Atmanand Prakash Pustak 039 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

ઘર્મ સ્વરૂપ.
[ ૧૭ ] જેવામાં આવે છે. જેમકે પતિધર્મ, ક્ષત્રિય- માનુસાર વર્તવું તે ગૃહસ્થ ધર્મ વ્યવહાધર્મ વિગેરે વિગેરે. ઉપર બતાવેલ ધર્મ રિક કહેવાય છે. શબ્દ તો આવા સ્થળોએ જોડાઈ શકતો નથી ધર્મના વિભાગો પડી શકતા નથી પણ પરંતુ ફરજ જે ધર્મને અર્થ થાય છે તે ધર્મના સાધનના વિભાગે પડી શકે છે, ધર્મ શબ્દ આવા સ્થળોએ જોડાઈ શકે ખરો. આમાની વિશદ્ધ પરમાત્મદશામાં કોઈને
પતિને અધિકાર ધરાવનાર વ્યક્તિએ પણ મતભેદ નથી, પરંતુ પરમાત્મદશા પ્રાપ્ત પત્ની સાથે વર્તવાના નિયમને અનુસરવું તે કરવાના ધર્મના વ્યાપારમાં મતભેદ રહે છે. પતિધર્મ કહેવાય છે. ક્ષત્રિયપદ ધારણ કર... પૈસા મેળવવાના સાધ્યમાં તે કેઈને પણ નારે દુઃખી, નિરાધાર તથા પીડાતાઓનું મતભેદ નથી, પરંતુ પૈસા મેળવવાના સાધનરક્ષણ કરવું તે ક્ષત્રિયને ધર્મ કહેવાય છે. વ્યાપારમાં મતભેદ પડે છે. કોઈ અમુક આવી જ રીતે માતા, પિતા, પુત્ર, રાજા આદિના વ્યાપારને પૈસા પ્રાપ્ત કરવાનું સાધન માને પણ ધર્મ તેમની ફરજોને આશ્રયીને કહેવાય છે ત્યારે કે તેનાથી ભિન્ન અમુક વ્યાપારને છે. ગૃહસ્થધર્મ અને સાધુધર્મમાં કાંઈક તેનું સાધન માને છે. જેવાં કે ઝવેરાત, ફરક રહે છે. પૂર્વે બતાવેલ ધર્મોને આત્મ- કાપડ, સોનાચાંદી, અન્ન, કરિયાણું વિગેરે ધર્મના સાથે કાઈપણ સંબંધ નથી. નીતિના વિગેરે. સર્વત્ર સ્થળે સાધ્યને અનુકૂળ સાધના સાથે સંબંધ કહી શકાય. સંસારવ્યવહારને હોય તે જ સાધ્ય સિદ્ધ થઈ શકે છે. આશ્રયીને જ એ ધર્મોની પ્રવૃત્તિ થઈ હાય પ્રતિકુળ સાધનથી સાધ્ય સિદ્ધિ થઈ શકતી તેમ લાગે છે. અને એ સર્વ ધર્મોમાંથી કેટ- નથી. આત્માને દોષમુક્ત કરવા નિર્દોષ સાધલાક પુણ્યકર્મના ઉત્પાદક હોવાથી અમુક નોની અત્યાવશ્યકતા રહે છે. સદેષ સાધઅંશે ધર્મના સાધન માની તેમાં ધર્મને નોને ઉપયોગ કરીને કેઈપણ નિર્દોષ બની ઉપચાર થાય છે અને તેથી કરીને ઓપચા- શકતું નથી, માટે જ આત્મા વિશુદ્ધિ, પરરિક ધર્મ કહી શકાય.
માત્મદશા, મુક્તિપદ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છાગૃહસ્થધમ તથા સાધુધર્મ દેશવિરતિ વાળાએ દેને સારી રીતે જાણીને નિર્દોષ તથા સર્વવિરતિને આશ્રયાને જ ક્વિાના સાધનોનો ઉપયોગ કરે જઈએ. રૂપમાં મૂકાય છે. તે ઓપચારિક ધર્મ કહે
સંસારમાં દેનાં કેન્દ્ર કષાય તથા વાય છે. વાસ્તવમાં–પરમાર્થથી આત્મધર્મ
વિષયાસક્તિ છે. જે સાધનમાં કષાય તથા તો આત્માની નિષ્કમતાથી ઉત્પન્ન થયેલી વિષયાસક્તિ રહેલાં છે તે શાશ્વત ધર્મના સાપરમ વિશુદ્ધ પરમાત્મા જ છે.
ધન બની શકતાં જ નથી. પ્રાણીવધાદિનો સંસારવ્યવહારને આશ્રયીને ગૃહસ્થ પણ કષાય તથા વિષયાસક્તિમાં સમાવેશ થઈ ધર્મ તે ગૃહસ્થમાં રહેલ વ્યક્તિની ફરજરૂપ જાય છે. દેવીદેવલાને અપાતાં પ્રાણીઓનાં છે. ગૃહસ્થની ગુંસરી ગળામાં નાખનાર વ્ય- બલિદાનો પણ વિષયાસક્તિને લક્ષીને જ હોય ક્તિએ સંસારની જનતા સાથે ગૃહસ્થના નિય- છે. પરમાત્માની વિશુદ્ધ ઉપાસના સિવાયની