________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તથા નરસિંહ જેવા રાષ્ટ્રકુટીય રાજાઓએ સમરાંગણમાં જઈ જે વીરત્વ દાખવ્યું છે તે જ તેના ઉજજવલ પૂરાવા આપણી આગળ રજુ કરે છે.
રાષ્ટ્રકુટીય જૈન રાજાઓના સમયની પરિસ્થિતિ બીજી રીતે પણ ઘણી સુખમય હતી. સમાલોચક કહે છે તેમ એ દયાળુ રાજાઓ, પ્રજા પાસેથી ઓછામાં ઓછા કર લેતા. પ્રજાને એ કર ભારરૂપ ન થાય તેટલા માટે ત્રણ-ત્રણ હપતા પાડતા અને એકંદરે ખેડુતની પાસેથી માત્ર એક-પંચમાંશ મહેસુલ વસુલ કરતા. નોકરોને નિયમિતપણે પગાર મળતા. રાજા ઉપર મંત્રીઓની બુદ્ધિને અંકુશ રહેતો. ગામડાઓમાં ગ્રામપંચાયતો ચાલતી રાજા કે મંત્રી એમાં દરમ્યાનગીરી કરી શકતા નહીં. પ્રજા સુખી અને શુરવીર હતી.
રાષ્ટ્રકૂટના સમયમાં યજ્ઞયાગનું પ્રાબલ્ય છેક નરમ પડયું. જૈન સંસ્કૃતિના વિજયનું અને વેદિક અધિકારવાદના પરાભવનું એ એક મોટું ચિન્હ લેખાય. યજ્ઞવાદના સ્થાને ભકિતમાગનો ઉદય એ જ વખતે થતો દેખાય છે. કાળ વીતતો ગમે તેમ એ ભકિતવાદની અતિશયતાના જૈન શાસનને પણ છાંટા ઉડ્યા.
શુદ્ધિકરણના પાયા પણ આ જૈન નૃપતિઓ-રાષ્ટ્રના સમયમાં રોપાયા. દેવલ-સ્મૃતિ, કે જે શુદ્ધિકરણના પ્રમાણભૂત ગણાય છે તે આ સમયમાં અસ્તિત્વમાં આવી. જોરજુલમથી જે કોઈને મુસલમાન ઘર્મમાં વટલાવવામાં આવ્યો હોય તો તે વીસ વરસની અંદર પાછા હિંદુ થઈ શકે એવું વિધાન એ ઋતિકારે નિરૂપ્યું. મોટે ભાગે, મુસલમાનોએ જે સ્ત્રીઓને વટલાવી હતી તેમણે ફરી હિંદુધર્મને આશ્રય લીધે.
એકંદરે, રાષ્ટ્રકૂટ બીજા રાજવંશે, જેવા કે ચાલુક્ય, પ્રતિહાર આંધ્ર વિગેરે કરતા વધુ પ્રબળ હોય એમ લાગે છે. રાષ્ટ્રકૂટેએ લગભગ બસો-સવા બસે વરસ સુધી દક્ષિણમાં એકાધિપત્ય વર્તાવ્યું. ત્રણ-ત્રણ વાર એમણે વિંધ્યાચળને ઓળંગી શત્રુના હેમાં તરણું લેવરાવ્યું. રાષ્ટ્રકૂટવંશના જૈન રાજાઓએ એક યા બીજી રીતે, જૈનત્વની સાથે ક્ષાત્રતેજ કેવું સંકળાયેલું રહે છે તે ઇતિહાસના અક્ષરોમાં આલેખ્યું.
શ્રી નબાકીચાર્યની મુનિભક્તિ વૈષ્ણવ સંપ્રદાયની નિમા-શાખાના પ્રવર્તક તરિકે શ્રી નિંબાર્કાચાર્ય બહુ વિખ્યાત છે. નડાનપણમાં તેઓ ભાસ્કરાચાર્ય નામે ઓળખાતા. તેઓ વૃંદાવનની પાસે એક ધ્રુવ નામના પહાડ ઉપર આશ્રમમાં રહેતા. એમને સમય લગભગ બારમી સદીના મનાય છે.
For Private And Personal Use Only
