Atmanand Prakash Pustak 040 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

દુ:ખી જગત.
લેખકઃ
અનિયમિત અને અનિશ્ચિત જીવનમાં જીવવાના બે વિભાગ પાડી શકાય : એક સુખી અને બીજી દુ:ખી. સુખની ભાવના અને માન્યતાના અનેક પ્રકાર છે તેવી જ રીતે દુ:ખની ભાવના અને માન્યતાના પણ અનેક પ્રકાર છે; જેથી કરીને સુખી જગત અનેક પ્રકારનું છે અને દુઃખી જગત પણ અનેક પ્રકારનું છે. સુખી જગત હમેશાં સુખી રહેતું નથી અને દુઃખી જગત હમેશાં દુ:ખી રહેતું નથી. જન્મથી લઇને મરણુપ તમાં અવારનવાર સુખદુ:ખ આવે જ છે. ચાખ્યા સુખમાં અને ચાખ્ખા દુઃખમાં કોઇ પણ સંસારી જીવ જીવતા નથી અર્થાત સુખમાં દુ:ખનું મિશ્રણ રહેલું હાય છે અને દુ:ખમાં સુખનું મિશ્રણ રહેલું હાય કેાઈને ધનનું સુખ હાય છે તા પુત્રનું દુ:ખ હાય છે. કોઇને ધન અને પુત્રનુ સુખ હાય તા શરીરનુ દુ:ખ હાય છે. કોઈ શારીરિક સુખી હોય તા ધનથી દુ:ખી હોય. છે. કાઇ ધનથી, પુત્રથી, શરીરથી સુખી હાય તા માનસિક દુ:ખ હાય છે. સર્વ પ્રકારે સુખી અને સર્વ પ્રકારે દુ:ખી એવા જીવનમાં કાઇ પણ જીવતું નથી. માનવી સુખે જીવવાના અનેક પ્રયાસ કરે છે, છતાં નિર્ણય કરી શકતા નથી કે કેવી રીતે સુખેથી જીવાય; કારણ કે સુખે જીવવાને સ ંસારે નિર્ણિત કરેલા સિદ્ધાંતને અનુસરીને પ્રયાસ કરનાર માનવી સફળતા મેળવવાની તૈયારીમાં હેાય છે કે તરત જ સુખના સિદ્ધાંતનું પરિવર્ત્ત ન થઈ જાય છે; જેથી કરીને માનવીને સુખ માટે ફરીને પ્રયાસ કરવા પડે છે. આવી રીતે સંસારી જીવા સુખના સિદ્ધાંતાને બદલતા રહેવાથી માનવી સુખેથી જીવવાને કેવી રીતે નિર્ણય કરી શકે ? કારણ કે એક
આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ
વખત જે પ્રયાસ, પ્રવૃત્તિ અને પ્રાપ્તિમાં સુખ મનાતું હેાય તેમાં જ કાળાંતરે દુ:ખ માનવામાં આવે છે અને જેમાં દુ:ખ મનાતુ હાય તેમાં જ કાળાંતરે સુખ મનાય છે, માટે જ માનવી સુખદુ:ખને નિર્ણય ન કરી શકવાથી અનિયમિત વ્યવસ્થાશૂન્ય જીવનમાં જીવે છે. જેમણે પાતાના જીવનની વ્યવસ્થા કરી રાખેલી હાય છે તેમને પણ વખત જતાં વ્યવસ્થા ફેરવવી પડે છે. આપણે નજરે જોઇ શકીએ છીએ કે સુખનું સાધન ધન ઉપાર્જન કરવાને કોઇ એક ધંધાની વ્યવસ્થા કરી રાખી હાય તા તે ધંધામાં ન ફાવતાં વખત જતાં એ વ્યવસ્થાને ફેરવવી પડે છે અથવા તેા વિશેષ છે.ધનની ઇચ્છાથી બીજા ધધાઓ કરીને પણ વ્યવસ્થા ફેરવે છે. આવી રીતે માનવીએ પાતાના આખા યે જીવનમાં એકસરખી જીવનવ્યવસ્થા રાખી શક્તા નથી, જેથી કરીને મિશ્ર જીવનમાં જીવે છે. જો કે સુખમાં દુ:ખ અને દુ:ખમાં સુખ મિશ્રિત રહેલું હાય છે, છતાં જીવેા દુ:ખે જ જીવે છે; કારણકે થાડુંક પણ દુ:ખ ઘણા સુખને દુ:ખમય બનાવે છે. માનવીને કેટલાક દુ:ખના પ્રસ`ગેા જેવા કે : નવ મહિના ગર્ભ માં રહેવુ, જન્મવું, મરવુ, ઇષ્ટ વિયોગ અને અનિષ્ટ સયેાગ વગેરે વગેરે નિર્ણિત કરેલા હાય છે. તેવી રીતે સુખના કોઇ પણ પ્રસંગ નિર્ણિત નથી. માનવીના જીવનની શરુઆત દુ:ખથી થાય છે અને અંત પણુ દુ:ખથી જ આવે છે. જો જીવનને આદિ-અંત દુ:ખસ્વરૂપ છે, તા પછી મધ્યમાં સુખ કેવી રીતે ાઇ શકે ? કારણ કે કારણ અનુસાર કાર્ય થાય છે. ગભ થી લઇ જન્મપર્યંત જીવનનુ કારણ કહેવાય છે અને તે કારણુ દુ:ખસ્વરૂપ