________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પણ વકતૃત્વશક્તિ આવી જાય છે અર્થાત કે તે વખતે ક્રોધને એટલે બધે પ્રબળ વેગ મનુષ્યમાં આવે છે કે જેથી તે સારાસારના વિવેકનું ભાન ભૂલીને એકધારું બોલ્યું જ જાય છે અને તેથી કેટલુંય આડું વેતરાઈ જાય છે. આમ ક્રોધની શરૂઆત કલેશથી ગણી શકાય.
૨ કોઈ માણસની પ્રત્યાઘાતી વલણ વખતે પણ ક્રોધ મૂર્ત સ્વરૂપ ધારણ
૩ માર્મિક અને કટાક્ષમય વાકયે કઈ આપણું પ્રત્યે બેલે તે આપણામાં અને આપણે અન્યના પ્રતિ તેવાં વાક બોલીએ તો સામેની વ્યક્તિમાં તીવ્ર ક્રોધને આવિર્ભાવ થાય છે.
૪ અતિશય હાંસી-મશ્કરી કરવાથી પણ ક્રોધ ઉપજે છે. તે માટે કહેવત છે કેઃ “રેગનું મૂળ ખાંસી ને વિનાશનું મૂળ હાંસી.”
પ કોઈ નિંદા કુથલી કરતાં તેમાં કેટલે સત્યાંશ છે તે તો જેવાતે જ નથી. તે વાત જેના વિષે નિંદા આદિ થયેલ હોય તેની પાસે જાય ત્યારે તેને દુઃખ અને ક્રોધ ઉપજે જ અને તેથી વ્યર્થ કડવાશ ઉત્પન્ન થાય.
૬ વારંવાર ટકટક કરવાથી-સાસુ વહુને ટેકે, પિતા પુત્રને ટેકે, પુરૂષ સ્ત્રીને કે, શેઠ નેકરને ટકે શિક્ષક વિદ્યાર્થી ને ટકે, એમ વારંવાર કરવાથી તેઓમાં કોધ ઉત્પન્ન થઈ આવે તે સ્વાભાવિક જ છે. એ ન ભૂલવું જોઈએ કે વહ, પુત્ર, સ્ત્રી, નકર કે વિદ્યાથી એ પણ મનુષ્ય જ છે અને તેઓને પણ
વ્યક્તિત્વ હોઈ શકે છે. અલબત્ત, આવશ્યકતા પૂરતું મીઠી ભાષામાં કહેવું તે ઠીક છે, પરંતુ વારંવાર કરવાથી માણસ નિંભર થઈ જાય છે અને પરિણામે કાં તે કોધની ઉત્પત્તિ થાય છે અથવા તે એની કણે દ્રિય એવા શબ્દો સાંભળવાને ટેવાઈ જાય છે અને તેથી તન અને મન વધારે શિથિલ બને છે. માનસશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ જોઈએ તે જે કાર્ય મીઠાશ--મિષ્ટભાષીપણુથી થઈ શકે છે તેથી અર્ધ ભાગનું પણ કડવાશથી નથી બનતું.
કલેશને માટે તો આપણામાં ખાસ કહેવત છે કે નિત્યના કલેશથી ગોળાના પાણું પણ સૂકાઈ જાય છે અને શ્રીદેવી તેવાં ગૃહમાં આવતાં અટકી જાય છે અને હોય તે સીધાવે છે. ઘણું પ્રસંગોમાં નિત્યના કલેશથી ક્રોધાંધ બની મનુષ્ય આત્મઘાત જેવું વિષમ પગલું પણ ભરવા પ્રેરાય છે. આમ સમજીને પણ સુજ્ઞ જનોએ કલેશ-કંકાસથી વિરમવું ઉચિત છે. વળી કેાઈની નિંદા કુથલી કરવી એ તે બહુ જ ખરાબ છે. તેમ કરવું તે કોઇની પીઠ પાછળ ઘા કરવા સમાન છે. એમાં લેશ પણ સજજનતા નથી. વળી તેથી તેનું કાંઈ નથી બગડતું પણ નિંદા કરનારને આમ મલીન થાય છે.
બહેનેમાં પ્રાયઃ સમજણને, શિક્ષણ, સંસ્કારને અભાવ હોવાથી આવી
For Private And Personal Use Only
