________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૫૬
www.kobatirth.org
પ્ર-દાખલા આપી સમજાવે.
ઉ-સમગ્ર ચિકિત્સાશાસ્ત્ર એ આશયતત્ત્વનું સ્યાદ્વાદશ્રુત છે; પણુ આરોગ્ય તત્ત્વને લગતાં આદાન, નિદાન, ચિકિત્સા આદિ જુદા જુદા અશો ઉપર વિચાર કરનાર એ શાસ્ત્રના તે તે અશા, એ ચિકિત્સાશાસ્રરૂપ સ્યાદ્વાદશ્રુતે તના અશે। હાવાથી તે તત્ત્વ પરત્વે નયશ્રુત છે. આ રીતે નયશ્રુત તે અ ંશેાના સરવાળા છે.
પ્ર૦-નય અને સ્યાદ્વાદને જૈનશ્રુતમાં ઘટાવવા હાય તે કેવી રીતે ?
"
-જૈનશ્રુતમાંના કોઇ એકાદ શ્રુતને ન્યા કે જે એક જ અભિપ્રાયનુ સૂચક હોય તે નયશ્રુત અને એવાં અનેક અભિપ્રાયાનાં સૂચક અનેક સૂત્રો ( પછી ભલે તે પરસ્પરવિરોધી ભાસતા હોય ) તે સ્યાદ્વાદશ્રુત. દાખલા તરીકેકુળશે તે વિચલ્લર ' એ સૂત્ર લ્યા. અને અભિપ્રાય એ છે કે-નારકી જીવ ઉત્પન્ન થતાં વેંત જ નાશ પામે છે. આ અભિપ્રાય ક્ષણભગસૂત્રક છે, એટલે નારકી જીવનો ઉત્પાદ અને વ્યય સૂચવે છે. તેવી જ રીતે નારકી વની સ્થિરતાનુ વર્ણન કરનાર સૂત્રો છે.
બીજા
પ્ર-ચાળ મંતે ! વયં સારું ર્િ પચતા ?
ઉ-ગોયમા ! નવાં નવાસસ૪स्लाई उक्कोसेणं तेत्तीस सागरोवमाई ठिई पश्नत्ता ( મવતી પૃ ૧૩, રા. ૧, ૩. ૧)
એ બધા જ સૂત્રો જુદા જુદા નારકીપરઘે નયવાકચ છે અને એક સાથે મળે ત્યારે સ્યાદ્વાદશ્રુત બને છે.
પ્ર-ત્યારે એમ થયુ કે વાક્ય એ નય અને વાક્યસમૂહ તે સ્યાદ્વાદ અને જો એમ હાય તા પ્રશ્ન થાય છે કે એ એક જ વાકય સ્યાદ્વાદાત્મક-અનેકાન્તદ્યોતક હાઇ શકે ?
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનă પ્રકાશ
ઉ-હાઈ શકે.
પ્ર૦-કેવી રીતે ? કારણ કે એક વાકય એ કાઈ એક વસ્તુ પરત્વે એક અભિપ્રાયનુ સૂચક હોવાથી તેના કોઈ એક અંશને સ્પર્શ કરી શકે; બીજા અશાને સ્પર્શ ન કરી શકે
પછી તે એક વાક્ય સમગ્રગ્રાહી ન થઇ શકવાથી સ્યાદ્વાદશ્રુત કેવી રીતે કહી શકાય?
ઉ-અલબત દેખીતી રીતે એક વાકય વસ્તુના અમુક એક અંશનું પ્રતિપાદન કરે છે પણ જ્યારે વક્તા તે વાકયવડે એક અંશનુ પ્રતિપાદન કરવા છતાં પ્રતિપાદન કરાતાં તે અશ સિવાયના બીજા અશાને પણ એક જ સાથે પ્રતિપાદન કરવા ઈચ્છે ત્યારે તે ઈતર અને પ્રતિપાદનના સૂચક સ્થાત્ શબ્દના વાકયમાં પ્રયોગ કરે છે અથવા તો સ્યાત્ શબ્દના ઉચ્ચાર કર્યા સિવાય પણ વક્તા તે
શબ્દના ભાવને મનમાં રાખી વાકયને ઉચ્ચારે
છે ત્યારે તે વાકય સાક્ષાત્ અંશ માત્રગ્રાહી દેખાવા છતાં પણ સ્યાત્ શબ્દ સાથે અથવા સ્ત્યાત્ શબ્દ સિવાય જ ઈતર સમગ્ર અશોના પ્રતિપાદનના ભાવથી ઉચ્ચારાયેલુ હાવાને લીધે
સ્યાદ્વાદશ્રુત કહેવાય છે.
પ્ર૦-વક્તા સ્થાત્ શબ્દના પ્રયોગ ન કરે તેમજ તેના ભાવ પણ મનમાં ન રાખે તે તે જ વાકય કઇ કેોટિમાં આવે ?
ઉ૦-નયશ્રુતની કેટમાં આવે.
For Private And Personal Use Only
પ્ર−જ્યારે વક્તા પાતાને ઇષ્ટ એવા એક અંશનું નિરાકરણ જ કરતા હાય ત્યારે તે વાકય કયા શ્રુતની કેટિમાં આવે ?
ઉ-દુનય અથવા મિથ્યાશ્રુતની કેટિમાં, પ્રશ્ન-કારણ શું?
ઉ-વસ્તુના પ્રમાણસિદ્ધ અનેક અંશેમાંથી એક જ અંશને સાચા ઠરાવવા તે વક્તા આવેશમાં આવી જઇ બીજા સાચા
