________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
પરિતૃપ્તિ કોઈ કાળે પણ નથી થતી. જે આત્મા નિમેહ વૃત્તિ સંભવી શકતી નથી. કાર્યોનાં પરિપૂર્ણ હોય તેનામાં વાસના ન જ હોય. પરિણામને નિર્મોહ એવો છે જોઈએ કે, મનુષ્યની સદ્ય દુર્દશા અશ્રદ્ધા અને દ. આત્માની દિન-પ્રતિદિન ઉન્નતિ જ થયા કરે.
આત્માની યથેષ્ઠ ઉન્નતિ થતાં, નિર્મોહી મનુત્યનાં જ પરિણામરૂપ છે. સચ્ચિદાનંદ સ્વ
ધ્યથી પિતાના પિતાના મૃત દેહને અગ્નિરૂપને યથાર્થ સાક્ષાત્કાર થતાં, એ દુર્દશા
સંસ્કાર કે એવાં કાર્યો પણ ન જ થઈ શકે. ક્ષણ પણ ન રહી શકે. કાર્યનાં પરિણામને
કાર્યનાં પરિણામના નિર્મોહમાં મનોવિકારે મેહ છૂટી જાય એટલે આત્માની પરિપૂર્ણ
અને વાસનાઓના ક્ષયને આ પ્રમાણે અત્યંત રિથતિને આવિષ્કાર આપોઆપ થઈ જાય છે.
પ્રાધાન્ય આપવામાં આવ્યું છે અને તે સર્વથા ત્યાં સુધી એ સ્થિતિ ગુપ્તવત્ રહે છે. સત્ય
યથાર્થ જ છે. નિર્મોહી મનુષ્યથી ધર્મને નામે શ્રદ્ધાની પરિણતિ થતાં, દુ:ખદાયી અસત્ય
પણ ઇદ્રિય-સુખમાં કઈ રીતે અનુરક્ત ન વસ્તુઓનો વ્યામોહ અવશ્ય છૂટી જાય છે. ' નિ:સ્પૃહવૃત્તિ એ જ સર્વશ્રેષ્ઠ પુણ્યદાયી છે. 3
રહેવાય. ધર્મને નામે ઇંદ્રિય-સુખની અનુરક્તિ નિઃસ્પૃહવૃત્તિથી આત્માનું સર્વોચ્ચ શ્રેય થાય
એ કાર્યનાં પરિણામના નિર્મોહી મનુષ્ય માટે
કઈ રીતે ઈષ્ટ નથી. છે. નિ:પ્રવૃત્તિનું આ જાણવાજોગ રહસ્ય છે.
કાર્યના પરિણામના સંબંધમાં નિર્મોહવૃત્તિ કાર્યના પરિણામના મેહથી, ચિત્તને કદાપિ વાસનાઓના પરિત્યાગથી વધે છે. વાસનાશાન્તિ પ્રાપ્ત નથી થતી. અગમચેતીની દ્રષ્ટિએ ઓનો ઉપભોગ જેમ જેમ ઘટે તેમ તેમ બુદ્ધિ નિરર્થક થઈ પડે છે. આ એક પુરાતન નિવૃત્તિ વધે છે. આથી વાસનાઓના ઉપસિદ્ધાન્ત છે. લોર્ડ લીટને “ઝેનાની” નામની ભેગનું રહસ્ય સમજવાની ખાસ જરૂર છે. નવલિકામાં આ સિદ્ધાન્તનું પ્રતિપાદન સુંદર વારાનાઓને ઉપભગ ચિત્તથી થાય છે કે રીતે કર્યું છે. ઝેનોની વિશ્વનો દ્રષ્ટા માત્ર રહ્યો ઇંદ્રિયોથી થાય તે એ પ્રશ્ન પણ ખાસ વિચારત્યાંસુધી કોઈ પણ આશ્ચર્યકારી કાર્ય તેનાથી ણીય થઈ પડે છે. વાસનાઓનો ઉપગ થઈ શકતું. ગમે તેવું કઠીન ભવિષ્યકથન ચિત્તના ભાવથી થાય છે કે નહિ એને વિચાર પણ તેનાથી થઈ શકતું. એજ નેનીને પણ અત્યંત મહત્ત્વ છે. ચંચળ અને વહેમી વીયાલા સાથે લગ્ન- જે જે તે વસ્તુમાં સુખ કે દુઃખ આપસંબંધ જોડાય એટલે તેની સર્વ શક્તિઓને
લાની વાસ્તવિક શક્તિ કે ગુણ હોય જ તો હાસ થઈ ગયો. તેને ઘેર વિનિપાત થતાં,
દરેક મનુષ્યને એક જ વસ્તુથી એક જ તેનું શયતાન ઉપર લેશ પણ નિયંત્રણ ન પ્રકારનું સુખ કે દુઃખ થાય એ નિઃસંશય છે. રહી શકયું.
પણ તેવું કંઈ ભાગ્યે જ થાય છે. એક જ વસ્તુ આ કાર્યના પરિણામને નિર્મોહ એટલે સામાન્ય રીતે જૂદા જૂદા માણસ ઉપર જુદી મનેવિકાર અને લાલસાઓ ઉપર સંયમ, થાય છે. સ્વાદિષ્ટમાં સ્વાદિષ્ટ આહાર હોય પણ કાર્યનાં પરિણામના નિર્મોહી મનુષ્યથી ઈદ્રિય- પેટ ભરેલું હોય તો તે આહારમાં બીલકુલ સુખમાં અનુરક્ત ન જ થવાય. ઇંદ્રિય- સ્વાદ નથી લાગતા. એ આહારથી ઉલટી અનેક સુખની લાલસા આદિનું અસ્તિત્વ હોય પ્રકારની વ્યાધિઓ ઉત્પન્ન થાય છે. એથી ઊલટું ત્યાં સુધી, કાર્યનાં પરિણામ સંબંધી ભૂખ કકડીને લાગી હોય તે ગમે તેવો અને
For Private And Personal Use Only
