________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ
વાદ-પ્રતિવાદના ભેદ-પ્રભેટે છે
લેખક–મુનિશ્રી પુણ્યવિજ્યજી (સંવિઝપાક્ષિક ) વાદ એ વાદી અને પ્રતિવાદી એ બન્નેથી પ્રથમ જિગીષ સાથે સંબંધ રાખતા ચાર ભેદસંબંધ રાખે છે. વાદી અને પ્રતિવાદી એ બનેની વચનપ્રવૃત્તિ પરપક્ષનિરાસ અને સ્વ
- જિગીષ સાથે જિગીષ ૧, સ્વાત્મામાં તરવપક્ષસિદ્ધિ માટે હોય છે. આ ઉદ્દેશથી થતી -
નિર્ણરઙ્ગ સાથે જિગીષ ૨, પરત્વતત્વ વચનપ્રવૃત્તિને “વાદ' કહેવામાં આવે છે. '
નિર્ણયેષુ લાપશમિક જ્ઞાની સાથે જિગીષ વાદને પ્રારંભ બે પ્રકારની ઈરછાથી ઉદ્ભવે
૩, અને પરત્વતત્વનિર્ણયપ્રવૃત્ત સર્વજ્ઞ સાથે છે. એક વિજયલક્ષમીની ઈચ્છાથી અને બીજી 3
જિગીષ ૪. તત્વનિશ્ચયની ઈચ્છાથી. આ ઉપરથી વાદીએમાં કેટલાક વિજયલક્ષ્મીની ઈચ્છાવાળા અને કેટલાક તનિશ્ચયની પૃહાવાળા હાય બીજા સ્વાત્મતત્વનિર્ણચેરછુની સાથે સંક છે. અને એથી “જિગીષ” તથા “તને બંધ રાખતા ચાર ભેદ– નિણિનીષ” એમ વાદી-પ્રતિવાદીના બે ભેદો સ્વાત્મામાં તત્વનિષ્ણુ સાથે જિગીષ પડે છે. તવનિણિનીષ પણ બે વિભાગમાં ૧, સ્વાત્મામાં તરવનિર્ણયેછુ સાથે સ્વાત્મામાં વિભક્ત થાય છે-એક સ્વાત્મતત્વનિષ્યિનીષ તસ્વનિર્ણયેછુ ૨, પરવતવનિર્ણયેચ્છ (સ્વ આત્મામાં તવનિર્ણય કરવા ઈચ્છનાર) ક્ષાપશમિક જ્ઞાની સાથે સ્વાત્મામાં તત્ત્વઅને બીજા પરત્વતત્ત્વનિણિનીષ ( પ્રતિ- નિણછુ ૩ અને પરત્વતત્ત્વનિર્ણયપ્રવૃત્ત પક્ષીને તત્વનિર્ણય કરી આપવા ઈચ્છનાર) કેવળજ્ઞાની સાથે સ્વાત્મામાં તત્ત્વનિર્ણયેછુ ૪. વળી પરત્વતત્વનિર્ણિનીષ પણ બે ભેદમાં વહેંચી શકાય છે. એક તે ક્ષાપશમિક
(૩) જ્ઞાનવાનું અર્થાત્ અસર્વજ્ઞ અને બીજા સર્વજ્ઞ. ત્રીજા પરત્વતત્વનિર્ણચરછુ લાપશમિક આ પ્રમાણે ગણત્રી કરતાં વાદી-પ્રતિવાદીના જ્ઞાની સાથે સંબંધ રાખતા ચાર ભેદ– ચાર ભેદે થાય છે, તે આવી રીતે– પરવતત્વનિર્ણચ્છ ક્ષાપશમિક જ્ઞાની
૧ જિગીષ, ૨ સ્વાત્મામાં તત્ત્વનિર્ણચ્છ, સાથે જિગીષ ૧, સ્વાત્મામાં તત્ત્વનિર્ણg ૩ પરવતનિણિનીષ ક્ષાપશમિક જ્ઞાની સાથે પરત્વતત્વનિર્ણયચ્છ ક્ષાપશમિક જ્ઞાની અને ૪ પરત્વતત્વનિર્ણયપ્રવૃત્ત સર્વજ્ઞ. ૨, પરત્વતત્વનિર્ણયેષુ શાયોપથમિક જ્ઞાની
આ ચાર પ્રકારના વાદી તથા પ્રતિવાદી સાથે પરત્વતત્વનિષ્ણુ ક્ષાપશમિક થયા. હવે એક એક વાદી સાથે એક એક જ્ઞાની ૩, અને પરત્વતત્ત્વનિર્ણયપ્રવૃત્ત કેવળ પ્રતિવાદીને વાદ માનતા વાદના સોળ ભેદ જ્ઞાની સાથે પરત્વતત્ત્વનિર્ણચ્છ ક્ષાપપડે છે તે આવી રીતે
શમિક જ્ઞાની ૪.
For Private And Personal Use Only
