભેજનને સર્વથા ત્યાગ પરંતુ એને ખબર નથી કે સાચા વૈષ્ણવ કરવો જોઈએ.
કોણ છે? જૈન સાધુઓ જ સાચા વૈષ્ણવ છે. પ્રાતઃકાલમાં પણ સૂર્યોદય પછી બે ઘડી
(ચાલુ)

Page #16

" पूर्वं न्यायविशारदत्व बिरुदं काइयां प्रदत्तं बुधैः, न्यायाचार्य पदं ततः कृतशतग्रंथस्य यस्यार्पितम् ।
@@@@@@@@D@@@@COO
શ્રીમાન યશાવિજયજી,
@OOTOT (*) @@@@@06 ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૮૯ થી શરુ
લે.−ા. ભગવાનદાસ મનસુખભાઇ મહેતા M, B, B. S,
અધ્યાત્મ જીવન
6
સત્ર પ્રમાણભૂત હાઇ ચિરસ્થાયી કીર્ત્તિને બાકી એમનું પરું જીવન તા આધ્યા-લીધે નાટ આઉટ જ ( Not out) રહ્યા છે! ત્મિ-આત્મપરિણતિમય આદર્શ મુનિ જેમ ઉત્તમ ખેલાડીના બાલે માલે રસિક પ્રેક્ષક જીવન ’ છે. પોતાના જીવનસમય તેમણે અપ્ર- લોકો હર્ષાવેશમાં આગ્રીન પાકારે છે, તેમ આ માદપણે યથાક્ત મુનિધના પાલનમાં, શાસન- સાહિત્ય મહારથીના ખેલે ખેલે તત્ત્વરસિક ની પ્રભાવનામાં, સતક્રિયાદ્વારમાં, અને પ્રમાણુ વિદ્યુજના ‘ધન્ય ધન્ય ’ના હર્ષોંનાદા કરે છે ! ભૂત એવા વિપુલ સાહિત્યસર્જનમાં સુવ્યતીત પરમતત્ત્વચિંતક શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ અ જલિ કર્યા છે. ગુજરાતી, સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને માર વાડીએ ચાર ભાષામાં તેમણે આબાલવૃદ્ધ સર્વ ને ઉપયેગી એવું વિવિધ વિષયી તાત્કીર્ણ સાહિત્ય સર્જ્યું છે. તેમના મુખ્ય વિષય ન્યાય, સમાજસુધારણા, અધ્યાત્મ, યાગ, ભક્તિ સ્પાદિ છે. એકલા ન્યાય વિષયના જ તેમણે એક સે ગ્રંથ રચ્યાથી ન્યાયાચા પદ મળ્યાના તેમણે પાતે જ ઉલ્લેખ કરેલા છે:
આપી છે કે યશોવિજયજીએ ગ્રંથા રચતાં એટલેા ઉપયાગ રાખ્યા હતા કે તે પ્રાયે કાઇ ઠેકાણે ચૂકયા નહેાતા. ’ અક્ષરમાં અક્ષર આત્મા
6
સાહિત્યની સદીઓ
"
તેમજ રહે ? પદાંકિત એક સે। ગ્રંથ રચવાની પ્રતિજ્ઞાના ઉલ્લેખ તેમણે પાતે જ કચેર્યા છે. આમ હાલના ક્રિકેટના ઉત્તમ ખેલાડીએ (Century Batsman )જેમ આ સાહિ ત્યના મહાન ખેલાડીએ વાડ્મય-ક્રીડાંગણમાં સદ્દીઓ નોંધાવવાની જ વાત કરી છે! અને
ܕ
આમ અક્ષરદેહમાં જેના અક્ષર આત્મા પ્રતિષિ'ખિત થાય છે, પ્રત્યક્ષ ચૈતન્ય ચમ ત્કાર જણાય છે, એવા આ મહાત્માનુ` અયાત્ય જીવન તેમની કૃતિઓના આભ્યંતર દન પરથી વિચક્ષણ વિવેકી અનુમાની શકે છે. તેમની એક એક કૃતિ એવી અમૂલ્ય અને અપૂર્વ તત્ત્વસ ભારથી ભરેલી છે કે, તે પ્રત્યેકનુ વિહંગાવલેાકન કરવા માટે પણ અનેક લેખમાલા જોઇએ, ઊડતી નજર નાખવા માટે પણ ઘણા વખત જોઇએ. પણ અત્રે તેટલા સમય નથી ને અવકાશ પણ નથી, લેખકની શક્તિ નથી ને વાચકની ધીરજ પણ રહે તેમ નથી. એટલે અત્રે તે યત્ર તંત્ર દષ્ટિપાત કરીને જ સંતોષ માન સમકાલીના
અને તે કરીએ તે પહેલાં તેમના સમ

Page #17

-
શ્રીમાન યશોવિજયજી
૨૦૫
કલીનને કંઈક વિચાર કરીએ. ઉ૦ વિનય- શ્રી આનંદઘનજીને સમાગમ વિજયજી, આનંદઘનજી, સત્યવિજય શ્રીમાન આનંદઘનજીને દર્શન-સમગણી, માનવજય ઉપાધ્યાય આદિ વિશિષ્ટ ગમ એમના જીવનની એક ક્રાંતિકારી વિશિષ્ટ વિદ્વદ મંડલી તેમની સમકાલીન હતી. તેમાં ઘટના છે. તે વખતનો રૂઢિચુસ્ત ને ક્રિયાજડ ય ખાસ કરીને શ્રી વિનયવિજયજી તો
સમાજ એવી પરમ અવધૂત દશાવાળા, એમને સહાધ્યાયી પરમાર્થ સુદુ હત; આ આત્માનંદમાં મગ્ન રહેનારા, આત્મારામ વિનયવિજય અને યશવિજયની જેડી સુ- સત્પરુષને ઓળખી ન શકો, ને આ પ્રસિદ્ધ છે. બન્ને ગાઢ પરમાર્થ મિત્ર અને
લાભાનંદજી” ને યથેચ્છ લાભ ન ઉઠાવી ઉત્તમ કોટિના શાંત મુમુક્ષુ હતા. આ લે
શક્ય ઘર આંગણે ઊગેલા કલ્પવૃક્ષને ન ખકના પૂ. પિતાશ્રીએ (સદ્. શ્રી મનસુખ
આરાધી વાંછિત ફલથી વંચિત રહ્યો. એ ભાઈ કીરચંદ્ર મહેતા) પોતાની શાંત
સમાજનું મહાદુર્ભાગ્ય અથવા કરાલ કલિસુધારસની વિદ્વત્તાપૂર્ણ મુખમુદ્રામાં આ
કાલનો દુષમકાળને મહાપ્રભાવ ! પણ તેવું અંગે કહ્યું છે કે –“ શ્રી યશવિજય અને
તેવાને ખેંચે, Like attracts like, લેહવિનયવિજય તે પ્રાયઃ એક બીજાની સમીપે
ચુંબક લેહને ખેંચે એ ન્યાયે શ્રી યશેરહેતા. કાશી ન્યાયના અભ્યાસ અર્થે બંનેનું
વિજ્યજી શ્રી આનંદઘનજીને તેમના યથાર્થ સાથે જવું થયું હતું * * આમ છે કે શ્રી
સ્વરૂપમાં ઓળખી શકયા. વર્તમાનમાં પરમ યશવિજય અને શ્રી વિનયવિજય બંને પ્રાયઃ
યેગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી ઓળખી શકયા છે સહચારી સહાધ્યાયી હતા, સમસ્વભાવી હતા, છતાં જ્યારે શ્રી યશોવિજયે લંકાનુગ્રહ
તેમ. શ્રી. આનંદઘનજી અંગે શ્રીમદ્ રાજભણું વીર્ય પ્રવર્તાવ્યું હતું, ત્યારે શ્રી વિનય
ચંદ્રજીએ આ પરમ મનનીય વચન વિજયે મૂળથી જ શાંત વૃત્તિ સાધવામાં એ
ઉચ્ચાર્યા છે— ફેરવ્યું હતું. ” જેમાં ઘેર ઘેર રસપૂર્વક શ્રી આનંદઘનજીને રાજચંદ્રજીની વંચાતો સુપ્રસિદ્ધ શ્રીપાળ રાસ તો આ
ભાવાંજલિ બંને મહાત્માઓની સંયુક્ત કૃતિ છે; શ્રી વિનયવિજયજીએ એનો પૂર્વ ભાગ ર,
શ્રી આનંદઘનજીએ સ્વપરહિતબુદ્ધિથી ત્યાં તેમને દેહોત્સર્ગ થયે; એટલે શ્રી યશ
લેકપકાર પ્રવૃત્તિ શરૂ કરી. આ મુખ્ય પ્રવૃવિજયજીએ તેને ઉત્તર ભાગ રચી ઉત્તમ
ત્તિમાં આત્મહિત ગીણ કર્યું, પણ વીતરાગ મિત્ર કાર્ય કર્યું. છેવટે ત્યાં શ્રી યશોવિજયજી
ધર્મવિમુખતા, વિષમતા એટલી બધી વ્યાપી લખે છે
ગઈ હતી કે લેકે ધર્મને કે આનંદઘનજીને
પિછાણી ન શક્યાં, ઓળખી ન શકયાં. “માહરે તે ગુચરણ પસાથે,
પરિણામે શ્રી આનંદઘનજીને લાગ્યું કે પ્રબળ અનુભવ દિલમાંહિ પડે; વ્યાપી ગયેલી વિષમતા ગે લેકે પકાર, અદ્ધિ વૃદ્ધિ પ્રગટી ઘટમાંહે, પરમાર્થપ્રકાશ કારગત થતું નથી, અને આતમરત હઇ બે રે
આત્મહિત ગૌણ થઈ તેમાં બાધા આવે છે, મુજ સાહિબ જગને તુકે, ” માટે આત્મહિતને મુખ્ય કરી તેમાં પ્રવર્તવું

Page #18

અનમોનમઃ
|
છે શ્રદ્ધાન અને સભ્યત્વને થંચિત ભેદ.
નિકળથી કાનના Aિી ના
ના
ના
વિશે
લેખક–સંવિજ્ઞ પુણ્યવિજયજી મહારાજ. શ્રદ્ધાન એ ઉત્તમ અધ્યવસાયરૂપ છે. આથી સાબિત થયું કે ખરી રીતે સમ્યકૃત્વ તત્વાર્થ શ્રદ્ધાન એ સમ્યકત્વનું કાર્ય છે. જ્યાં અને શ્રદ્ધા એ બને અલગ છે, છતાં આપ
જ્યાં શ્રદ્ધા હોય ત્યાં ત્યાં સમ્યક્ત્વ જરૂર ચારિક ભાવથી સમ્યકત્વરૂપ (શ્રદ્ધાના) હોય. દષ્ટાંત એ કે-જેણે મન:પર્યાપ્તિ પૂરી કારણમાં શ્રદ્ધારૂપ(કાર્ય)ને ઉપચાર કરીએ કરી છે એવા કરણપર્યાપ્તા અને દશે પ્રાણેને તે બન્ને એક પણ કહી શકાય એમ ધારણ કરનાર શ્રદ્ધાવાળા શ્રી તીર્થકર આદિ “ધર્મસંગ્રહ” માં પૂ. ઉ. મ, ના વચનેથી મહાપુરુષોને સમ્યક્ત્વ જરૂર હોય છે. આ જાણી શકાય છે. તાત્પર્ય એ કે-શ્રદ્ધાન એ બાબતમાં ન્યાય પણ એમ જ સ્પષ્ટ જાહેર ઉત્તમ માનસિક અધ્યવસાયરૂપ છે, તેથી કરે છે કે-રડાના દષ્ટાંતે જ્યાં ધૂમાડો હોય એકાતે શ્રદ્ધા અને સમ્યકત્વ એક જ માનત્યાં અગ્નિ જરૂર હોય જ, પરંતુ જેમ તપા- વામાં ઉપર જણાવેલા અપર્યાપ્તા જેમાં વેલા લેઢાના ગેળા આદિમાં ધૂમાડા વિના અને સિદ્ધ પરમાત્મા વિગેરેમાં પણ સમ્યપણ અગ્નિ દેખાય છે અને રસોડા આદિમાં કુત્વનું લક્ષણ ઘટી શકે નહિ, કારણ કે ધૂમ સહિત અગ્નિ દેખાય છે, તેમ જ્યાં તેઓને મન નથી માટે શ્રદ્ધારૂપ સમ્યકત્વ સમ્યકત્વ હોય ત્યાં તે જીવને શ્રદ્ધા હોય પણ હોઈ શકે નહિ. અને ભગવાન શ્રી તીર્થઅથવા ન પણ હોય, જેઓ પાછલા ભવનું કર દેએ તેમને સમ્યક્ત્વ હોય એમ કહ્યું સમ્યકત્વ લઈને માતાના ગર્ભમાં ઊપજે, છે, જેથી આ ગૂંચવણ દૂર કરવા માટે શ્રી એવા શ્રી તીર્થંકર વિગેરે મહાપુરુષોને મનઃ- ભદ્રબાહસ્વામીએ “આત્મપરિણામરૂપ સમ્યપર્યાપ્તિ પૂરી થયા પહેલાં એકલું સમ્યકત્વ કુ” એમ ફરમાવ્યું. આ લક્ષણ સર્વત્ર વ્યાહોય છે અને તે પર્યાપ્તિ પૂરી થયા પછી પક છે એમ સમજવું. બને સમ્યકત્વ અને (શ્રદ્ધા ) હોય છે.
ગ્ય છે. આવી વિચારણને પરિણામે તે ધર્મ છે. પ્રગટપણે લેકે આનંદઘનજીને લેક સંગ તજી દઈ વનમાં ચાલી નીકળ્યા. ઓળખી ન શક્યાં. પણ આનંદઘનજી અપ્રવનમાં વિચરતાં છતાં અપ્રગટપણે રહી ગટ રહી તેમનું હિત કરતા ગયા.”ૌક (ચાલુ)
વશી-પદ આદિવડે લોકપકાર તે કરી ગયા. નિષ્કારણ લોકપકાર એ મહાપુરુષોનો *( જુઓ) શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પત્રાંક ૮૦૭.

Page #19

الكسالافيكفنه
તે આત્માનુભવ
(સંગ્રાહક – મુનિરાજશ્રી લમીસાગરજી મહારાજઅમદાવાદ) બાહ્ય પદાર્થોમાં પ્રગટતી રૂચિવૃત્તિને કલ્પિક નિદ્રાની સ્થિતિને અનુભવ આત્મજ્ઞાન બળે અન્તરમાં કોઈ ગુણમાં રમા- થાય. આત્માના શુદ્ધ ધર્મમાં પરમ પ્રેમથી વવી, અને અતરમાં પરમ પ્રેમ પ્રગટે તથા મન એટલું બધું લીન થઈ જવું જોઈએ કે, અન્તરમાં રૂચિરની ધારા વહે અને તેથી જેથી આત્મશાનું અવલંબન લેવાની જરૂર અન્તર્મમ મન રહે એવું આત્મસ્વરૂપ જાગ્રત અથવા અન્ય જ્ઞાનીઓનાં અવલંબનની જરૂર રહે એમ પૂર્ણ વિર્ય પ્રવર્તાવવાની આવશ્યકતા ન હે. આત્માના શુદ્ધ ધર્મમાં મન એટલું છે. આત્માને પિતાના ધર્મમાં અત્યંત રાગ બધું લીન થઈ જવું જોઈએ કે, જેથી બાહ્ય જેમ જેમ પ્રગટ થતે અવબોધાય છે, તે તે વિષયમાં કદાપિ સુખની ભાવના ન પ્રગટે. અંશે બાહ્યમાંથી અત્યંત રાગ ન્યૂન થતે આત્માના શુદ્ધ ધર્મમાં મનને પૂર્ણ રસ પડે અવબોધાય છે. મહાસમર્થ આત્મજ્ઞાની અને તેથી તેને વિષમુખ થવાનાં નિમિત્તો સષ્ણુની કૃપાએ બાહ્ય દશ્યમાંથી રાગ ટળે મળે તે પણ તે આત્માના શુદ્ધ ધર્મમાં જ છે અને અન્તરમાં પ્રેમ લાગે છે. આત્માના લાગી રહે એવી મનની શુદ્ધતા કરવાને હે શુદ્ધ સ્વરૂપમાં મન એટલું બધું રૂચિરસથી ચેતન ! તું પ્રયત્ન કર. આત્મ વીત્સાહથી લીન થવું જોઇએ કે, જેથી તેના પર સંસા- પ્રવૃત્તિ કર. તારી પ્રવૃત્તિ આધ્યાત્મિક હેવી રની વિપત્તિની અસર ન થાય. આત્માના જોઈએ. તારા મનમાં પ્રગટતા અધ્યવસ્વરૂપમાં વિશુદ્ધ પ્રેમરસથી એટલું બધું લીન સાથી આત્માની દશામાં તું કેટલે ઉચ્ચ થઈ જવું જોઈએ કે, સાત પ્રકારના ભયથી થયે છે, તે અવબોધાશે. તારી વર્તમાન તેને વા શરીરને અંશમાત્ર ચાંચત્ય ન સ્થિતિ એ ભવિષ્ય જામનું આધ ધારણ પ્રગટે. આત્માના સ્વરૂપમાં એટલું બધું છે, માટે જેટલું બને તેટલું આત્મહિત ક૨. લીન થઈ જવું જોઈએ કે, મનને બાહ્ય કઇ x x x પણ વિષયમાં સ્વપ્નમાં પણ રૂચિ ન પ્રગટે. ભૂતકાલમાં નરક, સ્વર્ગ, તિર્યંચ અને આત્માના શુદ્ધ ધર્મ માં વિશુદ્ધ રૂચિરસના મનગતિના અનેક પાને ધારણ કરતન્મય ભાવથી મન લીન થઈ જવું જોઈએ નાર તે પિતે જ હતો. જે જે દેના અવકે, કીતિ અને અપકીર્તિના કોઈ પણ શબ્દની તારે તે કર્યા તેની શક્તિઓનાં બીજકે વા વિચારની ગમે તે જાતની આમ પર અસર તારામાં જ હતાં. નરકમાં નારકીના અવતાર ન થાય. આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં વિશુદ્ધ લીધા તેના હેતુઓ પણ તારા મનમાં હતા. પ્રીતિથી મનને એટલું બધું લીન કરવું હવે તું વિચાર કર કે, તારામાં કઈ જાતના જોઈએ કે, જેથી અઘાતી કર્મનો પ્રારબ્ધ પર્યાની ખામી છે. આવી રીતે અવતારાઉદય જોગવતાં છતાં શુભાશુભ વિકલ્પ સંક- દિક અશુદ્ધ પર્યાને ધારણ કરીને તે ૯૫માં મનની પ્રવૃત્તિ ન થાય. આમાના ભવમાં નાટ્યકર્મ અનન્ત વાર કર્યો, તેના શુદ્ધ ધર્મમાં વિશુદ્ધોપગથી એટલું સંસ્કારોના બીજકે જે કંઈ સૂમ પ્રકૃતિઓ બધું મન લીન થઈ જવું જોઇએ કે, રૂપે તારા અસંખ્યાત પ્રદેશોમાં વર્તતા હોય વિશ્વમાં જાગતા છતાં જ્ઞાનભાવે નિર્વિ- તેઓને સંપૂર્ણ નાશ થાય એ આત્મવીર્ય

Page #20

૨૦૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
ભાવ સ્પરાવ. તું શુદ્ધોપગે અપ્રમત્ત બનીને દ્રવ્યના શુદ્ધ પર્યાની વ્યક્તતામાં ઉપગ શુભાશુભ પરિણામરૂપે પરિણમતા આત્મ- કર. ચાર પ્રકારના અનુગના જ્ઞાનને પિતાના વીર્યને પોતાના શુદ્ધ ધર્મમાં વાળીને શુદ્ધ હિતાર્થે વાપર. રૂપમાં પરિણમાવ. સંસારરૂપ યન્ટની કુચી વ બેયલર સમાન મન છે. શુભાશુભમાં ચાર અનુયોગને ઉદ્દેશ પરિણમતું એવું મન પિતાના આત્માના શુદ્ધ ધર્મમાં ચિંતવનરૂપ કાર્યમાં વાળવાથી મનના પ્રત્યેક આત્માની ઉન્નતિ થાય એવા પ્રકારના
ચાર પ્રકારના અનુગ જ્ઞાનને ઉદ્દેશક સ્થિરતા થતાં સંસારચક્ર બંધ પડી જાય છે. છે. ચાર પ્રકારના અનુગનું જ્ઞાન યથાયોગ્ય હે આત્મન ! પિતાના શુદ્ધ ધર્મમાં મનને રીતે સંપ્રાપ્ત કરીને તેને ઉપગ ખરેખર ૨માવીને તું પોતાની શુદ્ધતાના પ્રદેશમાં પિતાના આત્માની શુદ્ધિ કરવા માટે કરે આગળ વધ. આ ભવમાં આત્મિક ધર્મોન્ન જોઈએ. ચાર પ્રકારના અનુગના જ્ઞાનનું તિનો જેટલો પ્રયાસ કર્યો તેટલે આવતા ફળ એ છે કે, સર્વ રાગાદિક વૃત્તિઓ તથા ભવમાં કર નહિ પડે અને આગળથી પ્રવૃત્તિથી વિરામ પામીને આત્માના શુદ્ધ અભ્યાસ શરુ કરવો પડશે. બાહ્યના જેટલા ધર્મમાં લીન થવું, અને રાગાદિકને નાશ વિભાવ ધર્મ છે તેનામાંથી અસત્વ ત્યજીને કરવા આત્મિક પરિણામ અને બાહ્ય નિમિત્ત હે ચેતન ! તારા શુદ્ધ ધર્મમાં તન્મયભાવે સાધન વડે પ્રવૃત્ત થવું. આ નિવૃત્તિમાર્ગ સ્થિર થઈ જા. અન્ય દેવ-દાનના સાહા એ મુક્તિને રાજમાર્ગ છે, અને એવા સહજ ની આશા ન રાખ. તેઓ પણ રોહના
યેગમાર્ગે વા રાજમાર્ગ વિચર્યા વિના ચક્રમાં સપડાયેલા છે. તું આત્મબળ ઉપર
આન્નતિના અનુભવે સંપ્રાપ્ત કરી શકાય
નહિ. ચાર પ્રકારના અનાગનું જ્ઞાન પિતાના જ ઝૂઝ. તારે શુદ્ધો પગ એ સર્વ
આત્મામાં વિરતિભાવે પરિણમે એવી રાજદેવ-દેવીઓના કરતાં તારા સ્વરૂપની માર્ગની પ્રવૃત્તિ આદરવા ગ્ય છે. હે ચેતન! શુદ્ધિ માટે અનતગુણુ બળવાન છે. તું સાધુવેષ, આચાર અને આત્મગુણેથી કથાનુયોગનાં અનેક પુસ્તક વાંચીને અન્યને એવી સહજયેગની દશામાં પરિણામ પામ, કથાથી રીઝવવા કરતાં સ્વકીય શદ્ધ ધર્મ અને પરભાવથી પરિપૂર્ણ વિરામ પામ કે પૂર્ણ આવિર્ભાવ કર કે જેથી સર્વ જગતને જેથી પરમામદશા પ્રાપ્ત થવાની આ ભવમાં ધર્માથે તારું જીવન આદર્શરૂપ બને અનુભવ જ્ઞાનમાં પરિપૂર્ણ નિશ્ચયતા થાય. અને તેને કથારૂપે લેકે કળી શકે. તને થનારા જ્ઞાન અને ચારિત્રના અનુભવે ગણિતાનુગમાં દક્ષત્વ મેળવીને પરભાવમાં આ
આગળના અનુભવને પ્રગટાવે છે. આ પ્રમાણે
પરંપરાનુભવ શ્રેણિયાના સંસ્કારોમાં એકઠું ગણિતાનુયેગને ન પરિણમાવતાં પિતાના શુદ્ધ
થતું જ્ઞાન, ચારિત્રબળ છેવટે શુદ્ધ નૈઋયિક ધર્મપર્યાની ગણનામાં તેને ઉપયોગ કરે છે
મુક્તિના અનુભવને પ્રગટાવે છે; માટે હે કે જેથી તું પણ અન્ય લેકમાં ધર્મ - ચેતન ! તારામાં રહેલા પરિપૂર્ણ શુદ્ધ રણાર્થે વ્યક્તિના અવલંબન તરીકે ગણાય. જ્ઞાન તૈક્ષયિક અનુભવને પ્રગટ કરતું ચિરણકરણાનુગની વિદ્વત્તાને પિતાનામાં જેમ જેમ રાગાદિક વિકલ્પ-સંકલ્પ વૃત્તિશુદ્ધ ચારિત્ર્ય પરિપૂર્ણ પ્રગટાવવા માટે ઉપ- યેથી વિરામ પામીને પરમ પ્રેમથી અતરમાં ગ કર. દ્રવ્યાનુયોગના જ્ઞાનને સ્વાત્મ રમતા કરીશ. બાહ્ય તથા આન્તરિક સાધન

Page #21

આત્માનુભવ
સામગ્રીની તને અમુકશે પ્રાપ્તિ થઈ છે. અને તે આત્મ વીર્યભાવ પ્રગટાવવાની આવશ્યહવે શુદ્ધોપયોગથી આગળની સામગ્રી પણ કતા અવેલેકાય છે. અને તે પ્રમાણે અનેકાત તારે પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ. શરીરપ્રવૃત્તિ કરતાં અનુભવજ્ઞાનની વૃદ્ધિ કરવામાં સ્યાદ્વાદ વિચારઆ બાબતમાં તારે મનને અતર્મુખ કરીને શ્રેણીમાં આગળ વધી શકાય છે. આવી શોપગથી આત્મસ્વભાવમાં સ્થિર રહે- દશાને અનુભવ આવે છે. અને તેથી કષાવાની ઘણી જરૂર છે. પિતાના શુદ્ધ ઘમ માં યની ક્ષીણતા અમુક રીતિએ અમુક ભાવે પરમાનન્દ રસ પડે એવી રીતે સ્થિર થઈ જા.
થાય છે તે અનુભવ આવે છે. આવા નિર્વિકલ્પ દશામાં બહુ કાળ વ્યતીત થવાથી આત્મામાં આપોઆપ મેક્ષ અનુભવાય અને
અનેકાન્ત જ્ઞાન-સંસ્કારનું દાઢ્ય થતું જાય
છે. અને ભવિષ્યમાં તેવું ઉચ્ચ શુદ્ધજ્ઞાન અનુભવાશે.
વિશેષ વિશેષભાવે ખીલતું જાય એવા ઉપા
યોને વર્તમાનમાં લેવાની જરૂર છે. શ્રી વીર પિતાને આત્મા સાકાર કેવી રીતે છે ?
પ્રભુની પટ્ટપરંપરાએ પ્રાપ્ત થયેલ આગમેનિરાકાર કેવી રીતે છે? નિત્ય કેવી રીતે છે?
વડે સ્યાદ્વાદજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થતા આવી હાર્દિક અનિત્ય કેવી રીતે છે? આત્મા એક જ સત્ છે ? કમદિ વિભાવ કંઈ નથી. ઇત્યા
સફુરણાઓ જાગ્રત થાય છે, અને આત્માનું
સમ્યજ્ઞાન જગતના સર્વે અને પ્રાપ્ત થાય દિક કઈ અપેક્ષાએ છે? તે સર્વે અનેકાત
એવી કર્તવ્યતા પ્રતિ પ્રવૃત્તિ કરાય છે. આ જ્ઞાનને આત્મમાં અનુભવ કરતાં અવબોધાય છે. અને તેથી વિશ્વમાં પ્રવર્તતા અનેક ધર્મો :
ત્મજ્ઞાન એ જ બ્રહ્મજ્ઞાન છે, આત્મજ્ઞાનના કયા કયા આશએ-વિચારનાએ ઉત્પન્ન એક
અનુભવની ખુમારીની ફુરણુઓ જીવતા થએલા છે. સમ્યક અવબોધાયાથી આત્મામાં રાષ્ટ્ર
શબ્દને હૃદયદ્વારા ઉદ્દગીરે છે. અને આસ્વસ્વરૂપનો નિર્ણય થાય છે તેથી વથા વિજે
ભાભિમુખવૃત્તિની સાધનામાં આત્મબળને તથા ત્રણાને એવો અનુભવ થવાથી કદા
પ્રેરે છે. આવું અંતરમાં પ્રવર્તતાં ભવિષ્યમાં ગ્રહના મૂલ બને છૂટી જવાથી આત્મા, આત્મપર્યાની શુદ્ધતામાં પરંપરાએ વૃદ્ધિ આગ્રહરૂપ ભારથી લધુ થાય છે. હેય. સેય થશે, એવો અનુભવ આવે છે. સમભાવની અને ઉપાદેયપણે સર્વ નની સાપેક્ષતાએ દશામાં સ્થિરતા વિશેષ થાય એમ પ્રવૃત્તિ સર્વ ધર્મોના સર્વ પ્રકારના ઉદેશ, વિચારોનું કરવી જોઈએ. કાયાની ચંચલતા, મનની દ્રવ્ય. ક્ષેત્ર, કાલ અને ભાવથી જ્ઞાન થતાં ચંચલતા અને વચનને રોધ કરવાથી આ ભૂતકાળ, વર્તમાનકાલ અને ભવિષ્યકાલમાં માની સ્થિરતા થાય છે. આત્મા જ્ઞાનને થનાર અનેક ધર્મોના મૂળ આશયેનું પ્રસ્ફ- ઉપયોગ પ્રવર્તાવીને આત્મામાં લયલીનતા ટન થાય છે; આવા અનેકાન્ત જ્ઞાનના અન- કરવાથી આત્માના ગુણેમાં સ્થિરતા થાય છે. ભવ પ્રદેશમાં સર્વ નાની અપેક્ષાએ અનેક આત્માને જ ફક્ત એક ઉપગ ધારણ કરમત-ધર્મોને અવલોકવાની દૃષ્ટિ પ્રાપ્ત થયા વાથી સમભાવના માર્ગમાં વિચરતાં આગળ બાદ પિતાના આત્માના ભૂત પર્યાયામાં એવા આત્માને શુદ્ધ જ્ઞાનપ્રકાંશ પ્રગટે છે. આ એકાતિક અનેક મત-ધર્મોનાં ચિત્રે અવેલે- સંસારનું કેઈપણ પિતાનું નથી. શુભાશુભ ક્યાથી પિતાના આત્માના પ્રદેશ પ્રદેશે-તેવા પુણ્ય-પાપ સંબંધીનું કઈપણ પિતાનું પણ એકાન્ત જ્ઞાન સંસ્કારના સત્તાબીજ ન રહે નથી. એવું મનમાં ખાસ નિર્ણયરૂપ થવાથી

Page #22

૨૧૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ :
અને ફક્ત એક આત્માના શુદ્ધોપયોગ પ્રતિ
વર્તમાન સમાચાર, ખાસ ક્ષણે ક્ષણે લક્ષ દેવાથી પુણ્ય-પાપના બને ભાવથી આત્મા ન્યારો રહેલા અતુ
પંજાબ સમાચાર, ભવાય છે. શુભાશુભમાં હું નથી અને તેમાં આચાર્યવર્ય શ્રીમદ્વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહાહું મારું એવી પુરણું ન થાય ત્યારે અવ. રાજ પિતાની શિષ્ય-મંડળી સહિત અમૃતસરમાં બોધવું કે સ્વયં પરમાત્મ સ્વરૂપથી ભિન્ન માસકલ્પ બિરાજવાથી પૂજા–ભાવનાદિ ધાર્મિક નથી. સ્વયં પરમાત્મા છું. એ શુભાશુભ કાર્યો સારાં થયાં, વિકલ્પ બંધ પડવાથી એવો અનુભવ આવે સુરતથી શેઠ ચુનીલાલ તલકચંદ જરીવાલા છે, એવી દશા પ્રાપ્ત કરવા આત્મવીર્ય ફેર- દર્શનાર્થે પધારતાં એક હજાર રૂપીયા શ્રી અરનાથજી વવું. આવી દશામાં જ્ઞાની આવે છે ત્યારે ભગવાનના દેરાસરના જીર્ણોદ્ધારમાં આપ્યા. તે સમભાવરૂપ પિતાને નિરખે છે.
નારીવાલ શ્રી સંઘની અત્યાગ્રહભરી વિનંતિને (ધાર્મિક-ગધ સંગ્રહમાંથી.) માન આપી વિહાર કરી વૈ. ૧૨ સે નારેવાલ ૐ શાન્તિ. ૐ શાન્તિ. પધાર્યા. નારોવાલથી પુનમે વિહાર કરી સંખતરા
પધાર્યા. અત્રેથી વિહાર કરી સયાલકેટ થઈ શ્રી શ્રી મહાવીર સ્તુતિ.
ગુજરાવાલા પધારશે. જેઠ સુદિ આઠમે ન્યાયાંનિધિ (જબ તુમ હી ચલ પરદેશ—એ રાગ)
જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્વિજયાનંદસૂરીશ્વર (આત્મારામજી ) જય જિનજી બડા મહાવીર, પ્રભુ મહાવીર, *
ને સ્વર્ગવાસ અર્ધશતાબ્દિ ત્યાં ઉજવવા વકી છે.
ચોમાસું પ્રાય: ત્યાં જ થશે. પત્રવ્યવહાર રાજદીજય જિનજી પ્યારા, નીરાગી વે નાથ હમારા.
હટી, ગુજરાવાલા (પંજાબ) ની માતે કરે. જગ સારા ફીર ફીર આયા હું, અબ દરશન તેરા પાયા હું
આ સભાને ૫૦ મે વાર્ષિક મહત્સવ અને દુર તુમ હી કરો દુઃખ મારા પ્રભુજી પ્યારા,
શ્રી ગુરુદેવ જયતિ.” નીરાગી વે નાથ હમારા.
આ માસના જેઠ સુદ ૭ ગુરુવારના રોજ આંખે મેં કરૂણા વાહતી હય,
સભાની વર્ષગાંઠ હોવાથી અને તે એકાવનમાં વર્ષમાં ઓર જ્યોતિ ઝગમગ જલતી ય; પ્રવેશ કરતી હોવાથી દર વર્ષ મુજબ સભાના મકાતુજ મુરતિ બડી સુખકારા પ્રભુજીયારા,
નમાં શ્રીયુત ભોગીલાલભાઈ લેકચર હેલમાં નીરાગી વે નાથ હમારા.
સવારના ૯ કલાકે પ્રભુ પધરાવી પ્રાતઃસ્મરણીય દેવાધિદેવા ભજતા હું
ગુરુદેવશ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજનું સર્વ વીર વંદન કરી કરતા હું,
સભાસદોએ પૂજન કર્યા બાદ શ્રી નવપદજીની પૂજા અબ ચકે યશોભદ્ર પ્યારા મુક્તિ કીનારા,
સુંદર રાગરાગણિથી ભણાવી હતી અને તે નિમિત્તે નીરાગી વો નાથ હમારા.
વેરા હઠીસંગભાઈ ઝવેરચંદના તરફથી આવતી * મુનિ યશોભદ્રવિજયજી, વ્યાજની રકમમાંથી થતું જમણવાર દરબારશ્રીના
ધારા મુજબ બંધ રાખવામાં આવેલ હતું. તિથિ હોવાથી તેઓશ્રીના સંસ્મરણો સાથે ગુણગ્રામ
* તેને બદલે પ્રભાવના કરવામાં આવી હતી. કરી સ્વર્ગવાસ જયન્તી ઉજવવામાં આવી હતી.
બીજે દિવસે શુક્રવારના રોજ ગુરુદેવની સ્વર્ગવાસ

Page #23

છપાવી ભેટ આપે છે, જે રીતે કોઈ પણ અન્ય જૈન સંસ્થા તે પ્રમાણે આપી શકતી નહિ હોવાથી આ સભામાં દર માસે પેટને તથા સભાસદોની વૃદ્ધિ થતી જાય છે, નવા થનારા સભાસદોને પણ આ ગ્રંથનો લાભ મળશે. બંને ગ્રંથો ઘણા જ સુંદર, પઠનપાઠન કરવા જેવા સુમારે સાડા છસે ૬૫૦) પાનાના દળદાર ગ્રંથો થશે. ( ૧ શ્રી સંઘપતિ ચરિત્ર ( શ્રી ઉદયપ્રભાચાયકૃત)-2'થ જેમાં પ્રભાવનાનું સ્વરૂપ, સંધ તથા શ્રી શત્રુંજય તીર્થ માહાત્મ્ય, સંધિ સાથે વિધિવિધાનપૂર્વક, શ્રી વસ્તુપાળે કરેલી શ્રી શત્રુંજય ગિરિનાર તીર્થની યાત્રાનું વાંચવા લાયક વર્ણન, શ્રી આદિનાથ પ્રભુ તથા શ્રી નેમનાથ પ્રભુનાં ચરિત્ર, શ્રી જખ કુમાર કેવળીનુ વેણુ'ન, શ્રી ભરત ચક્રવર્તી તથા શ્રી કૃષ્ણ વાસુદેવની સુંદર કથા, મહાતપસ્વી યુગબાહુ તથા પ્રદ્યુમ્ન કુમારના વૃત્તાંત, બીજી અનેક અંતર્ગત કથાઓ. છેવટે વસ્તુપાળે શત્રુંજય પર, કરેલ મહોત્સવ અને અપૂર્વ દેવભક્તિનું વર્ણન આપી પૂર્વાચાર્ય મહારાજે ગ્રંથ સંપૂર્ણ કર્યો છે. ઘણી ઘણી નવી નવી હકીકત વાચકને જાણવા મળે છે. આ ગ્રંથ શ્રી સંઘપતિ રાવબહાદુર શેઠ જીવતલાલભાઈ પ્રતાપશીએ આપેલ આર્થિક સહાયવડે છપાય છે.
૨. શ્રીમહાવીર પ્રભુના વખતની મહાદેવીઓ—સતીઓના સુંદર ચરિત્રા, સિદ્ધહસ્ત લેખક ભાઈ સુશીલે ઘણા જ પ્રયત્નપૂર્વક સંશોધન કરી લખેલા છે. આ સભા તરફથી ૧ સતી ચરિત્ર ૨-સુરસુંદરી ચરિત્ર એ પ્રથા સ્ત્રી ઉપાગી પ્રકટ થયા છે. આ ગ્રંથ તે માટે ત્રીજો છે. કેટલાક ચરિત્ર પૂર્વે અપ્રકટ છે છતાં મનન કરવા જેવા છે. દરેક સતી ચરિત્રની શરૂઆતમાં રેખાચિત્રો આપવામાં આવેલ છે. કવર જેકેટ સાથે સુંદર મજબૂત બાઈડીંગવડે તૈયાર થાય છે. આર્થિક સહાય આપનારને ફોટો અને જીવનચરિત્ર આપવામાં આવશે. સભા સાથે પત્રવ્યવહાર કરવાથી ખુલાસે મળી શકશે. જેમ બને તેમ વેળાસર પ્રકટ થશે.
છપાતા ગ્રંથા--( ભાષાંતર ) ૨ શ્રી ત્રિષષ્ટિ “લાકા પુરુષ ચરિત્ર ૨-૩-૪-૫ પર્વ ૧ શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર,
છપાવવાના અનુવાદાના ગ્રંથા, ૨ શ્રી વસુદેવ હિંડી.
૧ શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર.. છપાતા મૂળ ગ્રંથા,
૨ શ્રી કથારન ક્રોષ ગ્રંથ. ૧ શ્રેહતું ક૯પસૂત્ર છઠ્ઠો ભાગ.
૩ શ્રી દમયતી ચરિત્ર. નીચેના તીર્થકર ભગવાન અને સત્ત્વશાળી મહાપુરુષોના ચરિત્રોની ધણી થોડી નકલ બાકી છે. ફરી છપાય તેમ નથી. જલદી મંગાવે.
| તીર્થકર ભગવાન અને આદર્શ મહાન પુરુષનાં ચરિત્રો. ૧ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ ૨ રૂા. ૨-૮-૦ ૯ શ્રી પંચમેષ્ઠી ગુણરત્નમાળા રી, ૧-૮-૦ . ૨ શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર રૂા. ૨-૦-૦ ૧૦ શ્રી દાન પ્રદીપ
રૂા. ૩-૦-૦ ૩ શ્રી વિમળનાથ ચરિત્ર રૂા. ૨-૦-૦ ૧૧ ધમરત્ન પ્રકરણ
૧-૦=૦ ૪ સુમુખ તૃપાદિક કથાઓ
રૂ. ૧-૦-૦ ૧૨ શ્રી શત્રુ જય પંદરમો ઉદ્ધાર ૫ જેન નરરત્ન ભામાશાહ રા, ૨-૦–૦ | સમરાશાહનું ચરિત્ર
રૂા. ૧-૪-૦ ૬ શ્રી પૃથવીકુમાર ચરિત્ર રૂા. ૧-૦-૦ ૧૩ શ્રી શત્રુ જયના સાળમે ઉદ્ધાર ૭ મહારાજા ખારવેલ
રૂા. ૦ ૧૨-૦ - શ્રી કમશાહનું ચરિત્ર રૂા. ૦--૦ ૮ શ્રી વિજયાનંદસૂરિ રી, ૦-૮૦
ટા. પા. ૪.

Page #24
Reg. No. B. 481 સંસ્કૃત ગ્રંથ-ડી નકલ સીલીકે છે. 1 શ્રી બૃહત્ ક૯પસૂત્ર ભાગ 4-5 રૂા. પા રૂા. 6 4 જૈન મેધદૂત 2 કમ'ગ્રંથ બીજો ભાગ રૂા. 4-0 -0 પ કથારન ક્રાણ ( ગ્લેઈઝ ) 3 શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પ્રથમપર્વ બુકાકારે રૂા. 1-8-0 6 નવમરણ સ્તોત્ર સદેહ રૂ. 2-0-0 રૂા. 8-8-0 રૂા. 7--0 જૈન ઐતિહાસિક ગુજર કાવ્ય સંચય, (સગાહુક અને સંપાદક શ્રી જિનવિજયજી સાહેબ, આચાર્ય ગુજરાત પુરાતત્વ મંદિર ) શ્રી જૈન શાસનની ઉન્નતિ કરનારા આચાર્યો, સાધુઓ, સાધ્વીઓ અને ગૃહસ્થાના જીવન ચરિત્ર સૈરભને પ્રસરાવનારા પ્રાચીન ગુજરાતી ભાષામાં રચાયેલ પ્રામાણિક, ઐતિહાસિક પ્રબંધ, કાવ્યો અને રાસાનો સંગ્રહું આ ગ્રંથમાં આવેલ છે. આ ગ્રંથમાં એકત્રીશ વ્યક્તિના તેત્રીયા કાગ્યાના સંચયગુજરાતી રાસાનું સંશોધન કાર્ય સંપાદક મહાશયે કરેલ છે; તેમજ પાછળના કેટલાક રાસા વગેરેનું શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ બી. એ. એલ એલ. બી. તેમજ વકીલ કેશવલાલ પ્રેમચંદ માદી બી. એ. એલ.એલ. બી. એ ઉપેહૂલાત પરિશિષ્ટો અને કેટલાક રાસા છાટાલાલ મગનલાલ શાહ અને ૫'ડિત લાલચ'દ ભગવાનદાસ ગાંધી વગેરે સાક્ષરાએ સંપાદન કાર્ય કરેલ છે. e તેની રચના કાળ ચાદમાં સૈકાથી પ્રારંભી વીસમા સૈકાના પ્રથમ ચરણ સુધી સાડા ચાર સૈકાના છે, તે સૈકાઓનું ભાષા સ્વરૂપ, ધાર્મિક, સમાજ રાજકીય વ્યવસ્થા, રીતરીવાજો, આચારવિચાર અને તે તે સમયના લાકૅની ગતિનું લક્ષબિંદુ એ દરેકને લગતી સત્ય પ્રમાણિક બધી માહિતિએ આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલી છે. આ ગ્રંથમાં કાવ્યો, તથા રાસેના ગુજરાતી ભાષામાં સાર, કાન્ત મહાશય કયા કયા ગુચ્છના હતા, તે તેમજ તેઓશ્રીના ગુઢેાના નામે, ગૃહસ્થાના નામે, તમામ મહાશયાના સ્થા, સંવત સાથે આપી આ કાવ્ય સાહિત્યની સુંદર અને સરલ ઉપયોગી રચના બનાવી છે, 500 પાંચ પાના કરતાં વધારે છે. કિંમત રૃા. 2-12-0 પાસ્ટેજ અલગ. શ્રી તપોરત્ન મહોદધિ ( બીજી આવૃત્તિ. ) થાડી નકલો સિલકે રહી છે. આગમો તથા પૂર્વાચાર્ય કૃત ગ્રંથમાંથી સંશોધન કરી ૧૬ર તપના નામ, તેની વિધિવિધાન દરેક તપાની ક્રિયાઓ સહિતની તેની હકીકતો ગુજરાતીમાં શાસ્ત્રીય ટાઈપથી મતાકારે શુમારે 17 ફોર્મ સુમારે બશે પેજમાં છપાઈ તૈયાર થઈ ગયેલ છે. કિંમત લેઝર પેપરના રૂા. 2-8-0 ગ્લેઝડ પેપુરના રૂા. 2-0-0. મુદ્રક : શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઇ : મી મહાદય પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ : દાણાપીઠ-ભાવનગર, For Private And Personal Use Only