________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
•: શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર :
તે સંતોષવૃત્તિથી પિતાને સુખી માનતા હોય શકતો નથી. દેહાદિ જડ વસ્તુઓને આશ્રયીને અને લાખ મેળવવાનો પ્રયાસ ન કરતો હોય જીવને મિથ્યાભિમાન થાય છે કે જેને લઈને તે કંઈક અંશે લાખવાળા કરતાં સુખી કહે- કોધ કરવો પડે છે. જેમાં અંશમાત્ર પણ સુખ વાય ખરે, નહિ તો વધારે સંપત્તિવાળાઓને હોતું નથી. કારણ કે આ બને ષસ્વરૂપ છે, જોઈને ઓછી સંપત્તિવાળાઓને પોતાને દુઃખી કે જે એક દુ:ખનું નામાંતર છે. ગમતી વસ્તુને માનવાની પ્રથા સંસારમાં જોવામાં આવે છે. વધુને વધુ મેળવવા આકાંક્ષા રાખવી તે લાભ સાંસારિક જીવોએ કપેલાં સુખદુઃખ આને જ કહેવાય છે અને વધુ વસ્તુ મેળવવાની આકાંક્ષા કહેવામાં આવે છે કે જે ઉપર કહ્યા પ્રમાણે પૂરી કરવા માયા કરવામાં આવે છે. આ બન્ને વિકૃતિસ્વરૂપ છે. હું સુખી છું એવું મિથ્યા- રાગનાં અંગ છે. તે સુખની પ્રાપ્તિ કરાવી ભિમાનરૂપ વિકૃતિ તે સુખ અને હું દુખી છું શકતા નથી. એવું દિલગીરી અને શેકરૂપ વિકૃતિ તે દુખ સમ્યજ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર મેળવવા માટે કહેવાય છે. આ સિવાય સંસારીઓના જીવનમાં કષાયની જરા ચે જરૂર નથી. શાંતિ, સુખ, પ્રકૃતિસ્વરૂપ સુખ તો જણાતું નથી.
આનંદ મેળવવા માટે જડના વિકારરૂપ વિષજયાં સુધી જીવ કપાય અને વિષયને આશ્રિત યાની જરૂર નથી. જીવો દેહ તથા તેની સાથે હોય છે ત્યાં સુધી તે સુખી થઈ શકતો નથી, સંબંધ ધરાવનાર બીજા જડ પદાર્થો માટે કારણ કે કષાય અને વિષય બને પરવસ્તુ છે કષાય કરે છે અને વિષયને ઉપભેગ પણ અને તેને સુખને માટે ઉપગ કરે છે, છતાં દેહના માટે કરે છે અને તે એક જ જીવન દુઃખી થાય છે. જીવમાત્રની પ્રવૃત્તિ સુખને માટે કરવામાં આવે છે. ભાવી જીવનમાં જીવને માટે હોય છે. જે તેને એમ જણાય કે અમુક તેનાં માઠાં ફળ સિવાય બીજું કશું યે મળતું પ્રવૃત્તિ કરવાથી દુ:ખ થશે તો તે દિશામાં એક નથી. દેહને આશ્રયીને કરવામાં આવતી દરેક પગલું પણ ભરતા નથી, પરંતુ તે સુખને ન પ્રવૃત્તિનું પરિણામ માડું જ હોય છે અને તે જીવને ઓળખવાથી પરિણામે દુ:ખ મેળવે છે. સુખને ભાવી અનેક જીવનમાં ભોગવવું પડે છે. જે માટે ક્રોધ, માન, માયા, લેભની જરૂર નથી જીવનમાં કષાયે કરવામાં આવે છે તે જીવનમાં તેમજ રાગદ્વેષની પણ જરૂર નથી, છતાં પણ તે દુ:ખ આપનારા હોય છે. આત્માને સંસારમાં સુખી થવા એને સાથે રાખીને આશ્રયીને કરવામાં આવતી દરેક પ્રવૃત્તિ પિતાની પ્રવૃત્તિ કરે છે. જડ તથા જડના જીવોને લાભદાયી નિવડે છે. સમજીને સાચી વિકારે જે વિષય કહેવાય છે તે જીવને માટે રીતે કરવામાં આવતી પ્રવૃત્તિ આત્માનો વિકાસ હેય હોઈ શકે પણ ઉપાદેય નથી, છતાં જીવ સાધી શકે છે અને સમજ્યા વગરની પ્રવૃત્તિ ઉપાદેય માને છે એટલા માટે જ તેને કષાય જીવને પુણ્યબંધનું કારણ થવાથી ભાવી જીવકરવા પડે છે. જે ઉપાદેયપણાની ઉપેક્ષા કરવામાં નમાં પિૉંલિક સુખ આપનારી થાય છે; છતાં આવે તે પછી રાગદ્વેષ કરવાની જરૂર રહેતી તે પ્રવૃત્તિથી તત્વદષ્ટિથી જોતાં દુઃખ જ થાય નથી, કે જે રાગદ્વેષ એક દુઃખનું મૂળ કહેવાય છે, પણ સંસારી જીવેએ તેને સુખ માનેલું છે. હેયને ઉપાદેય માનવું તે એક મિથ્યાજ્ઞાન હોવાથી જીવ પોતે પણ સુખ માને છે. દેહ કહેવાય છે. આ અજ્ઞાન જયાં સુધી હાય છે તથા આત્માની ભિન્નતા સાચી રીતે સમજ્યા ત્યાં સુધી જીવ સાચા સુખને સમજી તેને મેળવી વગર પોતાના કલ્યાણ માટે ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ
For Private And Personal Use Only
