________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી માનદ પ્રકાશ.
હકીકત એમ છે કે જ્યારે રોટી બેટીવ્યવહારથી તેઓ આગળ વધીને બ્રાહ્મણ ક્ષત્રિય વૈશ્ય અને શુદ્ર જે જૈનધર્મ પાળતો હોય તેમની વચ્ચે કન્યા લેવડ દેવડમાં જૈનધર્મની દષ્ટિએ અડચણ લાગતી નથી તેવા સિદ્ધાંત ઉપર આવે છે ત્યારે પ્રસ્તુત ચાર વર્ણાશ્રમવાળાએ જેનધર્મ પાળવાનો દંભ રચી જૈન કન્યાઓનું પાણિગ્રહણ કરી પછી જૈનધર્મને તજી દેવા તૈયાર થશે તો કેટલા નૈતિક અનર્થો તેમાંથી પ્રટશે તે વિચારવાનું છે એ એક; બીજુ ચારે વર્ણાશ્રમવાળાઓની સાથે જૈન કન્યાવ્યવહાર શરૂ થયા પછી ભેજનવ્યવહાર પણ ચાલુ થ જોઈશે ત્યારે બ્રાહ્મણ ક્ષત્રિય અને શુદ્રના આચારવિચારે વૈશ્યથી અનેક રીતે ભિન્ન હાઈ કેટલું નૈતિક અધઃપતન વધી જશે એ પણ સાથે જ વિચારનું છે. બીજી તરફ શ્રીયુત મોતીચંદભાઈએ તેજ પ્રકરણમાં વિધવાવિવાહના પ્રશ્નનને વિચાર કરવા જૈનસમાજને સૂચવ્યું છે, આ બાબતને અંગે અમો તેમના જેવા વિદ્વાન વિવેચકને કહેવા માગીએ છીએ કે જૈનો સામાજિક દષ્ટિએ વિધવાવિવાહને ઉત્તેજન આપવાનો પ્રશ્ન ચર્ચવા પહેલાં પ્રસ્તુત પદ્ધતિમાં કેટલા અનર્થો ભવિષ્યના ગર્ભમાં રહેલા છે તે વિચારો પ્રથમ કરવાના છે. આર્યસ્ત્રીની પ્રતિવ્રતની ભાવનાને કેટલે દરજજે વિનાશ થાય છે તેને માટે સમાજ પુનર્લન દ્વારા ભવિષ્યની પ્રજાને અમર્યાદિત વિષયવાસનાની વૃદ્ધિ કરવાના અવનતિનાગતમાં નાંખવા નિમિત્તભૂત ગણશે; ઉપરાંત શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિજીએ ચારિત્રપદની પૂજાની આઠમી પૂજાના દુહામાં પ્રતિપાદન કરેલાં વાકા–
બાલવૃદ્ધ વિધવા લગન મર્યાદા સેં બહાર,
ઉત્તમ નરનારી નહિ દેવે જગ સત્કાર.” પણ વિચારવા લાયક છે તેમજ નૈતિક અને ધાર્મિક દ્રષ્ટિએ પ્રસ્તુત વા કેટલાં સત્ય છે તે તેમની પાસેથી જાણું લેવાની જરૂર છે તેમજ “ઘરઘરણ કીધાં કરાવ્યાં” એ ચતુર્થવ્રતના અતિચાર તરીકે ધાર્મિક દષ્ટિએ સામાજિક ઉન્નત દષ્ટિ શા માટે દર્શાવી છે તેને પણ ઉહાપોહ કરવાની જરૂર છે, તદુપરાંત વિધવાવિવાહના પ્રશ્નની સાથે પ્રથમના પતિના પુત્ર પુત્રીના વારસાના હક્કાને પણ વ્યવહારિક દષ્ટિએ મોટો ગોટાળો ઉભો થશે. આ રીતે સામાજિક દષ્ટિ ધર્મના નૈતિક સિદ્ધાંતને અનુસરીને ચર્ચાય તેજ “શુદ્ધવ્યવહાર” પ્રકટાવી શકાય; અને એ રીતે સામાજિક કાયદાઓને ધર્મના નૈતિક ટેકા વગર પ્રચલિત કરી શકાય નહિં એમ અમને સચોટપણે લાગે છે. અમે આશા રાખીએ છીએ કે વર્ણાશ્રમ બેટીવ્યવહાર અને વિધવા વિવાહના બન્ને પ્રને સામાજિક અવનતિના પ્રધાન સાધનભૂત તરીકે દીર્ઘવિચાર પૂર્વક સિદ્ધ કરી સંકેલી લેવા જેવા છે. એટલું જ નહિ પરંતુ કન્યાવિક્રય વૃદ્ધવિવાહ અને બાળલગ્ન જે વિધવા વિવાહનો સવાલઉપસ્થિત કરાવે છે તે નાબુદ
For Private And Personal Use Only
