________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એકાદશ અધ્યાત્મ ગુણશ્રેણિ (Eleven Stages of Spiritual Progress )
લેખક : રા.
જીવરાજભાઈ ઓધવજી દોશી. બી. એ. એલએલ. બી.
જૈન શાસ્ત્રમાં ચદ ગુણસ્થાન બતાવ્યા છે, જ્ઞાન અને શુદ્ધકિયારૂપી બંને અંશે એકાત્મ તેને અનુસરીને અગિયાર અધ્યાત્મગુણશ્રેણિ ભાવે વતે છે. અધ્યાત્મ માટે જ્ઞાન અને બતાવેલ છે. શ્રી યશોવિજયજી ઉપાધ્યાય કિયાની આવશ્યકતા બતાવ્યા પછી ઉપાધ્યાયજી મહારાજ અધ્યાત્મસારના પ્રથમ પ્રબંધમાં મહારાજ અધ્યાત્મવૃદ્ધિનો ક્રમ બતાવે છે. અધ્યાત્મનું માહામ્ય બતાવે છે. તેમાં ર૬ માં ૩૨ માં લેકમાં એક પુરુષમાં અધ્યાત્મજાગૃતિ લેકમાં અધ્યાત્મનું સ્વરૂપ બતાવે છે અને ( spiritual awakening ) થયેલી કેવા ૩૧-૩૨-૩૩ લેકમાં ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામતાં ચિહ્નોથી જણાય તેનું વર્ણન કરે છે. તેવા આત્માના ગુણોની પરંપરા-શ્રેણિનું દિગદર્શન અધ્યાત્મની જાગૃતિ થનાર પુરુષને ધર્મ શું છે કરાવે છે. ૨૬ મા કલેકમાં ઉપાધ્યાયજી મહારાજ તે જાણવાની ઈચ્છા થાય છે. ધર્મ જાણવાને બતાવે છે કે:
સાધુપુરુષનો સંગ કરવાની તેને તીવ્ર ઈચ્છા પતિમોદાધિક્કાજામામાનધાત્ય શા થાય છે. ધર્મની ક્રિયા કરવાની તેને થિ થાય છે. प्रवर्तते क्रिया शुद्धा तदध्यात्म जगुर्जिनाः ॥
આધ્યાત્મિક માર્ગ ઉપર ચડવાનું આ પહેલું જેના ઉપર મોહનું સામર્થ્ય મંદ થયું છે.
પગલું છે, પણ અધ્યાત્મમાગમાં પ્રવેશ કરવો એ એવા ભવ્ય પુરુષની આત્માને અનુલક્ષીને જે
* સહેલી વાત નથી, જડ જગત અને ચૈતન્ય શુદ્ધ કિયા પ્રવર્તે છે તેને જિનેશ્વર અધ્યાત્મ
જગત નિરાળો છે. જડ જગતમાં પ્રકૃતિના નિયમો કહે છે. વેદાન્ત જેવા દર્શનની જેમ જ્ઞાનથી
સામ્રાજ્ય ભગવે છે. તે જગતમાં સ્વતંત્રતાને મુક્તિ મળે છે એવું તીર્થંકર પ્રતિપાદન કરતા કે વ્યક્તિત્વ freedom & personality)ને નથી, તેમ મીમાંસકાની જેમ ફક્ત કિયા અનુ- સ્થાન નથી. નીતિના નિયમે કે પુરુષાર્થને કાંઈ કાનથી મુક્તિ મળે છે એમ પણ કહેતા નથી;
અવકાશ નથી. કાર્ય-કારણના અટલ નિયમથી પણ મુક્તિ માટે જ્ઞાન અને કિયા, સભ્ય જ્ઞાન દરેક જડ વસ્તુ બંધાયેલ છે, જ્યારે ચિતન્ય અને સમ્યફ ચારિત્રના તંદ્રની અનિવાર્ય આવ.
જગતમાં ધર્મ અને નીતિના નિયમે સામ્રાજ્ય શ્યકતા પ્રતિપાદન કરે છે. ક૬ મા લોકમાં જ
ભેગવે છે. જડકી એક રીતે બંધાયેલ ઉપાધ્યાયજી મહારાજ સમર્થન કરે છે કે–
છતાં માણસમાં એવી આત્મિક શક્તિ છે કે જ્ઞાનં શુદ્ધ ક્રિયા શુલ્ય જ્ઞાવિદ સસ્તા જે શક્તિથી જડ જગતના નિયમોનું પરાવર્તન ને માથા પક્ષવય પત્રિા | કરી શકે છે, કર્મ પ્રકૃતિને સ્થિતિઘાત રસઘાત
મહારથના બને ચકો અને પક્ષીની બન્ને વગેરે કરવાના જે નિયમ કર્મગ્રંથમાં બતાવ્યા પાંખોની જેમ આધ્યાત્મિક ગુણની વૃદ્ધિમાં શુદ્ધ છે તે ચેતન્ય જગતના આત્માના ગુણને અનુ
For Private And Personal Use Only
