Atmanand Prakash Pustak 033 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય. - - (પ્રકરણ બીજું) અને
[ ગતાંક ૫૪ ૮૫ થી શરૂ ] હવે આપણે વિશ્વ વિષયક મહત્ત્વના પ્રશ્નોને વૈશેષિક મતની દ્રષ્ટિએ વિચાર કરીએ. ભૌતિક પદાર્થો પરમાણુઓથી બને છે એવી વૈશેષિક મતની માન્યતા છે આ માન્યતા પરમાણુઓમાંથી પદાર્થોની રચનાના સંબંધમાં આધુનિક વિજ્ઞાનની માન્યતાને સર્વથા અનુરૂપ છે. આધુનિક વિજ્ઞાન મુજબ પરમાશુઓના આશરે ૭૦ પ્રકાર છે. વૈશેષિક મતના સ્થાપક કણદે પરમાણુઓના માત્ર ૪ પ્રકાર જણાવ્યા છે. આ ચાર પ્રકાર નીચે પ્રમાણે છે –
(૧) ચક્ષુથી ય પરમાણુઓ. (૨) સ્પશે કે હવામાનથી પારખી શકાય એવા પરમાણુઓ. (૩) સ્વાદેન્દ્રિયથી ઓળખી શકાય તેવા પરમાણુઓ. (૪) ધ્રાણેન્દ્રિયથી જાણી શકાય તેવા પરમાણુઓ.
કોઈ પણ પ્રકારના પરમાણુઓમાંથી અવાજ નીકળતું નથી અર્થાત્ અવાજ કર કે કાઢ એ પરમાણુઓને ગુણ જ નથી એવી કણાદની માન્યતા હોવાથી કણેન્દ્રિયથી ફેય પરમાણુઓ ન હોય એ સ્પષ્ટ મત કણદે વ્યક્ત કર્યો છે. સર્વ પ્રકારના નાદ આકાશમાં એક પ્રકારનાં સંઘર્ષણથી થાય છે એવું કણાદનું દ્રઢ મંતવ્ય છે.
આ ચાર પ્રકારના પરમાણુઓ રૂપી સત્ય દ્રામાં પાંચ દ્રવ્ય ઉમેરીને પ્રમાણભૂત ગણાતાં કેટલાંક હિન્દુ શાસ્ત્રો વિશ્વમાં ૮ સ હોવાનું નિદર્શન કરે છે. ચાર પ્રકારના પરમાણુઓ ઉપરાંત નિમ્ન પાંચ દ્રવ્યનો હિન્દુ ધર્મશાસ્ત્રોમાં સત્ય દ્રવ્ય તરીકે સ્વીકાર થાય છે –
(૧) આકાશ (સૂક્ષ્મવાયુ ). (૨) સમય. (૩) દિફ (વસ્તુઓને અવગાહક શક્તિ).