________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચર્ચાપત્ર.
૭૫
વાથી અધિપતિ અથવા લેખક સંબંધમાં આપે જે કાંઈ જણાવ્યું તેને ખુલાસો અસ્થાને છે. હવે શ્રીયુત મોતીચંદભાઈએ જે ઉપર લેખ અમારા તરફ મેકત્યા છે તેના મુખ્ય વનિ તરીકે એ ફલિત થાય છે કે “મારો આશય નહિ સમજવાને અંગે આમાનંદ પ્રકાશના શ્રાવણમાસના મંગલમય વિધાનમાં મારે માટે જુદી સમજવાનું લખાણ આવેલ છે. તેના સંબંધમાં જણાવવું જોઈએ કે જૈન ધર્મ પ્રકાશ–વૈશાકમાસનો તેમનો આખો લેખ “સ્થળ સંકોચ” હોવાથી “અક્ષરશ:” અમે દાખલ કરી શકયા નથી; તટસ્થ વાચક વર્ગો એ આખો લેખ પ્રથમ વાંચી પછી મંગલમય વિધાનવાળે લેખ અને પછીથી આ પત્રમાં આવેલા તેમના તથા અમારા બંને લેખ વાંચવા એ અમારી ભલામણ છે; હવે વૈશાક માસના તેમના લેખના જે વિભાગે અમોને તેમના વિચાર સામે પ્રમાણિક વિધ ઉત્પન્ન કરવાની ફરજ પાડી છે અને જે વિરોધ અમોએ મંગળમય વિધાનમાં ” પ્રદશિત કરેલો છે તે વિચારોનો વિભાગ આ છે.
“તેથી આપણે કદાચ એ પણ નિર્ણય કર પડશે કે જ્ઞાતિના પ્રશ્નમાં સામાજિક બાબતમાં ધર્મને લાગે વળગે નહિં. આહારના પ્રશ્નમાં જૈન ગમે તે જ્ઞાતિને હોય તેની સાથે આપણે જમાય કે નહિં? અને વર્ણાશ્રમ ધર્મ માત્ર વેદાનુયાયીને લાગે છે કે જૈનને એની સાથે કોઈ સંબંધ ખરે? એ વિચારવાનું છે અને જન અરસપરસ કન્યા વ્યવહાર કરે તેમાં ધર્મની નજરે કાંઈ વાંધો આવે છે કે નહિ? અને છેવટે વિધવાવિવાહના પ્રશ્નને પણ વિચાર તે કરજ પડશે.”
ઉપરનાં વાક્યોને અનુસરીને અમને એમ લાગ્યું છે કે મેતીચંદભાઈ જેવા વિદ્વાન વિચારક જે “વિધવા પુર્નલગ્નનો સવાલ તેમજ વર્ણાશ્રમ ધર્મ એ વેદ વિહિતજ માત્ર હોઈ જૈનને અમાન્ય હવાને અંગે રોટી બેટી વ્યવહારના પ્રશ્ન સાથે સાંકળવાનો વિચાર ” જ્ઞાતિ સમક્ષ ચર્ચવા સપાટી ઉપર લાવવા કટિબદ્ધ થાય તેમાં અનેક અને ધાર્મિક તેમજ સામાજીક દષ્ટિએ રહેલા છે; અમે માનસ શાસ્ત્રની (psychology ) દષ્ટિએ એમ માનવાવાળા છીએ કે પ્રત્યેક વિ. ચારનું સજન ( creative power ) પ્રથમ માનસ દ્વારા ( mental ) ઉત્પન્ન થાય છે પછી શબ્દદ્વારા ચચત્મક બને છે અને પછીથી નિર્ણયાત્મક બનતાં સક્રિય આચારમાં મુકાય છે. વસ્તુસ્થિતિ આમ હાઈ કેટલાક પ્રશ્નો એવાજ હોય છે કે જે ધર્મના નૈતિક નિયમથી ( moral principles) વિરોધી હોય તેને વિચારણું માટે અવકાશ આપવાની આવશ્યકતા હોતી નથી; જેમકે જૈન ધર્મ પ્રકાશના ભાદરવા માસના અંકમાં પૃ. ૨૨૨ નેંધ અને ચર્ચામાં જ્ઞાતિ કલહના હેડીંગ નીચે ર. મોતીચંદભાઈએ પિોતેજ દર્શાવેલ શબ્દો “આપણા ધર્મ અને વ્યવહાર
For Private And Personal Use Only
